۲۱٬۸۲۰
ویرایش
حسان بن ثابت: تفاوت میان نسخه‌ها
←فرهنگ سازى با شعر غدير در حضور پيامبر صلى الله عليه و آله[24]
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱۱۲: | خط ۱۱۲: | ||
پس پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: اى على، برخيز كه من تو را امام و راهنماى پس از خود برگزيدم. پس هر كس من مولاى او هستم اين ولىّ او است. او را يار و دوست دار راستين باشيد. در اينجا بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله دعا كرد: خدايا، با دوست دار علی عليه السلام دوستى كن و دشمن كسانى باش كه با علی عليه السلام دشمنى كنند. | پس پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: اى على، برخيز كه من تو را امام و راهنماى پس از خود برگزيدم. پس هر كس من مولاى او هستم اين ولىّ او است. او را يار و دوست دار راستين باشيد. در اينجا بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله دعا كرد: خدايا، با دوست دار علی عليه السلام دوستى كن و دشمن كسانى باش كه با علی عليه السلام دشمنى كنند. | ||
== روايت غدير<ref>چهارده قرن با غدير: ص ۱۴۰-۱۴۳</ref>== | == روايت غدير<ref>چهارده قرن با غدير: ص ۱۴۰-۱۴۳.</ref>== | ||
در اولين مراحل از مسير فرهنگى غدير در طول چهارده قرن و پس از زمان ننگين منع از نقل و تدوين حديث، شعر شاعران نيز نقش مهمى در حفظ غدير در طول زمان هاى ظلمانى داشته چه آن كه قالب شعر محفوظ تر است و مردم علاقه خاصى به آن دارند. از ساعتى كه خطبه پيامبر صلى الله عليه و آله پايان يافت حسّان بن ثابت اولين شعر را در حضور آن حضرت سرود و دليل روشنى شد تا شاعران در طول چهارده قرن با هنر خود غدير را حفظ كنند و به راحتى به نسل هاى بعد برسانند. | در اولين مراحل از مسير فرهنگى غدير در طول چهارده قرن و پس از زمان ننگين منع از نقل و تدوين حديث، شعر شاعران نيز نقش مهمى در حفظ غدير در طول زمان هاى ظلمانى داشته چه آن كه قالب شعر محفوظ تر است و مردم علاقه خاصى به آن دارند. از ساعتى كه خطبه پيامبر صلى الله عليه و آله پايان يافت حسّان بن ثابت اولين شعر را در حضور آن حضرت سرود و دليل روشنى شد تا شاعران در طول چهارده قرن با هنر خود غدير را حفظ كنند و به راحتى به نسل هاى بعد برسانند. | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۳: | ||
از مواضع اعجاب برانگيز سخنرانى غدير آن بود كه براى ماندگارى مقاصد آن برنامه عظيم چند پيش بينى متفاوت در نظر گرفته شد كه در سراسر عمر پيامبر صلى الله عليه و آله سابقه نداشت. يكى از آن ها شعر بلند حسّان بن ثابت بود كه داستان غدير را در خود جاى داد. | از مواضع اعجاب برانگيز سخنرانى غدير آن بود كه براى ماندگارى مقاصد آن برنامه عظيم چند پيش بينى متفاوت در نظر گرفته شد كه در سراسر عمر پيامبر صلى الله عليه و آله سابقه نداشت. يكى از آن ها شعر بلند حسّان بن ثابت بود كه داستان غدير را در خود جاى داد. | ||
