۲۱٬۹۷۲
ویرایش
اسناد خطبه کوتاه پیامبر در غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== اسناد خطبه کوتاه پیامبر در غدیر<ref>ناگفته هايى از اسناد خطبه غدير (موّحدى): ص۴۳ - ۸۲.</ref> == | == اسناد خطبه کوتاه پیامبر در غدیر<ref>ناگفته هايى از اسناد خطبه غدير (موّحدى): ص۴۳ - ۸۲.</ref> == | ||
=== '''گفتار اول: خطبه كوتاه غدير در منابع اماميه''' === | |||
در بعضى موارد خطبه غدير به شكل كوتاه نقل شده، كه منافاتى با خطبه طولانى و مشهور غدير ندارد، بلكه بخش هايى از آن خطبه است. بررسى اسناد خطبه كوتاه غدير به شرح زير مى باشد: | در بعضى موارد خطبه غدير به شكل كوتاه نقل شده، كه منافاتى با خطبه طولانى و مشهور غدير ندارد، بلكه بخش هايى از آن خطبه است. بررسى اسناد خطبه كوتاه غدير به شرح زير مى باشد: | ||
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
مرحوم صدوق از ميان احاديث متعددى كه در اين خصوص وجود داشته، خطبه نبى مكرم اسلام صلى الله عليه و آله در روز غدير خم را متذكر مى شود. لذا سخنرانى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در روز غدير با طُرق و اسنادى متعدد و صحيح در آثار متقدمان منعكس گرديد و براى هميشه بر جاى ماند. | مرحوم صدوق از ميان احاديث متعددى كه در اين خصوص وجود داشته، خطبه نبى مكرم اسلام صلى الله عليه و آله در روز غدير خم را متذكر مى شود. لذا سخنرانى پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله در روز غدير با طُرق و اسنادى متعدد و صحيح در آثار متقدمان منعكس گرديد و براى هميشه بر جاى ماند. | ||
البته مرحوم صدوق پس از نقل اين خطبه و ارائه اسناد و طرق آن، متذكر مى شود كه احاديث هم معنى در اين خصوص بسيار است، و تصريح مى كند كه همه آن احاديث را در كتاب «المعرفة فى الفضائل» جمع كرده است. اما متأسفانه اين كتاب هم اينک موجود نيست. | البته مرحوم صدوق پس از نقل اين خطبه و ارائه اسناد و طرق آن، متذكر مى شود كه احاديث هم معنى در اين خصوص بسيار است، و تصريح مى كند كه همه آن احاديث را در كتاب «المعرفة فى الفضائل» جمع كرده است. اما متأسفانه اين كتاب هم اينک موجود نيست. | ||
هم چنين در انتهاى اين روايت از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود: وجدنا فى كتاب على عليه السلام و عرفناه. اين امر نشان مى دهد كه اين خطبه نخستين بار در كتاب «جامعه» - كه از مواريث امامت است - درج شده است. | هم چنين در انتهاى اين روايت از امام باقر عليه السلام نقل شده كه فرمود: وجدنا فى كتاب على عليه السلام و عرفناه. اين امر نشان مى دهد كه اين خطبه نخستين بار در كتاب «جامعه» - كه از مواريث امامت است - درج شده است. | ||
كتاب جامعه يا همان كتاب على بن ابى طالب عليه السلام از اسرار و مواريث امامت بوده، و گاهى برخى دوستان يا مخالفان موفق شده اند بخشى از آن را ببينند. | كتاب جامعه يا همان كتاب على بن ابى طالب عليه السلام از اسرار و مواريث امامت بوده، و گاهى برخى دوستان يا مخالفان موفق شده اند بخشى از آن را ببينند. | ||
