۵۰۷
ویرایش
(صفحهای تازه حاوی «از آنچه در آغاز سخن آورديم و پس از اين نيز گسترده تر بدان خواهيم پرداخت و نيز با ديدن متون (نصوص) بسيار آن، روشن مى شود كه در آن روز ، كسى ترديد نكرد كه جمله : «هر كه من مولاى اويم، پس على مولاى اوست» ، سرپرستى، توليت امور، امامت و پيشوايى را مى رسا...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
خط ۱: | خط ۱: | ||
از آنچه در آغاز سخن آورديم و پس از اين نيز گسترده تر بدان خواهيم پرداخت و نيز با ديدن متون (نصوص) بسيار آن، روشن مى شود كه در آن روز ، كسى ترديد نكرد كه جمله : «هر كه من مولاى اويم، پس على مولاى اوست» ، سرپرستى، توليت امور، امامت و پيشوايى را مى رسانَد. | از آنچه در آغاز سخن آورديم و پس از اين نيز گسترده تر بدان خواهيم پرداخت و نيز با ديدن متون (نصوص) بسيار آن، روشن مى شود كه در آن روز ، كسى ترديد نكرد كه جمله : «هر كه من مولاى اويم، پس على مولاى اوست» ، سرپرستى، توليت امور، امامت و پيشوايى را مى رسانَد. | ||
البتّه روشن است كه واژه «مولا» بار معنايى گسترده اى دارد؛ | البتّه روشن است كه واژه «مولا» بار معنايى گسترده اى دارد؛<ref>ر . ك : الغدير :ج ۱ ص ۶۴۱ كه معانى مختلف «مولا» را برشمرده است.</ref> امّا از معانى مختلف آن، جز آنچه را ياد شد، نمى توان در اين مورد ، مراد دانست. | ||
واژه «مولا» در ادبيات عرب | واژه «مولا» در ادبيات عرب | ||
پژوهش در متون كهن ادبى، لغوى و تفسيرى، نشانگر آن است كه از معانى روشن «مولا» : سرپرست، شايسته تر براى تصرّف در امور، و اولى در زعامت و ولايت است. برخى از مواردى را كه در آنها «مولا» بدين معنا به كار رفته، مى آوريم : ابو عبيده مَعمَر بن مثنّى، در تفسير كلمه «مولاكم» در آيه 15 از سوره حديد : « ...مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِىَ مَوْلَـكُمْ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ؛ جايگاهتان آتش است. آن ، سزاوار شماست و چه بد فرجامى است!» نوشته است : به شما سزاوارتر است. | پژوهش در متون كهن ادبى، لغوى و تفسيرى، نشانگر آن است كه از معانى روشن «مولا»: سرپرست، شايسته تر براى تصرّف در امور، و اولى در زعامت و ولايت است. برخى از مواردى را كه در آنها «مولا» بدين معنا به كار رفته، مى آوريم: ابو عبيده مَعمَر بن مثنّى، در تفسير كلمه «مولاكم» در آيه 15 از سوره حديد: «...مَأْوَاكُمُ النَّارُ هِىَ مَوْلَـكُمْ وَ بِئْسَ الْمَصِيرُ؛ جايگاهتان آتش است. آن ، سزاوار شماست و چه بد فرجامى است!» نوشته است: به شما سزاوارتر است.<ref>مجاز القرآن :ج ۲ ص ۲۵۴ .</ref> او اين تفسير را با شعرى از ادب جاهلى استوار كرده است . شعر مورد استشهاد او از لبيد ، صاحب يكى از «معلّقات سبع» است: فغدت كلا الفرجين تحسب أنّه مولى المخافة خلفها وأمامها .