== غديريّه حسّان از وجوه دلالت حديث غدير<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير) : ص ۴۷۶-۴۸۳</ref>== | == غديريّه حسّان از وجوه دلالت حديث غدير<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير) : ص ۴۷۶-۴۸۳.</ref>== | ||
يكى از وجوه دلالت حديث غدير بر امامت و جانشينى و خلافت، شعر حسّان بن ثابت در غدير است. او اين شعر را پس از آن كه پيامبر صلى الله عليه و آله سخنرانی خود را به پايان رساند، با اذن حضرتش و در مقابل حضرت و همگان سرود و خواند. شعر او اين است: | يكى از وجوه دلالت حديث غدير بر امامت و جانشينى و خلافت، شعر حسّان بن ثابت در غدير است. او اين شعر را پس از آن كه پيامبر صلى الله عليه و آله سخنرانی خود را به پايان رساند، با اذن حضرتش و در مقابل حضرت و همگان سرود و خواند. شعر او اين است: | ||
| خط ۱۸۴: | خط ۱۸۴: | ||
۳. موفّق بن احمد مكّى خوارزمى | ۳. موفّق بن احمد مكّى خوارزمى | ||
اخطب خوارزم نيز در «مناقب على بن ابیطالب عليه السلام» ماجراى شعر سرودن حسّان را پس از نقل مختصر ماجراى غدير و نزول [[آيه اكمال]] از [[ابوسعيد خُدرى]] نقل كرده است.<ref>مناقب على بن ابیطالب عليه السلام (خوارزمى) : ص ۸۰</ref><br />۴. محمد بن على بن ابراهيم نطنزى | اخطب خوارزم نيز در «مناقب على بن ابیطالب عليه السلام» ماجراى شعر سرودن حسّان را پس از نقل مختصر ماجراى غدير و نزول [[آيه اكمال]] از [[ابوسعيد خُدرى]] نقل كرده است.<ref>مناقب على بن ابیطالب عليه السلام (خوارزمى) : ص ۸۰.</ref><br />۴. محمد بن على بن ابراهيم نطنزى | ||
حافظ ابوالفتح نطنزى نيز در«الخصائص العلویّة » اين خبر را پس از نقل مختصر ماجراى غدير و نزول آيه اكمال از ابوسعيد خُدرى نقل كرده است.<ref>الخصائص العلوية على سائر البریّة(مخطوط)</ref>سمعانى و صفدى و ابن نجّار<ref>الانساب: «النطنزى» . الوافى بالوفيات: ج ۴ ص ۱۶۱. ذيل تاريخ بغداد (مخطوط)</ref>وى را توثيق كرده و به خصوص در ادبيات ستوده اند. | حافظ ابوالفتح نطنزى نيز در«الخصائص العلویّة » اين خبر را پس از نقل مختصر ماجراى غدير و نزول آيه اكمال از ابوسعيد خُدرى نقل كرده است.<ref>الخصائص العلوية على سائر البریّة(مخطوط).</ref>سمعانى و صفدى و ابن نجّار<ref>الانساب: «النطنزى» . الوافى بالوفيات: ج ۴ ص ۱۶۱. ذيل تاريخ بغداد (مخطوط)</ref>وى را توثيق كرده و به خصوص در ادبيات ستوده اند. | ||
۵ . سبط بن جوزى | ۵ . سبط بن جوزى | ||
| خط ۲۰۰: | خط ۲۰۰: | ||
۷. [[ابوعبداللَّه گنجى شافعی]] | ۷. [[ابوعبداللَّه گنجى شافعی]] | ||
گنجى شافعى ضمن بيان حديث غدير شعر حسّان بن ثابت در غدير را آورده است.<ref>كفاية الطالب :ص 16</ref> | گنجى شافعى ضمن بيان حديث غدير شعر حسّان بن ثابت در غدير را آورده است.<ref>كفاية الطالب :ص 16.</ref> | ||
۸ . [[جلال الدين سُيوطى]] | ۸ . [[جلال الدين سُيوطى]] | ||
| خط ۲۳۲: | خط ۲۳۲: | ||
فَإنَّ أبى وَ والِدَتى وَ عِرضى | فَإنَّ أبى وَ والِدَتى وَ عِرضى | ||
