شعر امیرالمؤمنین علیه السلام در غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

چه كسى باور مى‏ كند كه صاحب غدير شخصاً درباره غدير شعر گفته باشد! و چه كسى احتمال مى‏دهد كه اين شعر در برابر دشمن غدير سروده شده باشد! و چه كسى مى ‏تواند صفين را بنگرد كه اين شعر غديرى توسط نامه براى نماينده سقيفه فرستاده مى‏شود؟ اگر صاحب غدير درباره بزرگ‏ترين فضيلت خود شعر گفته همه شاعران غديرى به او اقتدا كرده زيباترين‏ها را تقديم او خواهند كرد و گوش اجتماع را از نواى غدير پر خواهند ساخت.

با در نظر گرفتن اين حساسيت، اميرالمؤمنين ‏عليه السلام هم كارى كه تا آن روز براى غدير نكرده بود انجام داد. شعرى سرود و براى معاويه فرستاد كه يک بيت آن درباره غدير بود. يک معارضه در قالب ادبى بين چهارمين غاصب حق غدير از يک سو و صاحب غدير از سوى ديگر به وقوع پيوست، كه دفاع نوشتارى از غدير پاسخنامه قطعى آن شد.

چه زيباست كه صاحب غدير درباره غديرش بسرايد و ما گوش به نواى جانفزاى او بسپاريم. اما جالب ‏تر آن است كه بدانيم اين اشعار در پاسخ به نماينده سقيفه است كه خواست فخرى بفروشد و سَرى بلند كند.

ماجرا از اين قرار بود كه [https://wikighadir.com/index.php/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%A9_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B3%D9%81%DB%8C%D8%A7%D9%86 معاویه] در نامه ‏اى به اميرالمؤمنين‏ عليه السلام نوشت: اى ابا الحسن، من فضايل بسيارى دارم: پدرم در [https://wikighadir.com/index.php/%D8%AC%D8%A7%D9%87%D9%84%DB%8C%D8%AA جاهلیت] آقا بود! من در [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 اسلام] پادشاه شده ‏ام! من دايى مؤمنين و كاتب وحى هستم!

وقتى حضرت نامه او را خواند فرمود: آيا پسر هند جگرخوار فضايل خود را به رخ من مى‏كشد؟ در پاسخ او اين اشعار را بنويسيد. سپس حضرت اشعارى سرودند كه وجوب ولايت در غدير را در آن بيان كردند، و رضايت امت در امر ولايت را گوشزد كردند، و با خطابى قاطع در آخر آن اشاره كردند كه هر كس نمى‏پذيرد جا دارد از غصه بميرد!

يكى از ادلّه و براهين روشن بر [https://wikighadir.com/index.php/%D8%AF%D9%84%D8%A7%D9%84%D8%AA_%D8%AD%D8%AF%DB%8C%D8%AB_%D8%BA%D8%AF%DB%8C%D8%B1%DB%B1 دلالت حدیث غدیر] به [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85%D8%AA امامت] اميرالمؤمنين‏ عليه السلام سخن خود حضرت در اشعارش است. اميرالمؤمنين‏ عليه السلام اين اشعار سروده است:

همچنين اميرالمؤمنين‏ عليه السلام در اشعارى ديگر از حديث غدير و دلالت آن بر امامتش سخن گفته، و در كنار اين گزيده ‏هايى از فضائل و نمونه‏ هايى از مناقب ويژه خود را نيز آورده و به آنها بر مردم فخر و مباهات كرده است. به عنوان مثال:

مردم همه مى‏ دانند كه بهره من از اسلام از هر بهره‏اى افزون است. احمد پيامبر صلى الله عليه و آله برادر و پسرعمو و پدر همسر من است. بى ‏گمان، من راهنماى همه مردم از عرب و عجم به سوى [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 اسلام] هستم. و بزرگان و سران و سركشان و گردنكشان كافر را به كام مرگ كشاندم. خدا در قرآن ولايت مرا بر مردم لازم كرد و اطاعت از مرا به وجوبى قطعى واجب گرداند.

