۲۱٬۹۷۲
ویرایش
بررسی تطبیقی جانشینی و وصایت در قرآن و عهدین: تفاوت میان نسخه‌ها
←وصایت در سیره انبیای بزرگ پیش از اسلام
جز (added Category:میراث مکتوب غدیر using HotCat) |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
== چکیده<ref>حبیب‌الله طاهری؛ دانشیار دانشگاه تهران.</ref> == | == چکیده<ref>حبیب‌الله طاهری؛ دانشیار دانشگاه تهران.</ref> == | ||
وصایت، امری الاهی است که در کنار نبوت و به منظور تکمیل رسالت مطرح می‌شود. وجود اوصیای بزرگ برای انبیای اولوالعزم، امری است که در تمام ادیان ابراهیمی، اعم از یهودیت، مسیحیت و اسلام مطرح شده است. هم کتاب مقدس و هم قرآن، وصایت را قبول داشته، آن را منصبی الاهی و نیازی ضروری برای تکمیل دین خدا می‌دانند. این مقاله با استناد به کتاب مقدس، قرآن و منابع اسلامی، ابتدا به بحث وصایت انبیای اولوالعزم می‌پردازد و سپس بحث وصایت در اسلام و جانشینی نبی اکرم صلی الله علیه و آله را بررسی می‌کند و آن را در امتداد سلسله اوصیا که در کنار سلسله انبیا قرار دارد، مطرح می‌کند. در پایان، این نکته بیان می‌شود که کامل‌ترین دین، کامل‌ترین وصی را می‌طلبد؛ از این رو پیامبر صلی الله علیه و آله به امر خدا | وصایت، امری الاهی است که در کنار نبوت و به منظور تکمیل رسالت مطرح می‌شود. وجود اوصیای بزرگ برای انبیای اولوالعزم، امری است که در تمام ادیان ابراهیمی، اعم از یهودیت، مسیحیت و اسلام مطرح شده است. هم کتاب مقدس و هم قرآن، وصایت را قبول داشته، آن را منصبی الاهی و نیازی ضروری برای تکمیل دین خدا می‌دانند. این مقاله با استناد به کتاب مقدس، قرآن و منابع اسلامی، ابتدا به بحث وصایت انبیای اولوالعزم می‌پردازد و سپس بحث وصایت در اسلام و جانشینی نبی اکرم صلی الله علیه و آله را بررسی می‌کند و آن را در امتداد سلسله اوصیا که در کنار سلسله انبیا قرار دارد، مطرح می‌کند. در پایان، این نکته بیان می‌شود که کامل‌ترین دین، کامل‌ترین وصی را می‌طلبد؛ از این رو پیامبر صلی الله علیه و آله به امر خدا امیرالمؤمنین علیه السلام را به جانشینی برگزید. | ||
== طرح مسئله == | == طرح مسئله == | ||
| خط ۷: | خط ۷: | ||
طرفداری شیعه از امام علی علیه السلام صرفاً دفاع از شخص او نیست؛ بلکه دفاع از شخصیت او و جایگاه وصایت است؛ جایگاهی که هرگونه خللی در آن می‌تواند به رخنهای بزرگ در دین تبدیل شود و آن را از مسیر حق خارج سازد. شیعه معتقد است تعیین شخص وصی، از جانب خداوند سبحان است که انبیا آن را به مردم اعلام می‌کنند؛ از این‌رو برای اثبات الاهی بودن این جایگاه، به‌ویژه وصایت نبی خاتم صلی الله علیه و آله علاوه بر قرآن، به تورات، صحف، عهد عتیق و اناجیل اربعه نیز استناد شده است. گرچه در وحیانی بودن کتاب مقدس، بحث فراوانی وجود دارد و ما هرگز آن را مانند قرآن، وحی نمی‌دانیم، به‌جهت اعتقاد جمعیت بسیاری در جهان به وحیانی بودن آن، احترام به این کتاب و تأیید برخی مطالب آن از جانب قرآن و منابع اسلامی، ما نیز سعی نمودهایم با نگاه به عهدین و قرآن، ابتدا به بحث وصایت در سیره انبیا و سپس وصایت در سیره نبی اکرم صلی الله علیه و آله بپردازیم و در پایان، حقانیت وصایت حضرت علی علیه السلام را نتیجه بگیریم. | طرفداری شیعه از امام علی علیه السلام صرفاً دفاع از شخص او نیست؛ بلکه دفاع از شخصیت او و جایگاه وصایت است؛ جایگاهی که هرگونه خللی در آن می‌تواند به رخنهای بزرگ در دین تبدیل شود و آن را از مسیر حق خارج سازد. شیعه معتقد است تعیین شخص وصی، از جانب خداوند سبحان است که انبیا آن را به مردم اعلام می‌کنند؛ از این‌رو برای اثبات الاهی بودن این جایگاه، به‌ویژه وصایت نبی خاتم صلی الله علیه و آله علاوه بر قرآن، به تورات، صحف، عهد عتیق و اناجیل اربعه نیز استناد شده است. گرچه در وحیانی بودن کتاب مقدس، بحث فراوانی وجود دارد و ما هرگز آن را مانند قرآن، وحی نمی‌دانیم، به‌جهت اعتقاد جمعیت بسیاری در جهان به وحیانی بودن آن، احترام به این کتاب و تأیید برخی مطالب آن از جانب قرآن و منابع اسلامی، ما نیز سعی نمودهایم با نگاه به عهدین و قرآن، ابتدا به بحث وصایت در سیره انبیا و سپس وصایت در سیره نبی اکرم صلی الله علیه و آله بپردازیم و در پایان، حقانیت وصایت حضرت علی علیه السلام را نتیجه بگیریم. | ||