پيش از مرحوم صدوق، مرحوم طبرى آملى كبير، طبرى دوم و انديشمند مشهور شيعى، متنى مشابه با اين خطبه را - البته با حجمى كمتر <ref>حدود ۲۰۰ واژه.</ref>- در قالب دو حديث پى در پى و با سندى متفاوت نسبت به اسناد «الخصال» در كتاب «المسترشد» ارائه كرده است. او اين روايت را نيز مانند اكثر روايات كتاب خود از رجال اهل تسنن نقل مى كند. | پيش از مرحوم صدوق، مرحوم طبرى آملى كبير، طبرى دوم و انديشمند مشهور شيعى، متنى مشابه با اين خطبه را - البته با حجمى كمتر <ref>حدود ۲۰۰ واژه.</ref>- در قالب دو حديث پى در پى و با سندى متفاوت نسبت به اسناد «الخصال» در كتاب «المسترشد» ارائه كرده است. او اين روايت را نيز مانند اكثر روايات كتاب خود از رجال اهل تسنن نقل مى كند. | ||
| خط ۳۰: | خط ۲۲: | ||
در اين جا ابتدا سند و متن «المسترشد» ، و سپس اسناد و متن «الخصال» را به همراه ترجمه آن در پاورقى متذكر مى شويم. سپس اسنادى را كه مرحوم صدوق ارائه كرده است، تفصيلاً مورد بحث قرار مى دهيم: | در اين جا ابتدا سند و متن «المسترشد» ، و سپس اسناد و متن «الخصال» را به همراه ترجمه آن در پاورقى متذكر مى شويم. سپس اسنادى را كه مرحوم صدوق ارائه كرده است، تفصيلاً مورد بحث قرار مى دهيم: | ||
=== | ==== الف. سند و متن خطبه كوتاه غدير در«المسترشد» ==== | ||
حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَهْدِيٍّ، قَالَ: حَدَّثَنَا شِهَابُ بْنُ عَبَّادٍ الْبَصْرِيُ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بَكْرٍ النَّخَعِيُّ، عَنْ حَكِيمِ بْنِ جُبَيْرٍ<ref>حكيم بن جبير اسدى كوفى. تهذيب الكمال: ج ۷ ص ۱۶۵ ش ۱۴۵۲. از راويان سنن اربعه؛ ابن ماجه، ابو داود، ترمذى و نسائى است. وى در صف ياران و اصحاب امام سجاد عليه السلام بر شمرده شده است، و شايد از همين رو است كه رجاليون اهل تسنن على الاتفاق او را تضعيف كرده اند.</ref>، عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ: عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ، قَالَ: لَمَّا كَانَ يَوْمُ غَدِيرِ خُمٍّ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) بِشَجَرٍ يُدْعَى الدَّوْحَ فَقُمَ مَا تَحْتَهُنَّ، ثُمَّ قَالَ: إِنِّي لَمْ أَجِدْ لِنَبِيٍّ إِلَّا نِصْفَ عُمُرِ النَّبِيِّ الَّذِي كَانَ قَبْلَهُ وَ إِنِّي أَوْشَكَ أَنْ أُدْعَى فَأُجِيبَ فَمَا أَنْتُمْ قَائِلُونَ؟ فَقَالَ: كُلُّ رَجُلٍ مِنَّا كَمَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَقُولَ: نَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ وَ نَصَحْتَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): | حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مَهْدِيٍّ، قَالَ: حَدَّثَنَا شِهَابُ بْنُ عَبَّادٍ الْبَصْرِيُ قَالَ: حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ بَكْرٍ النَّخَعِيُّ، عَنْ حَكِيمِ بْنِ جُبَيْرٍ<ref>حكيم بن جبير اسدى كوفى. تهذيب الكمال: ج ۷ ص ۱۶۵ ش ۱۴۵۲. از راويان سنن اربعه؛ ابن ماجه، ابو داود، ترمذى و نسائى است. وى در صف ياران و اصحاب امام سجاد عليه السلام بر شمرده شده است، و شايد از همين رو است كه رجاليون اهل تسنن على الاتفاق او را تضعيف كرده اند.