آيه ۳ قلم و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

آيه ۳ قلم و غدیر
مشخصات آیه
نام سوره	قلم
شماره آیه	۳
جزء	۲۹
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
	ترتیل آیه;

نسخهٔ کنونی تا ‏۳ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۰

آیه ۳ سوره قلم آیه‌ای نازل‌شده پس از رخداد غدیر برای سپاس الهی از پیامبر صلی الله علیه و آله برای رساندن پیام الهی غدیر.

هنگامى كه دستور اعلان ولايت على‏ عليه السلام نازل شد، پيامبر صلى الله عليه و آله آن حضرت را معرفى كرد و ولايت او را اعلام نمود. در آن موقعیت خداوند سپاسى براى آن پیامبر، به‌عنوان مبلِّغ غدير، فرستاد و از تلاش، فداكارى و تسليم محض او در برابر فرمانش تشكر كرد. جبرئيل نازل شد و آيه ۳ سوره قلم را به‌عنوان رضايت خداوند از كيفيت عمل به آيه تبلیغ براى پيامبر آورد.

برخی محققان، از موقعيت نزول آيه ۳ سوره قلم سه نكته را به‌دست داده‌اند: نكته اول: اینکه این آیه بیان اجر و مزد الهی برای پيامبر صلى الله عليه و آله برای اعلام حکم ولایت در غدیر است؛ اینکه این آیه سند سپاس الهی از انجام كارى پر مخاطره و سنگين در غدیر است؛ اینکه چنین تقدیری نشان‌دهنده عظمت غدیر است.

موقعیت تاریخی نزول آیه

به گفته برخی محققان، آیه ۳ سوره قلم يكى از آياتى بود که در ماجراى غدير و پس از اعلان ولايت در غدير بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد: وَ إِنَّ لَكَ لَأَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ؛ و بى‌گمان، تو را پاداشى بى‌منت خواهد بود .

موقعیت تاریخی نزول آیه ۳ سوره قلم از سوی برخی محققان چنین توصیف شده است: پس از اتمام خطبه غدير، برنامه نبوت برای اعلام ولايت تکمیل شد و رسالتى كه بر دوش پيامبر صلى الله عليه و آله قرار داده شده بود طى مراحلى به انجام رسید. اما هنوز مراسم غدير پايان نيافته بود و همه منتظر برنامه‌هاى بعدى بودند.

يكى از مراحل اين تبليغ هنگامى بود كه تشكر الهى از انجام چنين وظيفه خطير اعلام شد، كه به‌معناى تحقق اهداف از پيش‌تعيين‌شده غدير بود. در روايت مربوط به اين قسمت از رخدا غدير چنين آمده است: هنگامى كه دستور اعلان ولايت على‏ عليه السلام نازل شد، پيامبر صلى الله عليه و آله آن حضرت را معرفى كرد و ولايت او را اعلام نمود. در آن موقعیت خداوند سپاسى بلند براى آن پیامبر، به‌عنوان مبلِّغ اعظم غدير، فرستاد و از تلاش، فداكارى و تسليم محض او در برابر فرمانش تشكر كرد. جبرئيل نازل شد و آيه ۳ سوره قلم را به‌عنوان رضايت خداوند از كيفيت عمل به آيه تبلیغ براى پيامبر آورد. و منظور خدا آن بود كه اين اجر به خاطر تبليغى است كه درباره على‏ عليه السلام به انجام رساندى.^[۱]

تحليل اعتقادى آیه

برخی محققان، از موقعيت نزول آيه ۳ سوره قلم سه نكته را به‌دست داده‌اند:

نكته اول: اجر و مزد پيامبر صلى الله عليه و آله

خداوند در هيچ جاى قرآن براى پيامبرش اجر و مزدى معین نکرده و فقط در يک جمله از قول پيامبر صلى الله عليه و آله مى‏‌فرمايد: إِنْ أَجْرِىَ إِلاَّ عَلَى اللَّه وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ شَهِيدٌ؛ اجر من بر خداوند است، و او بر هر چيزى شاهد است .^[۲]

اما آيه ۳ سوره قلم خداوند بدون آنكه پرده از اين اجر بردارد مى‏‌فرمايد: «براى تو اجر بى‏ منّتى است». به دليل عظمت مسئله اعلان ولايت است كه تنها در اين مورد خدا نام اجر و مزد را به‌ميان مى‌‏آورد و در جمله‌‏اى آكنده از تأكيد آن را بيان می‌کند.

