۲۱٬۹۷۲
ویرایش
حجةالوداع: تفاوت میان نسخه‌ها
←مراسم پايانىِ حجةالوداع [24]
| خط ۱۵۵: | خط ۱۵۵: | ||
== مراسم پايانىِ حجةالوداع <ref>واقعه قرآنى غدير: ص ۳۹.</ref> == | == مراسم پايانىِ حجةالوداع <ref>واقعه قرآنى غدير: ص ۳۹.</ref> == | ||
با نزديكى غروب روز دوازدهم | <big>با نزديكى غروب روز دوازدهم ذى الحجة در سفر [[حجةالوداع]]، طبق آيه ۲۰۳ سوره بقره: «فَمَنْ تَعَجَّلَ فى يَوْمَينِ فَلا اِثْمَ عَلَيْهِ وَ مَنْ تَأَخَّرَ فَلا اِثْمَ عَلَيْهِ لِمَنِ اتَّقى» : «هر كس در روز عجله كند گناهى بر او نيست، و هر كس تأخير نمايد نيز اشكالى بر او نيست از كسانى كه تقوا پيشه كنند» ، كسانى كه مايل بودند مى توانستند توقف در منا را پايان دهند و به مكه بازگردند، و هر كس مايل بود شب سيزدهم را هم مى ماند و فردا پس از رمى جمرات سه گانه راهى مكه مى شد.</big> | ||
<big>[[پيامبر صلى الله عليه وآله]] ماندن شب سيزدهم را انتخاب كردند و با غروب روز دوازدهم ذى الحجه نماز مغرب و عشا خوانده شد. آن شب مشغول جمع آورى اثاثيه شدند تا مقدمات حركت به سوى مكه را آماده كنند، و پس از آن به استراحت پرداختند. صبح روز سيزدهم نماز صبح خوانده شد، و قبل از ظهر سه جمره را رمى كردند.</big> | |||
<big>اكنون كاروان عظيم حجاج كه همراه [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] روز سيزدهم را مانده بودند، آماده حركت مى شدند. تا مردم آماده شوند و اثاثيه و شتران را آماده كنند روز بالا آمد و همه منتظر حركت حضرت ماندند.<ref>السنن الكبرى: ج ۷ ص ۳۲۴ ۲۸۷. سنن الدارمى: ج ۲ ص ۴۴. سِفر السعادة: ص ۱۸۴. بحار الانوار: ج ۹۶ ص ۲۷۶. تهذيب الاحكام: ج ۵ ص۲۷۳ ، ۴۵۷ . الكافى: ج ۴ ص۲۴۸ ، ۴۸۶ ، ۵۲۱ . دعائم الاسلام: ج ۱ ص ۳۲۴.</ref></big> | |||
<big>قبل از ظهر روز سيزدهم ذى الحجة [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] همراه با كاروان حجاج از منا به طرف مكه حركت كردند تا به بالاى وادى «ابطح» - كه همان منطقه مسطح مكه است - رسيد. <ref>الكافى: ج ۴ ص ۵۲۱ . تهذيب الاحكام: ج ۵ ص ۲۷۳.</ref><br /></big> | |||
== <big>مفاهيم پايه اى انديشه اسلامى در خطبه هاى حجةالوداع <ref>غدير در آئينه قرآن (كورانى - شمسايى) : ص۱۱۸ - ۱۲۰.</ref></big> == | |||
<big>[[خطبه]] [[پيامبر اكرم صلى الله عليه وآله]] در عرفات سال [[حجةالوداع]]، بشارت درباره دوازده امام پس از خود و توصيه هاى آنان را در برداشت. حال پرسش اينجاست كه در پنج خطبه ديگر در روز ترويه <ref>ترويه: روز هشتم ذى حجه.</ref> در مكه، روز عيد قربان در منى، ميانه ايام تشريق <ref>تشريق: به روزهاى دهم، يازدهم و دوازدهم ذى حجه ايام تشريق مى گويند. بعضى معتقدند ايام تشريق، يكى از اين سه روز است.</ref>، روز كوچ در مسجد خيف و در غدير خم چه فرموده اند؟</big> | |||
<big>در منابع روايى و روايات متعدد اين خطبه ها به مضامين مختلف ديده مى شود، كه [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] همه امور مهمى را كه [[امت اسلام]] پس از ايشان نياز داشتند مطرح كرده است.</big> | |||
<big>سخنان [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] در اين خطبه ها پنج محور يا اصل را شامل مى شود:</big> | |||
'''<big>قانون برابرى انسان ها</big>''' | |||
<big>- اصل ملاحظه [[روابط اجتماعى]] از بُعد انسانى بين بشر و [[لغو تبعيض نژادى]].</big> | |||
<big>- اصل خوشرفتارى با زنان و پرهيز از ظلم به آنان.</big> | |||
'''<big>قانون يگانگى بين مؤمنين</big>''' | |||
<big>- اصل لغو نشانه ها، افتخارات و قوانين جاهلى مخالف اسلام.</big> | |||
<big>- اصل برادرى و برابرى ميان مؤمنين.</big> | |||
<big>- اصل احترام به مالكيت خصوصى و تحريم تجاوز به اموال ديگران (حرمت اموال مردم) .</big> | |||
- اصل | <big>- اصل احترام به جان و زندگى مسلمانان، و تحريم قتل نفس (حرمت ريختن خون مردم) .</big> | ||