</ref>، عَنْ أَبِي الطُّفَيْلِ: عَنْ زَيْدِ بْنِ أَرْقَمَ، قَالَ: لَمَّا كَانَ يَوْمُ غَدِيرِ خُمٍّ أَمَرَ رَسُولُ اللَّهِ (ص) بِشَجَرٍ يُدْعَى الدَّوْحَ فَقُمَ مَا تَحْتَهُنَّ، ثُمَّ قَالَ: إِنِّي لَمْ أَجِدْ لِنَبِيٍّ إِلَّا نِصْفَ عُمُرِ النَّبِيِّ الَّذِي كَانَ قَبْلَهُ وَ إِنِّي أَوْشَكَ أَنْ أُدْعَى فَأُجِيبَ فَمَا أَنْتُمْ قَائِلُونَ؟ فَقَالَ: كُلُّ رَجُلٍ مِنَّا كَمَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يَقُولَ: نَشْهَدُ أَنَّكَ قَدْ بَلَّغْتَ وَ نَصَحْتَ فَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ (ص): | ||
| خط ۳۹: | خط ۳۱: | ||
همان طور كه ملاحظه مى شود اين خطبه با يك واسطه از يكى از مشهورترين مشايخ بخارى و مسلم به نام شهاب بن عبّاد بصرى <ref>شهاب بن عبّاد عبدى عصرى بصرى، ابوعمرو كوفى. تهذيب الكمال: ج ۱۲ ص ۵۷۵ ش ۲۷۷۸. متوفاى ۲۲۴ هجرى قمرى، و از مشايخ بخارى و مسلم، و از روات صحيح بخارى، صحيح مسلم، سنن ابنماجه و سنن ترمذى است. وى نزد انديشمندان رجالى اهل تسنن به اكمل وجه توفيق شده است و هيچ جرح و ضعفى متوجه او نيست.</ref> نقل شده است. | همان طور كه ملاحظه مى شود اين خطبه با يك واسطه از يكى از مشهورترين مشايخ بخارى و مسلم به نام شهاب بن عبّاد بصرى <ref>شهاب بن عبّاد عبدى عصرى بصرى، ابوعمرو كوفى. تهذيب الكمال: ج ۱۲ ص ۵۷۵ ش ۲۷۷۸. متوفاى ۲۲۴ هجرى قمرى، و از مشايخ بخارى و مسلم، و از روات صحيح بخارى، صحيح مسلم، سنن ابنماجه و سنن ترمذى است. وى نزد انديشمندان رجالى اهل تسنن به اكمل وجه توفيق شده است و هيچ جرح و ضعفى متوجه او نيست.</ref> نقل شده است. | ||
=== | ==== ب. اسناد و متن خطبه كوتاه غدير در «الخصال» ==== | ||
مرحوم صدوق در كتاب «الخصال»خطبه كوتاه را اين گونه ضبط كرده است: | مرحوم صدوق در كتاب «الخصال»خطبه كوتاه را اين گونه ضبط كرده است: | ||
| خط ۷۵: | خط ۶۷: | ||
معروف بن خرّبوذ مى گويد: اين سخن را بر امام باقرعليه السلام عرضه كردم، فرمود: ابوالطفيل راست گفته، خدا رحمتش كند، و ما آن را در كتاب على عليه السلام چنين يافتيم و شناختيم. | معروف بن خرّبوذ مى گويد: اين سخن را بر امام باقرعليه السلام عرضه كردم، فرمود: ابوالطفيل راست گفته، خدا رحمتش كند، و ما آن را در كتاب على عليه السلام چنين يافتيم و شناختيم.بر گرفته از ترجمه جعفری. | ||
==== | ==== ج. تحقيقى در اسناد خطبه كوتاه غدير در «الخصال»شيخ صدوق ==== | ||
مرحوم صدوق در ابتداى اين خطبه، سلسله روات را تا معروف بن خربوذ، عن ابى الطفيل، عن حذيفة بن اسيد الغفارى بر می شمرد. سپس در انتهاى روايت متذكر مى شود كه معروف مى گويد: اين حديث را براى امام باقر عليه السلام از قول ابى الطفيل خواندم، امام فرمود: صدق ابو الطفيل رحمه اللَّه. در نتيجه در انتهاى اين روايت تقرير امام باقر عليه السلام نيز وجود دارد. | مرحوم صدوق در ابتداى اين خطبه، سلسله روات را تا معروف بن خربوذ، عن ابى الطفيل، عن حذيفة بن اسيد الغفارى بر می شمرد. سپس در انتهاى روايت متذكر مى شود كه معروف مى گويد: اين حديث را براى امام باقر عليه السلام از قول ابى الطفيل خواندم، امام فرمود: صدق ابو الطفيل رحمه اللَّه. در نتيجه در انتهاى اين روايت تقرير امام باقر عليه السلام نيز وجود دارد. | ||
| خط ۸۶: | خط ۷۸: | ||
