۲۱٬۸۲۰
ویرایش
حاکم نیشابوری: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
از جمله مؤلفين مشهور چهارده قرن كه در مورد غدير [[تألیف]] داشته اند حاكم نيشابورى (م ۴۰۵ ق) است.<ref>معرفة علوم الحديث (از مؤلف): ص ۳۱۲، و در چاپ ديگر: ص ۲۵۲.</ref> [[کتابشناسی]] اين كتاب چنين است: | از جمله مؤلفين مشهور چهارده قرن كه در مورد غدير [[تألیف]] داشته اند حاكم نيشابورى (م ۴۰۵ ق) است.<ref>معرفة علوم الحديث (از مؤلف): ص ۳۱۲، و در چاپ ديگر: ص ۲۵۲.</ref> [[کتابشناسی]] اين كتاب چنين است: | ||
طرق من كنت مولاه، محمد بن عبدالله نيشابورى (حاكم، صاحب المستدرک على الصحيحين، ابن البيّع، م ۴۰۵ ق). عربى، خطى. از عبارت مؤلف در كتابش «معرفة علوم الحديث» اين اسامى نيز استفاده | طرق من كنت مولاه، محمد بن عبدالله نيشابورى (حاكم، صاحب المستدرک على الصحيحين، ابن البيّع، م ۴۰۵ ق). عربى، خطى. از عبارت مؤلف در كتابش «معرفة علوم الحديث» اين اسامى نيز استفاده می شود: «طرق من كنت مولاه فعلى مولاه» كه دو كلمه اضافه شده از نسخه ديگر آن كتاب (معرفة علوم الحديث) است، و نيز نام «من كنت مولاه» چرا كه در عبارت فقط همين را آورده و كلمه «طرق» را چند جمله قبل بيان نموده و بقيه عطف به آن است. | ||
همچنين نام «طرق حديث من كنت مولاه فعلى مولاه» در كتاب «الغدير فى التراث الاسلامى»: ص ۱۱۷ ش ۳۳، آمده است. و اما اين نام (طرق من كنت مولاه) از همه صحيح تر به نظر مى رسد، زيرا چنانچه گفته شد نام «من كنت مولاه» - كه در كتاب «معرفة علوم الحديث» آمده - به ظاهر عطف به كلمه «طرق» است كه در جملات قبل آمده، و در متن اصلى كتاب هم اضافه «فعلى مولاه» نيامده است. | همچنين نام «طرق حديث من كنت مولاه فعلى مولاه» در كتاب «الغدير فى التراث الاسلامى»: ص ۱۱۷ ش ۳۳، آمده است. و اما اين نام (طرق من كنت مولاه) از همه صحيح تر به نظر مى رسد، زيرا چنانچه گفته شد نام «من كنت مولاه» - كه در كتاب «معرفة علوم الحديث» آمده - به ظاهر عطف به كلمه «طرق» است كه در جملات قبل آمده، و در متن اصلى كتاب هم اضافه «فعلى مولاه» نيامده است. | ||
== روايت حديث غدير<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص ۲۵۷.</ref> == | == روايت حديث غدير<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص ۲۵۷.</ref> == | ||
يكى از علما و بزرگان [[اهل سنت]] كه [[حدیث غدیر]] را نقل كرده محمد بن عبدالله نيشابورى، ابن بيّع، حاكم (م ۴۰۵ ق) است. حاكم نيشابورى در «المستدرک على الصحيحين» حديث غدير را بعضاً بدون اشاره به جريان خاصى و نيز با اشاره به [[احتجاج]] اميرالمؤمنين عليه السلام با طلحه در [[جنگ جمل]]، با اسانيد صحيح از جماعتى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله [[روایت]] كرده و آن را حديثى صحيح الاسناد مى داند.<ref>المستدرک على الصحيحين: ج ۳ ص ۱۰۹، ۱۱۰، ۳۷۱.</ref> يافعى<ref>مرآة الجنان: حوادث سال ۴۰۵. همچنين ر.ک: تاريخ بغداد: ج ۵ ص ۴۷۳. تذكرة الحفّاظ: ج ۳ ص ۱۰۳۹. تاريخ ابن كثير: ج ۷ ص ۲۷۴. وفيات الاعيان: ج ۱ ص ۴۸۴.</ref>: او را بسيار توثيق كرده و در علم حديث ستوده و از تأليفات او تعريف كرده است. او از حدود هزار شيخِ حديث، [[حدیث]] نوشته است. | يكى از علما و بزرگان [[اهل سنت]] كه [[حدیث غدیر]] را نقل كرده محمد بن عبدالله نيشابورى، ابن بيّع، حاكم (م ۴۰۵ ق) است. حاكم نيشابورى در «المستدرک على الصحيحين» حديث غدير را بعضاً بدون اشاره به جريان خاصى و نيز با اشاره به [[احتجاج]] اميرالمؤمنين عليه السلام با طلحه در [[جنگ جمل]]، با اسانيد صحيح از جماعتى از اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله [[روایت]] كرده و آن را حديثى صحيح الاسناد مى داند.<ref>المستدرک على الصحيحين: ج ۳ ص ۱۰۹، ۱۱۰، ۳۷۱.</ref> | ||