نکته دیگر اینکه شریعت انبیا با هم تفاوت دارد؛ اما دین نزد همه آنها یکی است. ما دینی به‌نام نوحیت، ابراهیمیت، موسویت، عیسویت یا محمدیت نداریم و براساس تصریح قرآن «ان اَلدّین عِندَ الله الاسلام.» <ref>آل‌عمران/ ۱۹.</ref> یعنی دین از آدم تا خاتم و از خاتم تا قیامت فقط یک دین است و آن اسلام و تسلیم شدن در برابر خداست که بر سه اصل توحید، نبوت و معاد استوار است. به‌مقتضای رشد جامعه انسانی و مدنی شدن انسان، قوانین این دین کامل‌تر می‌شد تا زمان نبی اکرم صلی الله علیه و آله که جامعه بشری به بلوغ اجتماعی رسید و شریعت خداوند کامل شد و اسلام، نام رسمی دین خدا شد. انبیا و مؤمنان از آدم تا خاتم، همگی مسلمان (تسلیم حق) بودند و این معنای لغوی، در زمان نبی اکرم صلی الله علیه و آله و پس از واقعه غدیر به معنایی اصطلاحی تبدیل شد و اسلام، نام دین خدا شد.<ref>مائده/ ۳.</ref>اشاره قرآن به اینکه حضرت ابراهیم حنیف و مسلمان بود <ref>بقره/ ۱۳۵؛ آل‌عمران/ ۶۷ و ۹۵.</ref> نیز در این فرایند، قابل توجیه است. | نکته دیگر اینکه شریعت انبیا با هم تفاوت دارد؛ اما دین نزد همه آنها یکی است. ما دینی به‌نام نوحیت، ابراهیمیت، موسویت، عیسویت یا محمدیت نداریم و براساس تصریح قرآن «ان اَلدّین عِندَ الله الاسلام.» <ref>آل‌عمران/ ۱۹.</ref> یعنی دین از آدم تا خاتم و از خاتم تا قیامت فقط یک دین است و آن اسلام و تسلیم شدن در برابر خداست که بر سه اصل توحید، نبوت و معاد استوار است. به‌مقتضای رشد جامعه انسانی و مدنی شدن انسان، قوانین این دین کامل‌تر می‌شد تا زمان نبی اکرم صلی الله علیه و آله که جامعه بشری به بلوغ اجتماعی رسید و شریعت خداوند کامل شد و اسلام، نام رسمی دین خدا شد. انبیا و مؤمنان از آدم تا خاتم، همگی مسلمان (تسلیم حق) بودند و این معنای لغوی، در زمان نبی اکرم صلی الله علیه و آله و پس از واقعه غدیر به معنایی اصطلاحی تبدیل شد و اسلام، نام دین خدا شد.<ref>مائده/ ۳.</ref>اشاره قرآن به اینکه حضرت ابراهیم حنیف و مسلمان بود <ref>بقره/ ۱۳۵؛ آل‌عمران/ ۶۷ و ۹۵.</ref><ref>بقره/ ۱۳۵؛ آل‌عمران/ ۶۷ و ۹۵.</ref> نیز در این فرایند، قابل توجیه است. | ||
براساس این دیدگاه به هر پیامبری که به‌مقتضای رشدِ اجتماعی بشر، مأمورِ آوردنِ شریعت خاص و قسمتی از دینِ الاهی می‌شد و دین را در مسیر تکامل، یک مرحله به جلو می‌برد، پیامبر اولوالعزم و صاحب شریعت می‌گویند. | براساس این دیدگاه به هر پیامبری که به‌مقتضای رشدِ اجتماعی بشر، مأمورِ آوردنِ شریعت خاص و قسمتی از دینِ الاهی می‌شد و دین را در مسیر تکامل، یک مرحله به جلو می‌برد، پیامبر اولوالعزم و صاحب شریعت می‌گویند. | ||
| خط ۴۱: | خط ۴۱: | ||
بنابراین بحث وصایت از ابتدا تاحدی پراهمیت بوده که موجب قتل هابیل و تولد فرزند دیگری شده است. علامه مجلسی در حیوة القلوب روایتی با سند معتبر را از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که پس از بیماری حضرت آدم، وی حضرت شیث را طلبید و فرمود: | بنابراین بحث وصایت از ابتدا تاحدی پراهمیت بوده که موجب قتل هابیل و تولد فرزند دیگری شده است. علامه مجلسی در حیوة القلوب روایتی با سند معتبر را از امام صادق علیه السلام نقل می‌کند که پس از بیماری حضرت آدم، وی حضرت شیث را طلبید و فرمود: | ||
ای فرزند، اجل من رسیده است و من بیمارم و پروردگار من از سلطنت خود، آنچه را می‌بینی برای من فرستاده است. به‌تحقیق بر من عهد کرد که تو را وصی خود گردانم و من تو را | ای فرزند، اجل من رسیده است و من بیمارم و پروردگار من از سلطنت خود، آنچه را می‌بینی برای من فرستاده است. به‌تحقیق بر من عهد کرد که تو را وصی خود گردانم و من تو را خزینه دار آنچه به من سپرده است، می‌گردانم و اینک کتاب وصیت در زیر سر من است و در آن، اثر علم و نام بزرگ خداوند (اسم اعظم) هست. چون من بمیرم این صحیفه را بگیر و کسی را بر آن مطلع مگردان… هر آنچه از امور دین و دنیای خود به آن احتیاج داری در این هست؛ آدم آن صحیفه را از بهشت با خود آورده بود…. <ref>(مجلسی، همان: ۱، ۲۱۵ و ۲۱۶)</ref> | ||
=== ب: وصایت سام برای حضرت نوح علیه السلام === | === ب: وصایت سام برای حضرت نوح علیه السلام === | ||