اسناد اين خطبه همگى به راوى عظيم المنزله و جليل القدر شيعه جناب محمد بن زياد ابى عمير ازدى منتهى، و از اين دانشمند بزرگ به امام باقر عليه السلام و رسول گرامى اسلام صلى الله عليه وآله ختم مى گردد. | اسناد اين خطبه همگى به راوى عظيم المنزله و جليل القدر شيعه جناب محمد بن زياد ابى عمير ازدى منتهى، و از اين دانشمند بزرگ به امام باقر عليه السلام و رسول گرامى اسلام صلى الله عليه وآله ختم مى گردد. | ||
==== | ==== د. شرح متنى اسناد خطبه كوتاه غدير ==== | ||
| خط ۹۵: | خط ۸۷: | ||
سند دوم: | سند دوم: | ||
]حدثنا محمد بن الحسن بن احمد بن الوليد رضى اللَّه عنه، قال: حدثنا محمد بن الحسن الصفار، عن محمد بن الحسين بن ابى الخطاب و يعقوب بن يزيد، جميعاً، عن محمد بن ابى عمير، عن عبداللَّه بن سنان[، قال معروف بن خربوذ: فعرضت هذا الكلام<ref>منظور از «هذا الكلام»دقيقاً خود خطبه است، و شيخ صدوق اين مطلب را فوراً در ادامه خطبه آورده است. قضيه از اين قرار است كه معروف بن خربوذ - كه از برجسته ترين شاگردان حضرت امام باقر عليه السلام است - اين خطبه را به نقل از ابوالطفيل براى حضرت قرائت مى نمايد، و حضرت آن را تصديق نموده و براى ابو الطفيل دعا مى كنند. از اين جهت، اين سند در واقع «تقرير»معصوم به شمار آيد. از آن جايى كه قول و فعل و تقرير معصوم در حجيت تفاوتى با يك ديگر ندارند، در نتيجه اين سند نيز بايد در شمار اسناد اين روايت قرار گيرد. </ref> على ابى جعفر صلى الله عليه و آله، فقال: صدق ابو الطفيل رحمه اللَّه هذا الكلام. وجدناه فى كتاب على عليه السلام و عرفناه.سند سوم: | ]حدثنا محمد بن الحسن بن احمد بن الوليد رضى اللَّه عنه، قال: حدثنا محمد بن الحسن الصفار، عن محمد بن الحسين بن ابى الخطاب و يعقوب بن يزيد، جميعاً، عن محمد بن ابى عمير، عن عبداللَّه بن سنان[، قال معروف بن خربوذ: فعرضت هذا الكلام<ref>منظور از «هذا الكلام»دقيقاً خود خطبه است، و شيخ صدوق اين مطلب را فوراً در ادامه خطبه آورده است. قضيه از اين قرار است كه معروف بن خربوذ - كه از برجسته ترين شاگردان حضرت امام باقر عليه السلام است - اين خطبه را به نقل از ابوالطفيل براى حضرت قرائت مى نمايد، و حضرت آن را تصديق نموده و براى ابو الطفيل دعا مى كنند. از اين جهت، اين سند در واقع «تقرير»معصوم به شمار آيد. از آن جايى كه قول و فعل و تقرير معصوم در حجيت تفاوتى با يك ديگر ندارند، در نتيجه اين سند نيز بايد در شمار اسناد اين روايت قرار گيرد. </ref> على ابى جعفر صلى الله عليه و آله، فقال: صدق ابو الطفيل رحمه اللَّه هذا الكلام. وجدناه فى كتاب على عليه السلام و عرفناه. | ||
سند سوم: | |||
حدثنا ابى رضى اللَّه عنه، قال: حدثنا على بن ابراهيم، عن ابيه، عن محمد بن ابىعمير، عن ... (مانند سند اول) . | حدثنا ابى رضى اللَّه عنه، قال: حدثنا على بن ابراهيم، عن ابيه، عن محمد بن ابىعمير، عن ... (مانند سند اول) . | ||
| خط ۱۰۵: | خط ۹۹: | ||
