آیه ۱ حج و غدیر

يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ ۚ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَيْءٌ عَظِيمٌ

«ای مردم! از پروردگارتان پروا کنید، بی تردید زلزله قیامت، واقعه ای بزرگ است.»

آیه ۱ سوره حج

مشخصات آیه
سوره	سوره حج (۲۲)
آیه	۱
جزء	۱۷
محتوای آیه
مکان نزول	مدینه
موضوع	تقوا، تنها راه نجات از عذاب شدید دوزخ

از نکاتی که با توجه به خطبه با عظمت غدیر روشن می‌شود، پیوند اعتقاد و عمل است، و مشخص میشود که احکام الهی در کنار ولایت اهل بیت علیهم السلام نه تنها مورد تأکید است، بلکه تا ابد دو حلقه مرتبط و جدایی ناپذیر خواهد بود، آری این اهل بیت علیهم السلام هستند که جزییات احکام الهی را برای مردم بیان خواهند کرد، و این احکام الهی است که با عمل بدانها تسلیم در برابر فرامین خداوند را تجربه خواهیم کرد، و این تسلیم بودن با اطاعت از فرستادگان پروردگار جلوه گر می‌گردد.

در غدير، ارتباط اعتقاد و عمل چنين به ما تفهيم شده كه احكام الهى در كنار ولايت اهل‏ بيت‏ عليهم السلام نه تنها مورد تأكيد است، كه تا ابد دو حلقه ناگسستنى خواهند بود.

اين اهل‏ بيت ‏عليهم السلام هستند كه جزئيات احكام الهى را براى مردم بيان خواهند كرد، و اين احكام الهى ‏اند كه با عمل بدان‏ ها تسليم در برابر فرامين خدا را تجربه خواهيم كرد، و اين تسليم با اطاعت از فرستادگان پروردگار جلوه‏ گر مى ‏شود.

در اين راستا، اواخر خطبه غدير شاهد تأكيدات پيامبر صلى الله عليه و آله بر نماز و زكات و حج و امر به معروف و نهى از منكر و اجتناب از محرمات و تقوى است، و در پى آن سخن از مرگ و معاد و حساب روز قيامت و ثواب و عقاب به ميان آمده است، كما اينكه در اوائل خطبه امر به تدبر در قرآن به چشم مى ‏خورد.

اين موارد اگر چه ارتباط مستقيم با غدير ندارد و موارد آن نيز بسيار كم است، ولى در حاشيه غدير يادآور ارتباطى است كه احكام الهى بايد با اهل‏ بيت عصمت ‏عليهم السلام داشته باشند.

در بين اين تأكيدات، پيامبر صلى الله عليه و آله حلال و حرام را به طور كلى مطرح مى‏ كند، و اينكه درباره جزئيات آن ها بايد به امامان‏ عليهم السلام مراجعه شود.

اين آيات تضمين شده در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله ۷ آيه است، كه از جمله اين آيات آيه ۱ سوره حج است:

يا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَىْ‏ءٌ عَظِيمٌ : «ای مردم! از پروردگارتان پروا کنید، بی تردید زلزله قیامت، واقعه ای بزرگ است.»

اين آيه از چهار بُعد قابل بررسى است:

متن خطبه غدير

«مَعاشِرَ النّاسِ، التَّقْوى التَّقْوى وَ احْذَرُوا السّاعَةَ كَما قالَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ:» إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَىْ‏ءٌ عَظِيمٌ :

اى مردم، تقوى را! تقوى را! از روز قيامت بر حذر باشيد همان گونه كه خداى عزوجل مى‏ فرمايد: «زلزله قیامت، واقعه ای بزرگ است.»

موقعیت تاریخی

در اواخر خطبه، قبل از آنكه مسئله بيعت مطرح شود، پيامبر صلى الله عليه و آله يک بار ديگر امامت دوازده امام ‏عليهم السلام را مطرح مى‏ فرمايد و به دنبال آن بار ديگر تقوی را گوشزد مى ‏نمايد، و پس از آن به عنوان مؤثرترين راه در حفظ پيام غدير مسئله قيامت را مطرح مى‏ فرمايد.

حضرت اين مطلب را با تضمين نيمه دوم آيه مربوط به زلزله روز قيامت در كلام خويش بيان مى ‏نمايد و تصريح مى ‏كند كه «كَما قالَ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ» و اين تصريحى در استناد به قرآن است.