لِعِرضِ مُحَمَّدٍ مِنكُمُ الوَقاءُ<ref>حسّان اين اشعار را در پاسخ به اشعار هجوآميز ابوسفيان بن حارث بن عبدالمطلب سروده است. اسد الغابة: ج ۵ ص | لِعِرضِ مُحَمَّدٍ مِنكُمُ الوَقاءُ<ref>حسّان اين اشعار را در پاسخ به اشعار هجوآميز ابوسفيان بن حارث بن عبدالمطلب سروده است. اسد الغابة: ج ۵ ص ۱۴۴ ،۱۴۵ (مترجم).</ref> | ||
محمد صلى الله عليه و آله را هجو كردى و من به آن پاسخ دادم. اين كار نزد خدا پاداش دارد. بی گمان پدر و مادر و آبروى من مايه پاسدارى از آبروى محمد صلى الله عليه و آله در برابر شماست. | محمد صلى الله عليه و آله را هجو كردى و من به آن پاسخ دادم. اين كار نزد خدا پاداش دارد. بی گمان پدر و مادر و آبروى من مايه پاسدارى از آبروى محمد صلى الله عليه و آله در برابر شماست. | ||
پس عايشه حسّان را از اين كه به او افترا زده باشد تبرئه كرده است (زيرا اين سخن شايع بود كه حسّان عايشه را هجو كرده است).<ref>الاستيعاب: ج ۱ ص ۳۴۵ -۳۴۷</ref> | پس عايشه حسّان را از اين كه به او افترا زده باشد تبرئه كرده است (زيرا اين سخن شايع بود كه حسّان عايشه را هجو كرده است).<ref>الاستيعاب: ج ۱ ص ۳۴۵ -۳۴۷.</ref> | ||
ب. ابن اثير در شرح حال حسّان می نويسد: او را شاعر رسول خدا صلى الله عليه و آله می گفتند. عايشه پيامبر صلى الله عليه و آله را توصيف كرد و گفت: به خدا سوگند، اين توصيف مانند اشعارى است كه حسّان درباره حضرتش سروده است... . رسول اللَّه صلى الله عليه و آله در مسجد، منبرى براى حسّان می نهاد و او بر آن منبر می ايستاد و اشعارى در ستايش پيامبر صلى الله عليه و آله می خواند و هجو مشركان را پاسخ می گفت. رسول خدا صلى الله عليه و آله می گفت: مادام كه حسّان از فرستاده خدا دفاع كند، خدا او را به روح القدس تأييد می كند.<ref>اسد الغابة: ج ۲ ص ۴.</ref> | ب. ابن اثير در شرح حال حسّان می نويسد: او را شاعر رسول خدا صلى الله عليه و آله می گفتند. عايشه پيامبر صلى الله عليه و آله را توصيف كرد و گفت: به خدا سوگند، اين توصيف مانند اشعارى است كه حسّان درباره حضرتش سروده است... . رسول اللَّه صلى الله عليه و آله در مسجد، منبرى براى حسّان می نهاد و او بر آن منبر می ايستاد و اشعارى در ستايش پيامبر صلى الله عليه و آله می خواند و هجو مشركان را پاسخ می گفت. رسول خدا صلى الله عليه و آله می گفت: مادام كه حسّان از فرستاده خدا دفاع كند، خدا او را به روح القدس تأييد می كند.<ref>اسد الغابة: ج ۲ ص ۴.</ref> | ||
| خط ۲۶۶: | خط ۲۶۶: | ||
شكى نيست وقتى كه حسّان شعرش را در روز غدير خم خواند خلفاى سه گانه حاضر بودند. در هيچ جا نقل نشده كه يكى از اين سه تن به حسّان و شعرش اعتراضى كرده باشد. با اين كه خليفه دوم از ميان اين سه خليفه در موارد متعدد بسيار اعتراض می كرد. اين نشان می دهد كه نزد اين سه خليفه، مانند ديگر مسلمانان حاضر در روز غدير، «مَولى» در حديث غدير به معناى «امام» و «هادى» بوده است. | شكى نيست وقتى كه حسّان شعرش را در روز غدير خم خواند خلفاى سه گانه حاضر بودند. در هيچ جا نقل نشده كه يكى از اين سه تن به حسّان و شعرش اعتراضى كرده باشد. با اين كه خليفه دوم از ميان اين سه خليفه در موارد متعدد بسيار اعتراض می كرد. اين نشان می دهد كه نزد اين سه خليفه، مانند ديگر مسلمانان حاضر در روز غدير، «مَولى» در حديث غدير به معناى «امام» و «هادى» بوده است. | ||