يافعى<ref>مرآة الجنان: حوادث سال ۴۰۵. همچنين ر.ک: تاريخ بغداد: ج ۵ ص ۴۷۳. تذكرة الحفّاظ: ج ۳ ص ۱۰۳۹. تاريخ ابن كثير: ج ۷ ص ۲۷۴. وفيات الاعيان: ج ۱ ص ۴۸۴.</ref>: او را بسيار توثيق كرده و در علم حديث ستوده و از تأليفات او تعريف كرده است. او از حدود هزار شيخِ حديث، [[حدیث]] نوشته است. | |||
== نقل حديثى هم سياق با حديث غدير<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص ۵۷۳ - ۵۷۷.</ref> == | == نقل حديثى هم سياق با حديث غدير<ref>چكيده عبقات الانوار (حديث غدير): ص ۵۷۳ - ۵۷۷.</ref> == | ||
در كتاب «المستدرک على الصحيحين» از حاكم نيشابورى احاديثى آمده كه با حديث غدير هم سياق هستند. و اما توضيح اين مطلب: | در كتاب «المستدرک على الصحيحين» از حاكم نيشابورى احاديثى آمده كه با حديث غدير هم سياق هستند. | ||
و اما توضيح اين مطلب: | |||
يكى از وجوه دلالت حديث غدير بر [[امامت]] و ولايت اين است كه حاكم نيشابورى حديث غدير را به سياق و لفظى نقل كرده كه به صراحت و وضوح به امامت اميرالمؤمنين عليه السلام و جانشينى و پس از رسول الله صلى الله عليه و آله دلالت مى كند. اين از جهت دلالت. اما از جهت سند، حاكم خود تصريح كرده كه اين حديث صحيح الاسناد است. | يكى از وجوه دلالت حديث غدير بر [[امامت]] و ولايت اين است كه حاكم نيشابورى حديث غدير را به سياق و لفظى نقل كرده كه به صراحت و وضوح به امامت اميرالمؤمنين عليه السلام و جانشينى و پس از رسول الله صلى الله عليه و آله دلالت مى كند. اين از جهت دلالت. اما از جهت سند، حاكم خود تصريح كرده كه اين حديث صحيح الاسناد است. | ||
=== ۱. كلام حاكم نيشابورى === | |||
حاكم نيشابورى نوشته است: | حاكم نيشابورى نوشته است: | ||
| خط ۳۴: | خط ۳۷: | ||
پيامبر صلى الله عليه و آله با اين جمله، به آيه «النَبىُّ أولى بِالمُؤمِنينَ مِن أنفُسِهِم» اشاره كرد. اين آيه أولى بودن پيامبر صلى الله عليه و آله بر مؤمنان را در همه امور اثبات مى كند، زيرا او بر خلاف نفس مؤمنان، تنها به چيزى فرمان مى دهد و تنها چيزهايى را براى آنان مى پسندد كه صلاح ايشان در آن است. از اين رو، اولويّت در آيه به طور مطلق آمده است. بنابراين، بر مؤمنان واجب است كه پيامبر صلى الله عليه و آله نزد ايشان از خودشان محبوب تر و امر او پيش آنان از امر خودشان نافذتر، و مهرورزى آنان نسبت به او از مهرورزیشان به خودشان كامل تر باشد. | پيامبر صلى الله عليه و آله با اين جمله، به آيه «النَبىُّ أولى بِالمُؤمِنينَ مِن أنفُسِهِم» اشاره كرد. اين آيه أولى بودن پيامبر صلى الله عليه و آله بر مؤمنان را در همه امور اثبات مى كند، زيرا او بر خلاف نفس مؤمنان، تنها به چيزى فرمان مى دهد و تنها چيزهايى را براى آنان مى پسندد كه صلاح ايشان در آن است. از اين رو، اولويّت در آيه به طور مطلق آمده است. بنابراين، بر مؤمنان واجب است كه پيامبر صلى الله عليه و آله نزد ايشان از خودشان محبوب تر و امر او پيش آنان از امر خودشان نافذتر، و مهرورزى آنان نسبت به او از مهرورزیشان به خودشان كامل تر باشد. | ||