همان جايگاهى كه هارون نسبت به برادرش موسى داشت، من نيز نسبت به پيامبر صلى الله عليه و آله دارم و برادر او هستم و اين نام من است. به سبب همين ويژگى ‏هاست كه حضرتش مرا پيشواى مردم گرداند، و در غدير خم آنان را از اين امر آگاه ساخت. از ميان شما كيست كه با بهره من از [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86 ایمان] و با اسلام و پيشتازى و خويشاوندى من برابرى كند؟

حسين بن معين‏ الدين ميبدى در شرحش بر ديوان اميرالمؤمنين ‏عليه السلام به نام «الفواتح» اين اشعار را شرح و معانى آن را روشن كرده است. وى در شرح بيتى كه امام‏ عليه السلام در آن به حديث غدير اشاره فرموده، حديث غدير را به [https://wikighadir.com/index.php/%D8%B1%D9%88%D8%A7%DB%8C%D8%AA روایت] [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%D8%AD%D9%85%D8%AF_%D8%A8%D9%86_%D8%AD%D9%86%D8%A8%D9%84 احمد بن حنبل] نقل كرده و خبر نزول آيه تبليغ<ref>مائده /  ۶۷ .</ref> در روز غدير را از ثعلبى نقل كرده است.

همچنين تصريح كرده كه آيه «إنَّما وَليُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَذينَ آمَنُوا الَذينَ يُقيمُونَ الصَلاةَ وَ يُؤتُونَ الزكاةَ وَ هُم راكِعُون»<ref>مائده /  ۵۵ .</ref>: ولىّ شما تنها خداست و فرستاده ‏اش و كسانى كه [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%DB%8C%D9%85%D8%A7%D9%86 ایمان] آوردند همانان كه نماز مى ‏گزارند و ركوع‏كنان [https://wikighadir.com/index.php/%D8%B2%DA%A9%D8%A7%D8%AA زکات] مى ‏دهند، به اتفاق مفسّران درباره اميرالمؤمنين ‏عليه السلام نازل شده است.<ref>مائده /  ۵۵ .</ref>

ميبدى در پايان شرحش بر اشعار يادشده از امام على بن احمد واحدى از [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D9%87%D8%B1%DB%8C%D8%B1%D9%87 ابوهریره] نقل كرده كه اميرالمؤمنين ‏عليه السلام اين اشعار را در حضور [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A8%DA%A9%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D9%82%D8%AD%D8%A7%D9%81%D9%87 ابوبکر] و [https://wikighadir.com/index.php/%D8%B9%D8%AB%D9%85%D8%A7%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%81%D9%91%D8%A7%D9%86 عثمان] و [https://wikighadir.com/index.php/%D8%B7%D9%84%D8%AD%D8%A9_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D8%A8%DB%8C%D8%AF%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%AA%D9%85%DB%8C%D9%85%DB%8C طلحه] و [https://wikighadir.com/index.php/%D8%B2%D8%A8%DB%8C%D8%B1_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%88%D8%A7%D9%85_%D9%82%D8%B1%D8%B4%DB%8C زبیر] و فضل بن عباس و عمّار و عبدالرحمن و ابوذر و مقداد و سلمان و عبداللَّه بن مسعود خوانده است.<ref>الفواتح فى شرح ديوان اميرالمؤمنين‏ عليه السلام: ص ۴۰۶،۴۰۵.</ref>

۴. بيت «خدا در قرآن ولايت مرا بر مردم لازم كرد و اطاعت از مرا به وجوبى قطعى واجب گرداند« به صراحت به وجوب اطاعت امام ‏عليه السلام دلالت مى ‏كند. بنابراين حضرتش پس از رسول‏ خدا صلى الله عليه و آله به امر خداى تعالى در قرآن کریم امام امت خواهد بود، چرا كه هر كس طاعتش واجب باشد او امام است. دهلوى خود به اين نكته اعتراف كرده است.

افزون بر اينها، اينكه صحابه بزرگ مذكور در روايت واحدى اين اشعار را شنيدند و سخنان امام ‏عليه السلام را تقرير كردند، از استوارترين شواهد بر دلالت حديث غدير به امامت است.

و اما حسين ميبدى كه شارح ديوان امام اميرالمؤمنين ‏عليه السلام است و اين اشعار را نقل كرده است، از دانشمندان نامدار [https://wikighadir.com/index.php/%D8%A7%D9%87%D9%84_%D8%B3%D9%86%D8%AA اهل‏ سنت] است. بزرگان عامه در كتاب‏هايشان او را ثناى بليغ گفته و ستوده ‏اند. اين براى هر كس به آن كتاب‏ها مراجعه كرده باشد روشن است. از ستايندگان ميبدى يكى غياث‏ الدين خواندمير در تاريخش «حبيب السير» است.

محمود بن سليمان كفوى نيز در طبقات حنفيه به نام «كتائب أعلام الأخيار من فقهاء مذهب النعمان المختار» از شرح ميبدى مطالبى را نقل كرده است. همچنين كاتب چَلَبى در «كشف الظنون» نوشته است: ديوان على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام را حسين بن معين ‏الدين ميبدى يزدى (م ۸۷۰ ق) به زبان فارسى شرح كرده است.