== فرهنگ سازى با شعر غدير در حضور پيامبر صلى الله عليه و آله<ref>تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: | == فرهنگ سازى با شعر غدير در حضور پيامبر صلى الله عليه و آله<ref>تبليغ غدير در سيره معصومين عليهم السلام: ص ۱۳۱ ، ۱۳۰ . </ref>== | ||
با در نظر گرفتن بازارِ شعر در حجاز و احتراز خاص | با در نظر گرفتن بازارِ شعر در حجاز و احتراز خاص پيامبر صلى الله عليه و آله از آن، براى مردم عجيب بود كه در حضور آن حضرت شعرى خوانده شود؛ چه رسد به اين كه سروده شود، و چه رسد به اين كه آن شعر درباره دين باشد، و چه رسد به اين كه مورد تأييد حضرت قرار گيرد و روح القدس مؤيد آن باشد!! | ||
براى شاعر نيز يك اقدام عادى به حساب نمی آمد كه ذوق شكفته اش را درباره چنين موضوعى به كار گيرد و بتواند آن را در حضور پيامبر صلى الله عليه و آله بخواند. به همين دليل بدون اجازه هرگز چنين جرأتى به خود نداد و از اجازه پيامبر صلى الله عليه و آله بسيار تعجب كرد؛ و ذوق زده بر فراز بلندى قرار گرفت و شعرش را خواند تا رسميت و مجاز بودن اين گام ادبىِ غدير را به همه نشان دهد. همه | براى شاعر نيز يك اقدام عادى به حساب نمی آمد كه ذوق شكفته اش را درباره چنين موضوعى به كار گيرد و بتواند آن را در حضور پيامبر صلى الله عليه و آله بخواند. به همين دليل بدون اجازه هرگز چنين جرأتى به خود نداد و از اجازه پيامبر صلى الله عليه و آله بسيار تعجب كرد؛ و ذوق زده بر فراز بلندى قرار گرفت و شعرش را خواند تا رسميت و مجاز بودن اين گام ادبىِ غدير را به همه نشان دهد. همه اين ها پايه گذارى فرهنگى براى شعر غدير در حضور پيامبر صلى الله عليه و آله بود كه با مراحل حساب شده پيش می رفت. | ||
با پايان خطابه پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير، حَسّان بن ثابت با در نظر گرفتن قسمت هاى اصلى خطبه و مقدماتى كه براى اجراى آن فراهم شد، داستان غدير را به صورت قطعه شعرى تنظيم كرد. | با پايان خطابه پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير، حَسّان بن ثابت با در نظر گرفتن قسمت هاى اصلى خطبه و مقدماتى كه براى اجراى آن فراهم شد، داستان غدير را به صورت قطعه شعرى تنظيم كرد. آن گاه خدمت پيامبر صلى الله عليه و آله آمد و عرض كرد: يا رسول اللَّه، اجازه می فرماييد شعرى را كه درباره على بن ابی طالب - به مناسبت اين واقعه عظيم سروده ام بخوانم؟ حضرت فرمود: بخوان به نام خداوند و بركت او. | ||
حسّان بر جاى بلندى قرار گرفت و مردم براى شنيدن كلامش ازدحام كردند، در حالى كه براى بهتر شنيدن شعرش گردن می كشيدند. در اين حال قبل از | حسّان بر جاى بلندى قرار گرفت و مردم براى شنيدن كلامش ازدحام كردند، در حالى كه براى بهتر شنيدن شعرش گردن می كشيدند. در اين حال قبل از خواندن شعرش پاسخ اعتراض احتمالى را آماده كرد و گفت: اى بزرگان قريش، سخن مرا به گواهى و امضاىِ پيامبر گوش كنيد. | ||
