۲۱٬۸۲۰
ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۴۴: | خط ۴۴: | ||
=== '''دو: امّ هانى بنت ابى طالب''' === | === '''دو: امّ هانى بنت ابى طالب''' === | ||
و اخرج البزّار فى مسنده، عن ام هانى بنت ابى طالب، قالت: رجع رسول اللَّه صلى الله عليه و آله من حجته. حتى نزل بغدير خم، امر بدوحات فقممن. ثم قام خطيباً بالهاجرة ... .<ref>ينابيع المودة (قندوزى) : ص ۱۲۳، به نقل از «مسند البزار»</ref> . | و اخرج البزّار فى مسنده، عن ام هانى بنت ابى طالب، قالت: رجع رسول اللَّه صلى الله عليه و آله من حجته. حتى نزل بغدير خم، امر بدوحات فقممن. ثم قام خطيباً بالهاجرة ... .<ref>ينابيع المودة (قندوزى) : ص ۱۲۳، به نقل از «مسند البزار».</ref> . | ||
هم چنين ابن عقده كوفى در كتاب «الموالاة» همين حديث را با ذكر طبقات فوقانى سند ضبط كرده است. | هم چنين ابن عقده كوفى در كتاب «الموالاة» همين حديث را با ذكر طبقات فوقانى سند ضبط كرده است. | ||
| خط ۶۶: | خط ۶۶: | ||
و آله غدير خم مصدره من حجة الوداع. قام خطيباً بالناس بالهاجرة... . <ref>الموالاة (ابن عقده) : ص ۲۲۴.</ref> | و آله غدير خم مصدره من حجة الوداع. قام خطيباً بالناس بالهاجرة... . <ref>الموالاة (ابن عقده) : ص ۲۲۴.</ref> | ||
=== '''پنج: | === '''پنج: ضُميرة اسلمى''' === | ||
و عن ضمرة الاسلمى رضى اللَّه عنه، قال: لمّا انصرف رسول اللَّه صلى الله عليه و آله من حجة الوداع، امر بشجرات فقممن بوادى خمّ. و هجر فخطب الناس فقال: اما بعد ايها الناس، فانى مقبوض، اوشك اُدعا فاُجيب. فما انتم قائلون؟ | و عن ضمرة الاسلمى رضى اللَّه عنه، قال: لمّا انصرف رسول اللَّه صلى الله عليه و آله من حجة الوداع، امر بشجرات فقممن بوادى خمّ. و هجر فخطب الناس فقال: اما بعد ايها الناس، فانى مقبوض، اوشك اُدعا فاُجيب. فما انتم قائلون؟ | ||
| خط ۷۶: | خط ۷۶: | ||
سمعت ابى يقول: سمعت رسول اللَّه صلى الله عليه و آله يوم الجحفة؛ فأخذ بيد على عليه السلام، فخطب فحمد اللَّه و اثنى عليه، ثم قال: ايها الناس، انى وليكم. قالوا: صدقت يا رسول اللَّه. ثم اخذ بيد على عليه السلام فرفعها فقال: هذا وليّى و يؤدّى عنّى دينى، و انا موالى من والاه، و معادى من عاداه.<ref>خصائص اميرالمؤمنين عليه السلام (نسائى) : ص ۴۸، و بسيارى از منابع ديگر.</ref> | سمعت ابى يقول: سمعت رسول اللَّه صلى الله عليه و آله يوم الجحفة؛ فأخذ بيد على عليه السلام، فخطب فحمد اللَّه و اثنى عليه، ثم قال: ايها الناس، انى وليكم. قالوا: صدقت يا رسول اللَّه. ثم اخذ بيد على عليه السلام فرفعها فقال: هذا وليّى و يؤدّى عنّى دينى، و انا موالى من والاه، و معادى من عاداه.<ref>خصائص اميرالمؤمنين عليه السلام (نسائى) : ص ۴۸، و بسيارى از منابع ديگر.</ref> | ||
=== '''هفت: | === '''هفت: ابوجنيدة بن جندع'''<ref>ابوحنيدة بن جندع، و هو ابن عمرو بن مازن المازنى. قدم على النبى صلى الله عليه وآله يوم حنين. معرفة الصحابة (ابن نعيم) : مدخل ابوجنيده بن جندع.</ref> === | ||
روى ابو احمد العسكرى باسناده، عن عمارة بن يزيد، عن عبداللَّه بن العلاء، عن الزهرى، قال: سمعت سعيد بن جناب يحدث عن ابى عنفوانه المازنى، قال: سمعت اباجنيده جندع بن عمرو بن مازن، قال: سمعت النبى صلى الله عليه و آله يقول: من كذب على متعمداً فليتبوّأ مقعده من النار. و سمعته و الا صمتا يقول: و قد انصرف من حجة الوداع. فلما نزل غدير خم، قام فى الناس خطيباً و اخذ بيد على عليه السلام و قال: من كنت وليه فهذا وليه. اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه.<ref>اسد الغابة (ابن اثير) : ج ۱ ص ۳۰۸.