نكته دوم: سند سپاس الهى

اين اجر و پاداش عنوان «مُزد» ندارد، بلكه به‌عنوان تشكر الهى از انجام كارى پر مخاطره و سنگين است. عبارت «غير ممنون» به‌عنوان صفت «اجر» دلالت بر اين مطلب دارد و حاكى از آن است كه خداوند بى‌‏هيچ منّتى و بدون آنكه اين پاداش را با عمل انجام‌شده مقايسه كند به‌عنوان سپاس و سند افتخار آن را تقديم پيامبرش مى‏‌نمايد.

نكته سوم: تقدیری نشان‌دهنده عظمت غدير

در حديثى كه شأن نزول اين آيه را بيان مى‌‏کند تصريح شده كه اين پاداش بى‏‌منّت كه تقديمى پروردگار به خاتم پيامبران است، دقيقاً پس از اعلان «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ؛ هر کس من مولای اویم، پس علی مولای اوست» در غدير صورت گرفته است. اين نشان‌دهنده عظمت غدیر است که به‌خاطر آن نشان تقدير به پيامبر ‏صلى الله عليه و آله اعطا مى‌گردد.^[۳]

پانویس

↑ تفسير فرات الکوفی، ص۴۹۵، ح۶۴۸.
↑ سوره سبأ، آیه ۴۷.
↑ غدير در قرآن، ج۱، ص۲۰۷-۲۰۸؛ واقعه قرآنى غدير، ص۱۱۶-۱۱۷.

منابع

تفسير فرات الکوفی؛ فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۰ق.
غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.

[1] تفسير فرات الکوفی، ص۴۹۵، ح۶۴۸.

[2] سوره سبأ، آیه ۴۷.

[3] غدير در قرآن، ج۱، ص۲۰۷-۲۰۸؛ واقعه قرآنى غدير، ص۱۱۶-۱۱۷.

[۱]

[۲]