[[روایت]] شده كه پيامبر صلى الله عليه و آله | [[روایت]] شده كه پيامبر صلى الله عليه و آله می خواست به [[تبوک|جنگ تبوک]] برود، از اين رو به مردم دستور داد كه همراهى اش كنند. ولى بعضى از مردم گفتند: ما از پدران و مادرانمان اذن مى طلبيم. اينجا بود كه اين آيه نازل شد.<ref>انوار التنزيل: ص ۵۵۲ .</ref> | ||
در يكى از قرائات (پس از «النَبىُّ أولى بِالمُؤمِنينَ مِن أنفُسِهِم وَ أزواجُهُ أُمَّهاتُهُم») آمده است: «وَ هُوَ أبٌ لَهُم»: و پيامبر پدر مؤمنان است؛ يعنى در دين، چرا كه هر پيامبرى از آن حيث كه در حيات ابدى اصل امت خود است، پدر امّتش به شمار | در يكى از قرائات (پس از «النَبىُّ أولى بِالمُؤمِنينَ مِن أنفُسِهِم وَ أزواجُهُ أُمَّهاتُهُم») آمده است: «وَ هُوَ أبٌ لَهُم»: و پيامبر پدر مؤمنان است؛ يعنى در دين، چرا كه هر پيامبرى از آن حيث كه در حيات ابدى اصل امت خود است، پدر امّتش به شمار می رود، و از اين رو است كه مؤمنان برادر يكديگر گشته اند. در تفسیر بَیضاوی چنين آمده است. | ||
سخن رسول خدا صلى الله عليه و آله يعنى: من از هر مؤمنى به خود او سزاوارترم، تأكيد و تقريرى است كه نشان مى دهد حضرتش به هر يک از افراد مؤمنان سزاوارتر است. چنانكه جمله «من از شما به شما سزاوارترم» مفيد اولى بودن وى نسبت به جميع مؤمنان است.<ref>اللّمعات (مخطوط).</ref> | سخن رسول خدا صلى الله عليه و آله يعنى: من از هر مؤمنى به خود او سزاوارترم، تأكيد و تقريرى است كه نشان مى دهد حضرتش به هر يک از افراد مؤمنان سزاوارتر است. چنانكه جمله «من از شما به شما سزاوارترم» مفيد اولى بودن وى نسبت به جميع مؤمنان است.<ref>اللّمعات (مخطوط).</ref> | ||
=== ۲. شرح حال حاكم نيشابورى (ت ۳۲۱ - م ۴۰۵ ق) === | |||
بزرگان اهل سنت همه حاكم نيشابورى را توثيق كرده و ستوده اند: ابن خَلِّكان و شيخ عبدالحق دهلوى (در رجال مشكات) و فخر رازى (در فضائل الشافعى) و اِسنَوى و [[ابن اثیر]]<ref>وفيات الاعيان: ج ۳ ص ۴۰۸. طبقات الشافعية: ج ۱ ص ۳. جامع الاصول: ج ۱ ص ۹۲.</ref>: وى را حافظ ابوعبدالله محمد بن عبدالله معروف به حاكم نيشابورى و ابن بيّع معرفى كرده اند، و همگى وى را توثيق كرده و بسيار ستوده اند، به خصوص در علم حديث. | بزرگان اهل سنت همه حاكم نيشابورى را توثيق كرده و ستوده اند: ابن خَلِّكان و شيخ عبدالحق دهلوى (در رجال مشكات) و فخر رازى (در فضائل الشافعى) و اِسنَوى و [[ابن اثیر]]<ref>وفيات الاعيان: ج ۳ ص ۴۰۸. طبقات الشافعية: ج ۱ ص ۳. جامع الاصول: ج ۱ ص ۹۲.</ref>: وى را حافظ ابوعبدالله محمد بن عبدالله معروف به حاكم نيشابورى و ابن بيّع معرفى كرده اند، و همگى وى را توثيق كرده و بسيار ستوده اند، به خصوص در علم حديث. | ||
فقه را از فقيه شافعى ابوسهل محمد بن سليمان صعلوكى و بسيارى ديگر آموخت. شمار تأليفات حاكم نيشابورى در علوم حديث به هزار و پانصد جزء | فقه را از فقيه شافعى ابوسهل محمد بن سليمان صعلوكى و بسيارى ديگر آموخت. شمار تأليفات حاكم نيشابورى در علوم حديث به هزار و پانصد جزء می رسد كه از جمله آنها «الصحيحان» است. اما كتبى كه حاكم در نگارش آنها يگانه است، عبارت اند از: «معرفة علوم الحديث»، «تاريخ علماء نيسابور»، «المدخل الى علم الصحيح»، «المستدرک على الصحيحين»، «ما تفرّد به كلّ واحد من الإمامين». دارَقُطنى و محمد بن ابى فوارس از او [[روایت]] كرده اند. | ||
== پانویس == | == پانویس == | ||