</ref> | روى ابو احمد العسكرى باسناده، عن عمارة بن يزيد، عن عبداللَّه بن العلاء، عن الزهرى، قال: سمعت سعيد بن جناب يحدث عن ابى عنفوانه المازنى، قال: سمعت اباجنيده جندع بن عمرو بن مازن، قال: سمعت النبى صلى الله عليه و آله يقول: من كذب على متعمداً فليتبوّأ مقعده من النار. و سمعته و الا صمتا يقول: و قد انصرف من حجة الوداع. فلما نزل غدير خم، قام فى الناس خطيباً و اخذ بيد على عليه السلام و قال: من كنت وليه فهذا وليه. اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه.<ref>اسد الغابة (ابن اثير) : ج ۱ ص ۳۰۸.</ref> | ||
| خط ۸۵: | خط ۸۵: | ||
حدثنا الحسن بن على العمرى: ثنا على بن ابراهيم الباهلى: ثنا ابو الجواب: ثنا سليمان بن قرم، عن هارون بن سعد، عن ثوير بن ابى فاخته، عن زيد بن ارقم، قال: خطبنا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله يوم الغدير فقال: الست اولى بالمؤمنين من انفسهم؟ قالوا: بلى. فأخذ بيد على عليه السلام فقال: من كنت مولاه فعلى عليه السلام مولاه. اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه.<ref>المعجم الكبير (طبرانى) : ج ۵ ص ۱۹۴.</ref> | حدثنا الحسن بن على العمرى: ثنا على بن ابراهيم الباهلى: ثنا ابو الجواب: ثنا سليمان بن قرم، عن هارون بن سعد، عن ثوير بن ابى فاخته، عن زيد بن ارقم، قال: خطبنا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله يوم الغدير فقال: الست اولى بالمؤمنين من انفسهم؟ قالوا: بلى. فأخذ بيد على عليه السلام فقال: من كنت مولاه فعلى عليه السلام مولاه. اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه.<ref>المعجم الكبير (طبرانى) : ج ۵ ص ۱۹۴.</ref> | ||
=== ده: براء بن عازب === | |||
اخرج المير سيد على | اخرج المير سيد على الهمدانى، عن البراء بن عازب فى قوله تعالى: «يا ايها الرسول بلّغ ما انزل اليك من ربك» ، اى بلّغ من فضائل على عليه السلام. نزلت فى غدير خم. فخطب رسول اللَّه صلى الله عليه و آله، قال: من كنت مولاه فهذا على عليه السلام مولاه. فقال عمر: بخّ بخّ لك يا على. اصبحت مولاى و مولى كل مؤمن و مؤمنة. رواه ابونعيم، و ذكره الثعالبى فى كتابه.<ref>من حياة الخليفة عمر بن الخطاب (بكرى) : ص ۳۲۲.</ref> | ||
علاوه بر اين ده صحابى كه با الفاظى چون «خطب» ، «يخطب» ، «خطبنا» ، و «خطيباً» به خطبه خواندن پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه | علاوه بر اين ده صحابى كه با الفاظى چون «خطب» ، «يخطب» ، «خطبنا» ، و «خطيباً» به خطبه خواندن پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله اشاره نموده اند، | ||
حذيفة بن اسيد غفارى - كه از بزرگان اصحاب | حذيفة بن اسيد غفارى - كه از بزرگان اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله است - متن خطبه كوتاه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در روز غدير را نقل كرده | ||
است. ابوالقاسم طبرانى در «المعجم الكبير»با سند صحيح از حذيفة بن اسيد متن اين خطبه را ذكر كرده است.<ref>المعجم الكبير(طبرانى) : ج ۳ ص ۱۸۰.</ref> | است. ابوالقاسم طبرانى در «المعجم الكبير»با سند صحيح از حذيفة بن اسيد متن اين خطبه را ذكر كرده است.<ref>المعجم الكبير(طبرانى) : ج ۳ ص ۱۸۰.</ref> | ||
همچنين دو تن از تابعان به | همچنين دو تن از تابعان به نام هاى سعيد بن ذى حُدّان و عمرو ذو مُرّ همدانى، بدون آن كه كلام خود را از يكى از صحابه نقل كنند به خطبه گويى پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير خم تصريح كرده اند.<ref>فرائد السمطين: ج ۱ ص ۶۸ ، و مواردى ديگر.</ref> | ||