حدثنا محمد بن موسى بن المتوكل رضى اللَّه عنه<ref>محمد بن موسى بن المتوكل. الخلاصة (حلى) : ص ۱۴۹: ثقة، و ان السيد بن طاووس فى «فلاح السائل»الفصل التاسع عشر، ص ۱۵۸، ادعى الاتفاق على وثاقته، حيث قال عند ذكره رواية فى سندها محمد بن موسى بن المتوكل: و رواة الحديث ثقات بالاتفاق. اقول: هو من مشايخ الاربعة الذين نقل عنهم الصدوق كثيراً فى آثاره. هم: ابيه على بن الحسين، و ابن الوليد، و محمد بن موسى بن المتوكل و محمد بن على الماجيلويه، فلا شك فى وثاقتهم عندنا. </ref>، قال: حدثنا على بن الحسين السعدآبادى<ref>اين راوى تنها راوى مذكور در اسناد اين خطبه است كه وثاقت آن ثابت نيست. وى از روات كامل الزيارات است. </ref>، عن احمد بن ابى عبداللَّه البرقى<ref> احمد بن ابىعبداللَّه البرقى. الفهرست (نجاشى): ص ۷۷ : و كان ثقة فى نفسه، يروى عن الضعفاء و اعتمد المراسيل. الفهرست (طوسى): ص ۵۳ : كان ثقة فى نفسه، غير انه اكثر الرواية عن الضعفاء و اعتمد المراسيل. ابن الغضائرى: ج ۱ ص ۳۹: طعن القميون عليه. و ليس الطعن فيه، انما الطعن فى من يروى عنه؛ فانه كان لا يبالى عمن يأخذ على طريقة اهل الاخبار. و كان احمد بن محمد بن عيسى ابعده عن قم، ثم اعاده اليها و اعتذر اليه. الرجال (ابن داوود) : ص ۴۰: و يقوى عندى ثقته. الخلاصة (حلى) : ص ۱۵: ثقة، غير انه اكثر الرواية عن الضعفاء و اعتمد المراسيل... . عندى ان روايته مقبولة. </ref>، عن ابيه<ref> ابيه: محمد بن خالد البرقى: رجال الطوسى: ص ۳۶۳: ثقة. الخلاصة (حلى) : ص ۱۳۹: ثقة، و... . قال النجاشى: انه ضعيف الحديث و الاعتماد عندى، على قول الشيخ ابى جعفر الطوسى من تعديله. </ref>، عن محمد بن ابى عمير، عن ... (مانند سند اول ). | حدثنا محمد بن موسى بن المتوكل رضى اللَّه عنه<ref>محمد بن موسى بن المتوكل. الخلاصة (حلى) : ص ۱۴۹: ثقة، و ان السيد بن طاووس فى «فلاح السائل»الفصل التاسع عشر، ص ۱۵۸، ادعى الاتفاق على وثاقته، حيث قال عند ذكره رواية فى سندها محمد بن موسى بن المتوكل: و رواة الحديث ثقات بالاتفاق. اقول: هو من مشايخ الاربعة الذين نقل عنهم الصدوق كثيراً فى آثاره. هم: ابيه على بن الحسين، و ابن الوليد، و محمد بن موسى بن المتوكل و محمد بن على الماجيلويه، فلا شك فى وثاقتهم عندنا. </ref>، قال: حدثنا على بن الحسين السعدآبادى<ref>اين راوى تنها راوى مذكور در اسناد اين خطبه است كه وثاقت آن ثابت نيست. وى از روات كامل الزيارات است. </ref>، عن احمد بن ابى عبداللَّه البرقى<ref> احمد بن ابىعبداللَّه البرقى. الفهرست (نجاشى): ص ۷۷ : و كان ثقة فى نفسه، يروى عن الضعفاء و اعتمد المراسيل. الفهرست (طوسى): ص ۵۳ : كان ثقة فى نفسه، غير انه اكثر الرواية عن الضعفاء و اعتمد المراسيل. ابن الغضائرى: ج ۱ ص ۳۹: طعن القميون عليه. و ليس الطعن فيه، انما الطعن فى من يروى عنه؛ فانه كان لا يبالى عمن يأخذ على طريقة اهل الاخبار. و كان احمد بن محمد بن عيسى ابعده عن قم، ثم اعاده اليها و اعتذر اليه. الرجال (ابن داوود) : ص ۴۰: و يقوى عندى ثقته. الخلاصة (حلى) : ص ۱۵: ثقة، غير انه اكثر الرواية عن الضعفاء و اعتمد المراسيل... . عندى ان روايته مقبولة. </ref>، عن ابيه<ref> ابيه: محمد بن خالد البرقى: رجال الطوسى: ص ۳۶۳: ثقة. الخلاصة (حلى) : ص ۱۳۹: ثقة، و... . قال النجاشى: انه ضعيف الحديث و الاعتماد عندى، على قول الشيخ ابى جعفر الطوسى من تعديله. </ref>، عن محمد بن ابى عمير، عن ... (مانند سند اول ). | ||
==== '''ه .. بررسى سند چهارم:''' ==== | |||
ه .. بررسى سند چهارم: | |||
جعفر بن محمد بن مسرور: | جعفر بن محمد بن مسرور: | ||