ماده گاو وحشى چنان بترسد كه پندارد صاحبِ سگان شكارى، هم در پيش روى اوست و هم در پس او. شارحان معلّقات سبع ، در اين بيت ، «مولى» را به معناى «اختياردار» و «صاحب» گرفته اند و شعر را بر اين اساس، معنا كرده اند. <ref>شرح المعلّقات السبع ، ابو عبد اللّه حسين بن احمد زوزنى :ص ۲۱۰ ، شرح القصائد السبع الطوال الجاهليّات ، ابو بكر محمّد بن قاسم الأنبارى : ص ۵۶۵ـ۵۶۶ .</ref> ابو زكريّا يحيى بن زياد بن عبد اللّه ، معروف به فرّاء، اديب و مفسّر بزرگ كوفى، | ||
دانش نامه اميرالمؤمنين (ع) بر پايه قرآن، حديث و تاريخ نويسنده: محمد محمدي ري شهري جلد: 1 صفحه: 540 | |||
در تفسير همين آيه نوشته است: «او ، مولاى شماست» يعنى: به شما سزاوارتر است<ref>معانى القرآن: ج ۳ ص ۱۲۴ ، تفسير الفخر الرازى: ج ۲۹ ص ۲۲۸ .</ref>. و چنين اند ابو الحسن اَخفش، ابو اسحاق زَجّاج، محمّد بن قاسم انبارى و... .<ref>ر . ك: نفحات الأزهار:ج ۸ ص ۸۶ـ۱۶، الغدير: ج ۱ ص ۶۱۵ به بعد .</ref> محمّد بن سائب كلبى، مؤلّف، مفسّر و تبارشناس بزرگ، در تفسير آيه 51 از سوره توبه: «قُل لَّن يُصِيبَنَآ إِلَا مَا كَتَبَ اللَّهُ لَنَا هُوَ مَوْلَنَا وَعَلَى اللَّهِ فَلْيَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُونَ؛ بگو جز آنچه خداوند برايمان مقدَّر كرده است، به ما نمى رسد. او مولاى ماست، و مؤمنان بايد تنها بر خدا توكّل كنند» ، نوشته است: أولى بنا من أنفسنا فى الموت والحياة.<ref>البحر المحيط: ج ۵ ص ۵۳ .</ref> خدا اختيارش در زندگى و مرگ ما، از خودمان بيشتر است. چنان كه پيش تر آورديم، آمدن مولا به معناى «سرپرست» و «متولّى امور» نيز از جمله روشن ترين كاربردهاى واژه «مولا» است و بسيارى بدان تصريح كرده اند كه از آن جمله اند: ابو العبّاس محمّد بن يزيد، معروف به مُبرَّد، در تفسير آيه 11 از سوره محمّد: «ذَ لِكَ بِأَنَّ اللَّهَ مَوْلَى الَّذِينَ ءَامَنُواْ ؛ آن، بِدين سبب است كه خداوند، مولاى مؤمنان است» ، مى نويسد: ولى و مولا، يك معنا دارند و آن يعنى: كسى كه به خلقش سزاوار و متولّى امور آنان است.<ref>الشافی،ج ۲ ص ۲۷۱ .</ref> فرّاء نيز نوشته است: | |||
[ | [1] معانى القرآن: ج ۳ ص ۱۲۴ ، تفسير الفخر الرازى: ج ۲۹ ص ۲۲۸ . | ||
[2] ر . ك: نفحات الأزهار:ج ۸ ص ۸۶ـ۱۶، الغدير: ج ۱ ص ۶۱۵ به بعد . | |||
[3] البحر المحيط: ج ۵ ص ۵۳ . | |||
[4] الشافى: ج 2 ص 271 . | |||
[4] الشافى : ج 2 ص 271 . | |||