ابوالطفيل عامر بن واثله نيز - كه از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله به شمار مى آيد - به نقل از حذيفة بن اسيد غفارى ديگر صحابى پيامبر صلى الله عليه و آله، به | |||
نقل اين خطبه اهتمام داشته است. او هم چنين به هنگام گزارش جريان مناشده حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام در رَحبَه، تصريح مى كند كه دوازده تن از نقباى انصار كه در جنگ بدر شركت كرده بودند، ضمن شهادت به عبارت «من كنت مولاه فهذا على عليه السلام مولاه» به خطبه خواندن پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير اعتراف كرده اند: | |||
نبّأنا الحسن بن محمد الشافعى، عن احمد بن محمد الاصبهانى، قال: انبأنا ابو على احمد بن محمد البردانى قراءة عليه، قال: انبأنا ابوطالب محمد بن على بن الفتح،حدثنا ابوالحسن على بن ابراهيم الحربى المعروف بابن الحرار فى الحربية املاء من حفظه و لم يكن عنده غير هذا الحديث، قال: حدثنا ابوبكر الشافعى: حدثنا اسحاق الحربى، حدثنا ابو نعيم، عن مطر، عن ابى الطفيل، قال: خطب على بن ابى طالب عليه السلام برحبة مالک بن طوق فقال: معاشر الناس، اشهد اللَّه كل امرء سمع رسول اللَّه صلى الله عليه و آله ما فعل فى غدير خم الا قام فشهد. فقام اثنا عشر من اهل بدر من نقباء الانصار فقالوا: خطبنا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله ثم قال: | |||
نبّأنا الحسن بن محمد الشافعى، عن احمد بن محمد الاصبهانى، قال: انبأنا | |||
رسول اللَّه صلى الله عليه | |||
الست اولى بكم من انفسكم؟ قالوا: بلى يا رسول اللَّه. قال: فمن كنت مولاه فهذا على عليه السلام مولاه. اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه.<ref>ذيل تاريخ البغداد(ابن النجار) : ج ۳ ص ۱۰.</ref> | الست اولى بكم من انفسكم؟ قالوا: بلى يا رسول اللَّه. قال: فمن كنت مولاه فهذا على عليه السلام مولاه. اللهم وال من والاه، و عاد من عاداه.<ref>ذيل تاريخ البغداد(ابن النجار) : ج ۳ ص ۱۰.</ref> | ||
با شواهدى كه ارائه شد، در مورد اصل خطبه خواندن پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه | با شواهدى كه ارائه شد، در مورد اصل خطبه خواندن پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در روز غدير ترديدى باقى نمى ماند. | ||
اضافه بر | اضافه بر آن چه گفته شد، انديشمندان فراوانى از اهل تسنن شخصاً - و نه به هنگام نقل يك روايت يا برداشت از اثرى ديگر - به خطبه خواندن آن حضرت در روز غدير | ||
خم اشاره نموده اند. همان طور كه گفته شد، مؤلف «نور الامير» نام ده تن از انديشمندان | خم اشاره نموده اند. همان طور كه گفته شد، مؤلف «نور الامير» نام ده تن از انديشمندان اهل تسنن را ذكر مى كند كه به امر خطبه خواندن پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير خم تأكيد ورزيده اند. وى به ترتيب از ابن كثير، حلبى، جزرى، يعقوبى، حموى، ابندُريد، زَمخشرى، ثعالبى، غزّالى و بدخشانى ياد مى كند. | ||
پژوهش گران مى توانند جهت دريافت متن و آدرس آن به منبع رجوع كنند.<ref>نور الامير (تقدمى): ص ۱۸ - ۲۰.</ref> | |||
در اين جا متن ديدگاه پنج تن ديگر از انديشمندان و اعلام اهل تسنن را كه در آن كتاب ذكر نشده، جهت استحكام بيشتر بحث خلاصه وار ذكر مى كنيم: | |||
در | |||
اول. ابن مغازلى: ... ثم اخذ بيد على بن ابى طالب عليه السلام فرفعها، ثم قال: من كنت مولاه فهذا مولاه، و من كنت وليه فهذا وليه. اللهم وال من والاه، و عاد من | اول. ابن مغازلى: ... ثم اخذ بيد على بن ابى طالب عليه السلام فرفعها، ثم قال: من كنت مولاه فهذا مولاه، و من كنت وليه فهذا وليه. اللهم وال من والاه، و عاد من | ||