سپس اشعارى را كه | سپس اشعارى را كه همان جا سروده بود خواند، كه به عنوان يک سند تاريخى از غدير ثبت شد و به يادگار ماند. پس از اشعار حسان، پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود: اى حسان، تا مادامى كه با زبانت از ما دفاع می كنى، از سوى روح القدس مؤيد خواهى بود.<ref>بحار الانوار: ج ۲۱ ص ۳۸۸ و ج ۳۷ ص۱۱۲، ۱۶۶، ۱۹۵. عوالم العلوم: ج ۳ / ۱۵ ص ۴۱ ،۹۸، ۱۴۴. كفاية الطالب: ص ۶۴ . كتاب سليم: ص ۸۲۸.</ref> | ||
== فهم كلمه مولى با شعر حسّان<big><ref>اسرار غدير: ص ۱۱۴ ۱۱۸</ref></big>== | == فهم كلمه مولى با شعر حسّان<big><ref>اسرار غدير: ص ۱۱۴ ، ۱۱۸ .</ref></big>== | ||
اگر در سراسر [[خطبه غدیر]] دقت كنيم خواهيم ديد كه اكثر مطالب آن تفسير و توضيحى براى روشن كردن كامل معنى«مولى» و مصداق آن، و ارزش الهى «ولايت»در اجتماع و ارتباط آن با توحيد و نبوت و وحى است. | اگر در سراسر [[خطبه غدیر]] دقت كنيم خواهيم ديد كه اكثر مطالب آن تفسير و توضيحى براى روشن كردن كامل معنى«مولى» و مصداق آن، و ارزش الهى «ولايت»در اجتماع و ارتباط آن با توحيد و نبوت و وحى است. | ||
بنا بر اين در حالى كه خود پيامبر صلى الله عليه و آله مقصود و مراد از «مولى» را روشن كرده، و همه حاضرين در غدير - كه شاعر بزرگ عرب حسّان هم در ميان آنان بوده - معناى صاحب اختيارى را از آن فهميدند و بر سر همين بيعت نمودند، معنى ندارد براى فهميدن منظور آن حضرت به لغت ها و لغت نامه ها و معانى عرفى اين كلمه مراجعه كنيم، چه | بنا بر اين در حالى كه خود پيامبر صلى الله عليه و آله مقصود و مراد از «مولى» را روشن كرده، و همه حاضرين در غدير - كه شاعر بزرگ عرب حسّان هم در ميان آنان بوده - معناى صاحب اختيارى را از آن فهميدند و بر سر همين بيعت نمودند، معنى ندارد براى فهميدن منظور آن حضرت به لغت ها و لغت نامه ها و معانى عرفى اين كلمه مراجعه كنيم، چه آن ها با تفسير خودِ حضرت مطابق باشد و چه نباشد! | ||
به تعبير ديگر اشعارى كه حسّان بن ثابت سروده بود و مورد تأييد پيامبر صلى الله عليه و آله قرار گرفت، دليل قاطعى بر اين است كه او هم از مولى معناى «اولى به نفس»را فهميده است. او چون اهل ادب و شاعر بزرگ عرب است از نظر لغوى بر هر لغت نامه ديگرى ترجيح دارد، زيرا لغت نامه ها فقط معناى كلمه را | به تعبير ديگر اشعارى كه حسّان بن ثابت سروده بود و مورد تأييد پيامبر صلى الله عليه و آله قرار گرفت، دليل قاطعى بر اين است كه او هم از مولى معناى «اولى به نفس»را فهميده است. او چون اهل ادب و شاعر بزرگ عرب است از نظر لغوى بر هر لغت نامه ديگرى ترجيح دارد، زيرا لغت نامه ها فقط معناى كلمه را مى گويند ولى تبادر در مورد معين بر عهده حاضرين آن ماجراست. از الطاف خدا بوده كه شاعرى زبردست و لغت شناس در غدير حاضر بوده و در همان جا تبادر ذهنى خود را به صراحت اعلام كرده و حتى آن را به صورت شعر درآورده كه اثرى ماندگار و سندی محكم باشد. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||