[۳]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-== «وَ إِنَّ لَكَ لَأَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ»<ref>قلم /  ۳. غدير در قرآن: ج ۱ ص ۲۰۸،۲۰۷. واقعه قرآنى غدير: ص ۱۱۷،۱۱۶.</ref> ==
+{{جعبه اطلاعات آیه
-يكى از آياتى كه در ماجراى غدير و پس از اعلان ولايت در غدير بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد اين آيه بود:
+	 | عرض =
+	 | تصویر =آیه ۳ سوره قلم.png
+	 | اندازه تصویر =
+	 | توضیح_تصویر =
+	 | عنوان =آيه ۳ قلم و غدیر
+	 | سوره =قلم
+	 | آیه =۳
+	 | جزء =۲۹
+	 | شأن نزول =
+	 | مکان نزول =مکه
+	 | موضوع =
+	 | صوت =صوت ۳ قلم.mp3
+	 | توضیح صوت =ترتیل آیه ۳ سوره قلم
+}}
+'''آیه ۳ سوره قلم''' آیه‌ای نازل‌شده پس از رخداد غدیر برای سپاس الهی از پیامبر صلی الله علیه و آله برای رساندن پیام الهی غدیر.
-«وَ إِنَّ لَكَ لَأَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ»: «براى تو اجر بى‏ منّتى است».
+هنگامى كه دستور اعلان ولايت على‏ عليه السلام نازل شد، پيامبر صلى الله عليه و آله آن حضرت را معرفى كرد و ولايت او را اعلام نمود. در آن موقعیت خداوند سپاسى براى آن پیامبر، به‌عنوان مبلِّغ غدير، فرستاد و از تلاش، فداكارى و تسليم محض او در برابر فرمانش تشكر كرد. جبرئيل نازل شد و آيه ۳ سوره قلم را به‌عنوان رضايت خداوند از كيفيت عمل به [[آيه ۶۷ مائده و غدیر|آيه تبلیغ]] براى پيامبر آورد.
-اين آيه از دو بُعد قابل بررسى است:
+برخی محققان، از موقعيت نزول آيه ۳ سوره قلم سه نكته را به‌دست داده‌اند: نكته اول: اینکه این آیه بیان اجر و مزد الهی برای پيامبر صلى الله عليه و آله برای اعلام حکم ولایت در غدیر است؛ اینکه این آیه سند سپاس الهی از انجام كارى پر مخاطره و سنگين در غدیر است؛ اینکه چنین تقدیری نشان‌دهنده عظمت غدیر است.
-=== موقعيت تاريخى ===
+== موقعیت تاریخی نزول آیه ==
-پس از اتمام خطبه غدير، تجلى نبوت و ولايت آرامش روح نوازى را بر غدير خم حاكم كرده بود و رسالتى كه به عنوان اعلان ولايت بر دوش پيامبر صلى الله عليه و آله قرار داده شد طى مراحلى به انجام رساند.
+به گفته برخی محققان، آیه ۳ سوره قلم يكى از آياتى بود که در ماجراى غدير و پس از اعلان ولايت در غدير بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شد: {{قرآن|وَ إِنَّ لَكَ لَأَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ|ترجمه=و بى‌گمان، تو را پاداشى بى‌منت خواهد بود}}.
-اما هنوز مراسم غدير پايان نيافته بود و همه چشم انتظار برنامه ‏هاى بعدى بودند.
+موقعیت تاریخی نزول آیه ۳ سوره قلم از سوی برخی محققان چنین توصیف شده است: پس از اتمام [[خطبه غدیر|خطبه غدير]]، برنامه نبوت برای اعلام ولايت تکمیل شد و رسالتى كه بر دوش پيامبر صلى الله عليه و آله قرار داده شده بود طى مراحلى به انجام رسید. اما هنوز مراسم غدير پايان نيافته بود و همه منتظر برنامه‌هاى بعدى بودند.
-آخرين پله‏ هاى منبر غدير زير قدم ‏هاى محمد صلى الله عليه و آله و على ‏عليه السلام سبک شدند، در حالى كه جان بر كفان ولايت چشم بر لبان مبارک پيامبر صلى الله عليه و آله آماده اجراى فرامين حضرتش بودند.
+يكى از مراحل اين تبليغ هنگامى بود كه تشكر الهى از انجام چنين وظيفه خطير اعلام شد، كه به‌معناى تحقق اهداف از پيش‌تعيين‌شده غدير بود. در روايت مربوط به اين قسمت از رخدا غدير چنين آمده است: هنگامى كه دستور اعلان ولايت على‏ عليه السلام نازل شد، پيامبر صلى الله عليه و آله آن حضرت را معرفى كرد و ولايت او را اعلام نمود. در آن موقعیت خداوند سپاسى بلند براى آن پیامبر، به‌عنوان مبلِّغ اعظم غدير، فرستاد و از تلاش، فداكارى و تسليم محض او در برابر فرمانش تشكر كرد. جبرئيل نازل شد و آيه ۳ سوره قلم را به‌عنوان رضايت خداوند از كيفيت عمل به [[آيه ۶۷ مائده و غدیر|آيه تبلیغ]] براى پيامبر آورد. و منظور خدا آن بود كه اين اجر به خاطر تبليغى است كه درباره على‏ عليه السلام به انجام رساندى.<ref>تفسير فرات الکوفی، ص۴۹۵، ح۶۴۸.</ref>
-يكى از مراحل جالب اين تبليغ هنگامى بود كه تشكر الهى از انجام چنين وظيفه خطير اعلام شد، كه به معناى تحقق اهداف از پيش تعيين شده غدير بود.
+== تحليل اعتقادى آیه ==
+برخی محققان، از موقعيت نزول آيه ۳ سوره قلم سه نكته را به‌دست داده‌اند:
-در روايت مربوط به اين فراز غدير چنين آمده است:
+=== نكته اول: اجر و مزد پيامبر صلى الله عليه و آله ===