- اصل | <big>- اصل احترام به آبرو و كرامت مسلمانان و تحريم ريختن آبروى افراد.</big> | ||
<big>- اصل هر كس جمله «لا اله الا اللَّه» بگويد، مال و جانش در امان است.</big> | |||
<big>- اصل امنيت جان و مال هر كس كه به وحدانيت خدا اقرار كند.</big> | |||
- اصل | <big>- اصل شهادت پيامبر صلى الله عليه وآله بر امت راستين در آخرت و وارد آمدن امت بر ایشان در حوض كوثر.</big> | ||
- اصل | <big>- اصل ضرورت [[دقت]] و پرهيز از رفتارهاى كوچكى كه آدمى را به انحراف مى كشاند.</big> | ||
- اصل | <big>- اصل پرهيز از نسبت دروغ بر [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] و تحقيق در روايات ایشان.</big> | ||
'''<big>قانون يگانگى دينى و فرهنگى مؤمنين</big>''' | |||
- اصل | <big>- اصل امانتدارى و اداى امانت.</big> | ||
- | <big>- قوانين ارث.</big> | ||
- | <big>- قوانين ديات و قصاص.</big> | ||
- | <big>- قانونگذارى هاى مناسك حج: خذوا عنّى مناسككم: دستورات عباديتان را از من بگيرد.</big> | ||
'''<big>قانون روند خلافت پس از پيامبرصلى الله عليه وآله</big>''' | |||
- اصل | <big>- اصل بشارت به دوازده امام از اهل بيت خود علیهم السلام.</big> | ||
<big>- اصل تأكيد بر دو چيز گرانبها: قرآن و عترت.</big> | |||
<big>- اصل اعلام حضرت امیرالمؤمنین امام على عليه السلام به عنوان حاكم پس از خود و اولين امام از دوازده امام علیهم السلام.</big> | |||
- اصل | <big>- اصل اداى واجبات و اطاعت از خلفاى بر حق.</big> | ||
- | <big>- اصل هميشگى بودن پيمان قريش و كنانه بر حفاظت از بنى هاشم.</big> | ||
- | <big>- اصل پرهيز دادن قريش از [[طغيان]] پس از [[پيامبر صلى الله عليه وآله]].</big> | ||
- | <big>- اصل پرهيز دادن صحابه از [[ارتداد]] پس از [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] و نهى از جنگ بر سر حكومت.<br />'''قانون مجازات مخالفان خط [[پيامبرصلى الله عليه وآله]]'''</big> | ||
<big>- اصل لعن و نفرين بر كسانى كه پدرى غير از پدر حقيقى و يا مولايى جز مولايى حقيقى خود برگزينند.</big> | |||
<big><br />مجالى نيست تا درباره همه اصول ياد شده به تفصيل سخن گفته شود. لذا به همين اندازه بسنده مى كنيم. البته سخنان [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] درباره اصول و قوانين ياد شده محدود به همين چند فقره خطبه [[حجةالوداع]] نيست. بلكه آن حضرت به جز خطبه هاى مذكور، در هر يك از اين موارد سخنان متعددى نيز دارند.</big> | |||
<big>ولى همه بياناتى كه در شش خطبه [[حجةالوداع]] ايراد شده، معناى واحدى را تشكيل مى دهند؛ به گونه اى كه هيچ كدام را نمى توان از ديگرى جدا كرد. از آنجا كه همه سخنان آن حضرت از منشأ وحى صادر مى شوند، هر سخنى از ايشان سخن ديگرشان را تكميل و تفسير مى كند، و در هر موضوعى نوعى يگانگى اعتقادى و سيستم و قانون گذارى پيشرفته در بستر اسلام اصيل و فراگير شكل مى دهد.</big> | |||
== <big>موقعيت زمانى حجةالوداع<ref>ژرفاى غدير: ص۳۶ ، ۳۷ .</ref></big> == | |||
<big>شرايط زمانى حجةالوداع از چند جهت قابل توجه است:<br />'''سفرى مهم'''</big> | |||
- | <big>[[پيامبر صلى الله عليه وآله]] پس از هجرت، يك بار در صلح حديبيه - طبق قرارداد - فقط چند ساعت به مكه آمدند و بازگشتند؛ و بار ديگر در فتح مكه كه به عنوان جنگ آمدند و پس از برچيدن بساط كفر و بت پرستى به طائف رفتند، و در بازگشت عمره انجام دادند و به مدينه بازگشتند.</big> | ||
- | <big>اكنون پس از ده سال از هجرت - در حالى كه مكه يك شهر اسلامى شده بود - در كمال قدرت وارد اين شهر مى شدند. جلوه اين عظمت در آن زمان به قدرى بود كه به محض اعلام سفر حضرت، بيش از يكصد و بيست هزار نفر همراه حضرت حركت كردند كه در آن زمان بسيار غير عادى بود.<ref>الغدير: ج ۱ ص ۹.</ref></big> | ||