موقعیت قرآنی

السَّاعَةِ یکی از نام‌های قیامت بوده، و علت انتخاب اين نام براى روز قيامت يا به خاطر آن است كه با سرعت حساب مردم در آن ساعت انجام مى ‏گيرد، و يا اشاره به ناگهانى وقوع آن است كه در ساعتى برق‏ آسا مردم از جهان برزخ منتقل به عالم قيامت مى‏ شوند. مقارن فرا رسیدن قیامت و به قولی پیش از آن زمین به شدت می‌لرزد، این زمین لرزه که سخت و وحشتناک و غیر قابل تحمل است از شرایط و نشانه‌های قیامت می‌باشد.

در قرآن سوره حج با آیه یا أَیُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّکُمْ إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَىْ‏ءٌ عَظِيمٌ  آغاز گردیده و آيه بعدى در تشريح عظمت زلزله روز قيامت چنين مى‏‌فرمايد:

يَوْمَ تَرَوْنَهَا تَذْهَلُ كُلُّ مُرْضِعَةٍ عَمَّا أَرْضَعَتْ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمْلٍ حَمْلَهَا وَتَرَى النَّاسَ سُكَارَىٰ وَمَا هُمْ بِسُكَارَىٰ وَلَٰكِنَّ عَذَابَ اللَّهِ شَدِيدٌ

«روزی که آن را ببینید [مشاهده خواهید کرد که] هر مادر شیر دهنده ای از کودکی که شیرش می دهد، بی خبر می شود، و هر ماده بارداری بار خود را سقط می کند، و مردم را مست می بینی در حالی که مست نیستند، بلکه عذاب خدا بسیار سخت است.»

تحلیل اعتقادی

در حالى كه سخن از صاحب اختيارى امامان‏ عليهم السلام است، خاطر نشان ساختن وحشت عظيم از منظره هولناک قيامت، چراغ خطرى پيش روى امت اسلام است كه با يادآورى آن بر در خانه صاحب اختيارش على بن ابى‏ طالب‏ عليه السلام آتش بپا نكنند، و با به خاطر آوردن آن روزِ تنهايى كه حتى مادران شيرخوار فرزند خود را رها مى‏ كنند محسن و زهرا عليهما السلام را بين در و ديوار به شهادت نرسانند!!

راستى اگر مسلمانان اعتقاد به قيامت داشته باشند و بدانند كه در آن روز خداوند دستورات امروز غدير را مطالبه خواهد كرد:

آيا باز هم على‏ عليه السلام را رها خواهند كرد؟

آيا جدايى از غدير را فاصله گرفتن از بهشت احساس نخواهند كرد؟

آيا زير پرچم سقيفه رفتن را گام نهادن در آتش و ورود به جهنم نخواهند دانست؟

آيا هنوز تا قيامت نرسيده نمى‏ توان از جهنمِ سقيفه نجات يافت و به بهشتِ غدير وارد شد؟

گويا فاصله غدير تا سقيفه تصويرى از فاصله بهشت و جهنم است. غدير پلى بر بهشت است كه سقيفه بر سر راه آن قرار گرفته تا معلوم شود كه بايد ايمان ما به ولايت على‏ عليه السلام آن قدر محكم باشد كه هنگام عبور از اين پل در جهنم سقيفه سقوط نكنيم.

به راستى كه هم هدايتِ غدير بُرنده است و هم ضلالتِ سقيفه، كه اگر تيزى اعتقاد به غدير بتواند سقيفه را بِبُرد و ريز ريز كند و نابود سازد، بهشت پايان اين مسير پر خطر خواهد بود، ولى اگر قيچىِ سقيفه كه در چنگال شيطان است در دلى جاى داشته باشد و غدير را از آن جدا سازد، راه بهشت هم بى ‏نشانِ آن گم خواهد شد و پايانى جز سقوط در جهنم نخواهد داشت.

از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله روایت شده است که فرمود: ای مردم! تقوی [را مراعات کنید]، تقوی [را مراعات کنید]؛ از قیامت بیمناک باشید [زیرا] آنچنان که خداوند فرموده است:  إِنَّ زَلْزَلَةَ السَّاعَةِ شَیْءٌ عَظِیمٌ.