+خداوند در هيچ جاى قرآن براى پيامبرش اجر و مزدى معین نکرده و فقط در يک جمله از قول پيامبر صلى الله عليه و آله مى‏‌فرمايد:{{قرآن|إِنْ أَجْرِىَ إِلاَّ عَلَى اللَّه وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ شَهِيدٌ|ترجمه=اجر من بر خداوند است، و او بر هر چيزى شاهد است}}.<ref>سوره سبأ، آیه ۴۷.</ref>
-هنگامى كه دستور اعلان ولايت على‏ عليه السلام نازل شد، پيامبر صلى الله عليه و آله آن حضرت را معرفى كرد و ولايت او را اعلام نمود و فرمود: «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ».
+اما آيه ۳ سوره قلم خداوند بدون آنكه پرده از اين اجر بردارد مى‏‌فرمايد: «براى تو اجر بى‏ منّتى است». به دليل عظمت مسئله اعلان ولايت است كه تنها در اين مورد خدا نام اجر و مزد را به‌ميان مى‌‏آورد و در جمله‌‏اى آكنده از تأكيد آن را بيان می‌کند.
-در آن لحظات خداى محمد صلى الله عليه و آله سپاسى بلند براى آن مبلِّغ اعظم غدير فرستاد و از آن همه تلاش و فداكارى و تسليم محض او در برابر فرمانش تشكر كرد.
+=== نكته دوم: سند سپاس الهى ===
+اين اجر و پاداش عنوان «مُزد» ندارد، بلكه به‌عنوان تشكر الهى از انجام كارى پر مخاطره و سنگين است. عبارت «غير ممنون» به‌عنوان صفت «اجر» دلالت بر اين مطلب دارد و حاكى از آن است كه خداوند بى‌‏هيچ منّتى و بدون آنكه اين پاداش را با عمل انجام‌شده مقايسه كند به‌عنوان سپاس و سند افتخار آن را تقديم پيامبرش مى‏‌نمايد.
-جبرئيل نازل شد و آيه ۳ سوره قلم را به عنوان رضايت خداوند از كيفيت عمل به آيه «يا اَيُّهَا الرَّسُولُ» براى پيامبر صلى الله عليه و آله آورد، آنجا كه مى ‏فرمايد:
+=== نكته سوم: تقدیری نشان‌دهنده عظمت غدير ===
+در حديثى كه شأن نزول اين آيه را بيان مى‌‏کند تصريح شده كه اين پاداش بى‏‌منّت كه تقديمى پروردگار به خاتم پيامبران است، دقيقاً پس از اعلان {{متن عربی|مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ|ترجمه=هر کس من مولای اویم، پس علی مولای اوست}} در غدير صورت گرفته است. اين نشان‌دهنده عظمت غدیر است که به‌خاطر آن نشان تقدير به پيامبر ‏صلى الله عليه و آله اعطا مى‌گردد.<ref>غدير در قرآن، ج۱، ص۲۰۷-۲۰۸؛ واقعه قرآنى غدير، ص۱۱۶-۱۱۷.</ref>
-«وَ اِنَّ لَكَ لاَجْراً غَيْرَ مَمْنُونٍ»: «براى تو اجرى بى ‏منت خواهد بود»<ref>تفسير فرات: ص ۴۹۵ ح ۶۴۸ .</ref>؛ و منظور خدا آن بود كه اين اجر به خاطر تبليغى است كه درباره على‏ عليه السلام به انجام رساندى.
-=== تحليل اعتقادى ===
-از موقعيت نزول اين آيه سه نكته قابل استفاده است:
-==== نكته اول: اجر و مزد پيامبر صلى الله عليه و آله ====
-خداوند در هيچ جاى قرآن براى پيامبرش اجر و مزدى اعلام نفرموده، و فقط در يک جمله از قول پيامبر صلى الله عليه و آله مى‏ فرمايد: «إِنْ أَجْرِىَ إِلاَّ عَلَى اللَّه وَ هُوَ عَلى كُلِّ شَىْ‏ءٍ شَهِيدٌ»<ref>سبأ /  ۴۷.</ref>:
-«اجر من بر خداوند است، و او بر هر چيزى شاهد است» .
-اما در اين آيه خداوند بدون آنكه پرده از اين اجر و مزد بردارد مى‏ فرمايد: «براى تو اجر بى‏ منّتى است».
-گاين دليل عظمت مسئله اعلان ولايت است كه تنها در اين مورد خدا نام اجر و مزد را به ميان مى ‏آورد، و در جمله ‏اى آكنده از تأكيد با استفاده از «انَّ»و «لام تأكيد» آن را بيان مى ‏دارد.
-==== نكته دوم: سند سپاس الهى ====
-اين اجر و پاداش عنوان «مُزد» ندارد، بلكه به عنوان تشكر الهى از انجام كارى پر مخاطره و سنگين است. كلمه «غير ممنون» به عنوان صفت «اجر» دلالت بر اين مطلب دارد، و حاكى از آن است كه خداوند بى ‏هيچ منّتى، و بدون آنكه اين پاداش را با عمل انجام شده مقايسه كند و در ميزان و ترازو قرار دهد، به عنوان سپاس و سند افتخار آن را تقديم پيامبرش مى‏ نمايد.
-==== نكته سوم: نشان تقدير در غدير ====
-در حديثى كه شأن نزول اين آيه را بيان مى ‏دارد تصريح شده كه اين پاداش بى‏ منّت كه تقديمى پروردگار به خاتم پيامبران است، دقيقاً پس از اعلان «مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ» در غدير صورت گرفته است. اين نشان دهنده قله سر به فلک كشيده غدير است كه در اوج عظمتش نشان تقدير به پيامبر معظم ‏صلى الله عليه و آله اعطا مى ‏گردد.
 == پانویس ==
 {{پانویس}}
+==منابع==
+{{منابع}}
+* '''تفسير فرات الکوفی'''؛ فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۰ق.
+* '''غدیر در قرآن، قرآن در غدیر'''؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
+* '''واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی'''؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
+{{پایان منابع}}
 [[رده:قرآن و غدیر]]