ولى و مولا در كلام عرب ، يك معنا دارند. [1] راغب اصفهانى، مفسّر و اديب و قرآن پژوه بزرگ قرن چهارم نيز نوشته است: ولايت ، سرپرستى امر است. ولى و مولا، هر دو در اين معنا استعمال مى شوند و هر يك، هم به معناى فاعلى (مُوالى) و هم به معناى مفعولى (مُوالى) به كار مى روند. [2] ابو الحسن على بن احمد واحدى نيشابورى، مفسّر و اديب بزرگ قرن پنجم، در تفسير آيه 62 از سوره انعام : «ثُمَّ رُدُّواْ إِلَى اللَّهِ مَوْلَهُمُ الْحَقِّ ؛ سپس به سوى خدا، مولاى حقيقى شان ، باز گردانده مى شوند» مى نويسد: يعنى كسى كه سرپرستى امورشان را به عهده دارد. [3] اين گونه عالمان كه بر اين حقيقتْ تأكيد كرده اند، بسيارند. از اديب و مفسّر بزرگ معتزلى، جار اللّه زمخشرى ياد مى كنيم و مى گذريم. وى در تفسير آيه 286 از سوره بقره : «أَنتَ مَوْلَنَا فَانصُرْنَا . تو مولاى مايى . پس ما را يارى كن!» مى نويسد: سرور مايى و ما بندگان توييم؛ يا ياور مايى ؛ و يا سرپرست امور مايى . [4] ابن اثير نيز در اثر بزرگ و ارجمند خود، النهاية ، كه به شرح واژه هاى دشوارياب احاديث نبوى پرداخته، در تفسير واژه «مولا» نوشته است: واژه «مولا» در حديث، فراوان آمده است و آن ، اسمى است كه بر معانى فراوان اطلاق مى شود ... و هر كس كه سرپرستى امرى را به عهده گيرد يا بدان قيام كند، مولا و ولىّ آن مى شود ... و از اين معناست حديث : «هر زنى كه بدون اجازه مولايش ازدواج كند، ازدواجش باطل است» و در نقل ديگر [ از اين | ولى و مولا در كلام عرب ، يك معنا دارند. [1] راغب اصفهانى، مفسّر و اديب و قرآن پژوه بزرگ قرن چهارم نيز نوشته است: ولايت ، سرپرستى امر است. ولى و مولا، هر دو در اين معنا استعمال مى شوند و هر يك، هم به معناى فاعلى (مُوالى) و هم به معناى مفعولى (مُوالى) به كار مى روند. [2] ابو الحسن على بن احمد واحدى نيشابورى، مفسّر و اديب بزرگ قرن پنجم، در تفسير آيه 62 از سوره انعام : «ثُمَّ رُدُّواْ إِلَى اللَّهِ مَوْلَهُمُ الْحَقِّ ؛ سپس به سوى خدا، مولاى حقيقى شان ، باز گردانده مى شوند» مى نويسد: يعنى كسى كه سرپرستى امورشان را به عهده دارد. [3] اين گونه عالمان كه بر اين حقيقتْ تأكيد كرده اند، بسيارند. از اديب و مفسّر بزرگ معتزلى، جار اللّه زمخشرى ياد مى كنيم و مى گذريم. وى در تفسير آيه 286 از سوره بقره : «أَنتَ مَوْلَنَا فَانصُرْنَا . تو مولاى مايى . پس ما را يارى كن!» مى نويسد: سرور مايى و ما بندگان توييم؛ يا ياور مايى ؛ و يا سرپرست امور مايى . [4] ابن اثير نيز در اثر بزرگ و ارجمند خود، النهاية ، كه به شرح واژه هاى دشوارياب احاديث نبوى پرداخته، در تفسير واژه «مولا» نوشته است: واژه «مولا» در حديث، فراوان آمده است و آن ، اسمى است كه بر معانى فراوان اطلاق مى شود ... و هر كس كه سرپرستى امرى را به عهده گيرد يا بدان قيام كند، مولا و ولىّ آن مى شود ... و از اين معناست حديث : «هر زنى كه بدون اجازه مولايش ازدواج كند، ازدواجش باطل است» و در نقل ديگر [ از اين |
ویرایش