'''<big>تقارن سفر مهم با حج</big>''' | |||
<big>اينكه سفر مهم [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] به مكه براى اهدافى مهم و مقدمه بودن براى غدير با ايام حج كه از زمان [[حضرت ابراهيم عليه السلام]] سابقه داشت و همه ساله مردم از اطراف و اكناف بدين منظور به مكه مى آمدند تقارن پيدا كرد بسيار جالب توجه بود.</big> | |||
<big>به خصوص آنكه آداب و احكام اسلامى حج براى اولين بار توسط حضرت بازگو مى شد، و اين يك پديده قابل توجه در برنامه اى بود كه سابقه هزاران ساله داشت. در پايان چنين شرايطى مراسم غدير انجام شد كه از نظر زمانى از تقدسى خاص و سابقه اى طولانى برخوردار بود.</big> | |||
'''<big>سال آخر عمر پيامبرصلى الله عليه وآله</big>''' | |||
<big>با توجه به اينكه [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] از آغاز اين سفر نزديكى شهادت خويش را گوشزد مى نمودند، همه متوجه اين خبر دهشت آور براى جامعه اسلامى نوپاى خود شده بودند، و طبعاً واهمه دسيسه ها و اجراى توطئه هاى داخلى و خارجى در دل ها اوج مى گرفت. در چنين شرايطِ روحىِ مردم، حضرت جانشين خود را معرفى كردند كه از نظر زمانى موقعيت بسيار مناسبى ايجاد شده بود.</big> | |||
'''<big>غدير براى ملل مختلف</big>''' | |||
<big>در مراسم غدير كه پس از حج به وقوع پيوست، اهل ملل مختلف از سياه و سفيد، ثروتمند و نيازمند، شجاع و ناتوان، بى سواد و باسواد، مهاجر و انصار، شهرى و روستايى، مرد و زن و بچه، همه شركت داشتند؛ كه اين تركيب خاص قابل تجزيه و تحليل است.<br />وقوع ماجراى غدير پس از حج، حاكى از اين است كه ابتدا در سايه مراسم حج و لباس احرام و اعمال يكسان براى همه، يك برابرى مطلق در برابر احكام الهى ايجاد شد، و آمادگى براى اعلام ولايت و قبول آن شمول همگانى پيدا كرد. [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] در [[خطابه]] خود اين نكته را خاطر نشان كرده و فرمودند:</big> | |||
<big>وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَكُمْ وَلِيّاً وَ إِماماً فَرَضَ طاعَتَهُ عَلَى الْمُهاجِرينَ وَ الْأَنْصارِ وَ عَلَى التَّابِعينَ لَهُمْ بِإِحْسانٍ، وَ عَلَى الْبادى وَ الْحاضِرِ، وَ عَلَى الْعَجَمِيِّ وَ الْعَرَبِىِّ، وَ الْحُرِّ وَ الْمَمْلُوكِ وَ الصَّغيرِ وَ الْكَبيرِ، وَ عَلَى الْأَبْيَضِ وَ الْأَسْوَدِ، وَ عَلى كُلِّ مُوَحِّدٍ ماضٍ حُكْمُهُ:</big> | |||
<big>بدانيد كه خداوند ایشان را براى شما صاحب اختيار و امامى قرار داده كه اطاعتشان را واجب نموده است بر مهاجرين و انصار و بر تابعين آنان به نيكى، و بر روستايى و شهرى، و بر عجم و عرب، و بر آزاد و بنده، و بر بزرگ و كوچك، و بر سفيد و سياه و بر هر يكتاپرستى حكم ایشان اجرا شونده است.</big> | |||
== وضعيت اجتماعى و سياسى در حجةالوداع <ref>وقائع بيعات الامير عليه السلام من يوم الدار الى يوم الغدير (حسينى) : ص۵۹ - ۷۹.</ref> == | |||
از موارد كليدى در واقعه حجةالوداع و بالطبع غدير، بررسى اوضاع سياسى و اجتماعى در حجةالوداع است. اينكه هنگامى كه حضرت جبرئيل امين به همراه آيه تبليغِ ولايت اميرالمؤمنينعليه السلام نازل شد، وضعيت سياسى در اين برهه از زمان چگونه بود؟ خصوصاً در همان ايامى كه رسولاللَّهصلى الله عليه وآله دعوت كنندگان خود را به سوى مردم گسيل داشته بود، تا آنان را به آمدن به حجةالوداع فرا بخوانند؟ | از موارد كليدى در واقعه حجةالوداع و بالطبع غدير، بررسى اوضاع سياسى و اجتماعى در حجةالوداع است. اينكه هنگامى كه حضرت جبرئيل امين به همراه آيه تبليغِ ولايت اميرالمؤمنينعليه السلام نازل شد، وضعيت سياسى در اين برهه از زمان چگونه بود؟ خصوصاً در همان ايامى كه رسولاللَّهصلى الله عليه وآله دعوت كنندگان خود را به سوى مردم گسيل داشته بود، تا آنان را به آمدن به حجةالوداع فرا بخوانند؟ | ||