| خط ۱۲۸: | خط ۱۱۸: | ||
عاداه. قالها ثلاثاً. هذا آخر الخطبه.<ref>المناقب(ابن المغازلى) : ج ۱ ص ۴۴.</ref> | عاداه. قالها ثلاثاً. هذا آخر الخطبه.<ref>المناقب(ابن المغازلى) : ج ۱ ص ۴۴.</ref> | ||
دوم. ابن تيميه: ...كثامن عشرى ذى الحجه الذى خطب فيه | دوم. ابن تيميه: ...كثامن عشرى ذى الحجه الذى خطب فيه النبى صلى الله عليه و آله بغدير خم مرجعة من حجة الوداع. فانه صلى الله عليه و آله خطب فيه خطبة، وصّى فيها باتباع كتاب اللَّه، و وصّى فيها باهل بيته. كما روى مسلم فى صحيحه عن زيد بن ارقم رضى اللَّه عنه.<ref>اقتضاء الصراط المستقيم (ابن تيميه) : ج ۱ ص ۲۹۳.</ref> | ||
فيها باتباع كتاب اللَّه، و وصّى فيها | |||
سوم. ابن اثير: و لما رجع عليه السلام من | سوم. ابن اثير: و لما رجع عليه السلام من حجة الوداع، فكان بين مكة و المدينة بمكان يقال له «غدير خم» ، خطب الناس هنالك فى اليوم الثانى عشر<ref>خطبه پيامبر صلى الله عليه و آله در روز غدير قطعاً در روز هجدهم ذى الحجه بوده است. اشاره به روز دوازدهم ناشى از سهو قلم است.</ref>من ذى | ||
الحجه فى خطبته ... .<ref>البداية و النهاية (ابن كثير) : ج ۷ ص ۳۷۰.</ref> | الحجه فى خطبته ... .<ref>البداية و النهاية (ابن كثير) : ج ۷ ص ۳۷۰.</ref> | ||
چهارم: آلوسى: ان | چهارم: آلوسى: ان النبى صلى الله عليه و آله خطب فى مكان بين مكة و المدينة عند مرجعه من حجة الوداع قريب من الجحفة، يقال له: غدير خم ... .<ref>روح المعانى (آلوسى) : ج ۶ ص ۱۹۴.</ref> | ||
پنجم: عبدالملك بن حسين بن عبدالملك عصامى شافعى: انه صلى الله عليه | پنجم: عبدالملك بن حسين بن عبدالملك عصامى شافعى: انه صلى الله عليه و آله خطب بغدير خم، ثامن عشر ذى الحجة، مرجعة من حجة الوداع، تحت شجرات بُرّح | ||
له ما تحتها بعد صلاة الظهر. فقال: ... . <ref>سمط النجوم العوالى (عصامى) : ج ۱ ص ۴۰۲.</ref> | له ما تحتها بعد صلاة الظهر. فقال: ... . <ref>سمط النجوم العوالى (عصامى) : ج ۱ ص ۴۰۲.</ref> | ||
بنابراين، با قرائن فراوان ثابت مى شود كه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه | بنابراين، با قرائن فراوان ثابت مى شود كه پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله در روز غدير خم ايراد خطبه فرموده اند. از كاوش در منابع مخالفان كه در گذريم، در | ||
مصادر اماميه نيز علاوه بر | مصادر اماميه نيز علاوه بر آن كه متن خطبه هاى كوتاه و متوسط و طولانى ثبت و ضبط شده است، به خطبه گويى آن حضرت در روز غدير نيز تصريح شده است. براى | ||
نمونه صاحب «النجم الثاقب» خطبه طولانى غدير را با دو وصف بليغ و طويل همراه كرده است: | نمونه صاحب «النجم الثاقب» خطبه طولانى غدير را با دو وصف بليغ و طويل همراه كرده است: | ||
خطبة رسول اللَّه صلى الله عليه | خطبة رسول اللَّه صلى الله عليه و آله البليغة و الطويلة فى حجةالوداع فى غدير خم، التى خطبها فى ذلك المحضر العظيم ... .<ref>النجم الثاقب (نورى) : ج ۱ ص ۳۴۲.</ref> | ||
هم چنين در روايات مكتب اهل بيت عليهم السلام نيز به خطبه گويى حضرت رسول صلى الله عليه و آله در روز غدير تصريح شده است. | |||
براى نمونه مى توان به «كتاب سليم قيس الهلالى»<ref>كتاب سليم بن قيس الهلالى: ج ۲ ص ۶۴۴ حديث ۱۱</ref>: ...بغدير خم ثم خطب و قال ايها الناس... . و | براى نمونه مى توان به «كتاب سليم قيس الهلالى»<ref>كتاب سليم بن قيس الهلالى: ج ۲ ص ۶۴۴ حديث ۱۱.</ref>: ...بغدير خم ثم خطب و قال ايها الناس... . و «امالى شيخ طوسى» <ref>الامالى (طوسى) : ص ۲۵۴ مجلس ۹. </ref>: خطبنا رسول اللَّه صلى الله عليه و آله يوم غدير خم فقال: ... . اشاره كرد. | ||