آيه ۴۳ اعراف و غدیر

«وَ نَزَعْنا ما فِى صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ تَجْرِى مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ وَ قالُوا الْحَمْدُ للَّه...»

غدير همان اندازه كه يک اعتقاد بود يک دستور نيز بود. دستورى به گستردگى جوانب مختلف آن، كه مجموعه ‏اى از ایمان و اطاعت و پيمان در يک سو و حمد و سپاس و تشكر از اين نعمت در سوى ديگرِ آن به چشم مى‏ خورد.

اين فرامين خاص كه در غدير به مردم داده شد وظايف آنان را در آن مقطع خاص به عنوان مقدمه ‏اى براى آينده ‏ها تعيين كرد.

بسيار جالب است كه آيات پشتيبانِ اين اوامر غديرى است كه مستقيماً در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله آمده است.

آياتى كه به اين عنوان در غدير به صورت تركيب و تضمين در كلام حضرت ديده مى ‏شود ۱۰ آيه است، كه يكى از آنها آيه ۴۳ سوره اعراف است:

«وَ نَزَعْنا ما فِى صُدُورِهِمْ مِنْ غِلٍّ تَجْرِى مِنْ تَحْتِهِمُ الْأَنْهارُ وَ قالُوا الْحَمْدُ للَّه الَّذِى هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِىَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّه، لَقَدْ جاءَتْ رُسُلُ رَبِّنا بِالْحَقِّ وَ نُودُوا أَنْ تِلْكُمُ الْجَنَّةُ أُورِثْتُمُوها بِما كُنْتُمْ تعلمون»:

«آنچه ناخالصى در سينه‏ هاى آنان بود از ميان برداشتيم و نهرها از زير پاى آنان جارى مى‏ شود و مى‏ گويند: سپاس خدايى را كه ما را به اين هدايت فرمود، و اگر خدا هدايت نمى ‏كرد ما هدايت نمى‏ شديم.

فرستادگان پروردگارت بر حق آمدند و ندا كردند كه اين بهشت را طبق آنچه انجام داديد به ارث برديد».

اين آيه از چهار بُعد قابل بررسى است:

متن خطبه غدير

مَعاشِرَ النّاسِ، قُولُوا الَّذى قُلْتُ لَكُمْ وَ سَلِّمُوا عَلى عَلِىٍّ بِامْرَةِ الْمُؤْمِنينَ ... ، وَ قُولُوا: «الْحَمْدُ للَّه الَّذِى  هَدانا لِهذا وَ ما كُنَّا لِنَهْتَدِيَ لَوْ لا أَنْ هَدانَا اللَّه»:

اى مردم، بگوييد آنچه به شما گفتم و بر على به عنوان اميرالمؤمنين سلام كنيد...، و بگوييد: «سپاس خدايى را كه ما را به اين هدايت فرمود، و اگر خدا هدايت نمى‏ كرد ما هدايت نمى ‏شديم».

موقعيت تاريخى

پايان خطبه غدير است كه سخن از انجام وظيفه ‏اى به عنوان سپاس خداوند به ميان مى ‏آيد، و اين مهم با تضمين آيه در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله مطرح مى ‏شود.

آنچه در كلام حضرت آمده قسمتى از وسط آيه است كه در اين مورد نيز قرآن با تعبير «قالُوا» آورده، و در كلام حضرت به عنوان امر به «قُولُوا» تغيير يافته است.

موقعيت قرآنى

در قرآن از آيه ۳۸ تا ۴۱ اين سوره خداوند اهل جهنم را مطرح مى ‏نمايد، و از آيه ۴۲ به اهل بهشت مى‏ پردازد كه وقتى وارد بهشت مى‏ شوند تشكر و سپاسى بر زبان مى ‏آورند كه حاكى از هدايت الهى و اقرار به ارشاد اوست.

تحليل اعتقادى

آن آيه بهشتى را پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه غدير تفسير ضمنى فرموده تشكر از نعمتِ بهشت است كه باز مى ‏گردد به آنچه باعث آن است، و اين همان چيزى است كه در غدير به مردم جهان تقديم شد: پرونده بلند ولايت معصومين ‏عليهم السلام.

پيامبر صلى الله عليه و آله با استشهاد به اين آيه و مفهومى كه از تركيب آن با مجموع بخش ۱۱ خطبه به دست مى‏ آيد سه نكته مهم را به ما فهمانده است:

• اول: ما نه تنها بايد ولایت اهل‏ بیت‏ علیهم السلام را بپذيريم، كه بايد سپاسگزار اين نعمت باشيم.
• دوم:خدا اين نعمت را به ما ارزانى داشته و از اين لطف خاص او براى هميشه بايد شاكر باشيم.
• سوم: اگر خداوند ما را به اين نعمت هدايت نمى‏ كرد خودمان هدايت نمى ‏شديم، و اين سپاس دو چندان را اقتضا مى‏ كند.