آیه تبلیغ، آیه اکمال (کتاب)

آیه تبلیغ، آیه اکمال

بررسی تحلیلی آیات شریفه تبلیغ و اکمال
اطلاعات کتاب
نویسنده	غلامرضا صادقی‌فرد
مذهب	شیعه
زبان	فارسی
موضوع	غدیر خم -- جنبه‌های قرآنی
تعداد جلد	۱ ج
اطلاعات نشر
ناشر	مؤسسه پژوهش و مطالعات عاشورا
محل نشر	مشهد
سال نشر	۱۳۹۳ ش
تعداد صفحه	‏‫۹۷۶ ص
شابک	‫‭978-964-5749-75-8
شماره ملی	۳۴۸۶۱۹۸

«آیه تبلیغ، آیه اکمال»، تألیف غلامرضا صادقی فرد است در این کتاب طی بیست و پنج فصل، مفصل در مورد آیه تبلیغ و آیه اکمال سخن گفته، و تحقیق جامع و از جهات مختلف در مورد این دو آیه شریفه است.

نویسنده

غلامرضا صادقی فرد (متولد ۱۳۴۰ش) پژوهشگر و نویسنده عالی مقام، دارنده عنوان نویسنده برگزیده کشور در هفتمین دوره کتاب سال ولایت است.

تألیفات

ایشان آثار متعددی در زمینه تفسیر آیات داردند که در این‌جا به عناوین آنها اشاره می‌کنیم:

• «آیه ولایت»،
• «انا انزلناه فی لیله القدر: بررسی تحلیلی سوره مبارکه قدر»،
• «اهل بیت علیهم السلام: بررسی و تحلیلی آیه شریفه انما یرید الله»،
• «سبحان الذی اسری بعبده»،
• «ثم نبتهل»،
• «همیشه با صادقان»،
• «آیه اولوالامر»،
• «آیه استخلاف نظامنامه امامت الهی»،
• «ووثیابک فطهر»،
• «لیلة المبیت»،
• «و این میثاق خداست، نگاهی به فریضه شهادت ثالثه»،
• «روشنتر از خورشید (سخنان حضرت صدیقه طاهره در مسجد پیامبر)»،
• «خدا و امیر شهیدان رسالت»،
• «آیه تبلیغ، آیه اکمال»،
• «غدیر خم در سوره آل ابی طالب»،
• «اللهم وال من والاه»،
• «آیه میثاق غدیر»،
• «آیه تبلیغ، آیه اکمال»،
• «انا صراط الله المستقیم»،
• «ولسوف یعطیک ربک فترضی»،
• «شمیم یاس».

محتوای کتاب

این کتاب به بررسی و تحلیل دو آیه از کتاب خدا یعنی «آیهٔ تبلیغ» و «آیهٔ اکمال» اختصاص دارد.

در کتاب حاضر ابتدا تلاش شده تا با هدایتِ واژه‌ها و ترکیبِ «آیهٔ تبلیغ» و «آیهٔ اکمال» و نیز هدایت آیات دیگری از کتاب خدا، روشن شود که «آیهٔ تبلیغ» در ارتباط با چه واقعه‌ای نازل شده است. در این مسیر، «آیهٔ اکمال» نیز به عنوان یکی از پایه‌های مهم هدایت برای یافتن موضوعِ تبلیغِ «آیهٔ تبلیغ»، مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

پس از این بررسی و تحلیل و پس از شناختِ تفصیلیِ موضوعِ «آیهٔ تبلیغ»، به بحث پیرامون واقعه‌ای پرداخته شده که این دو آیه به آن اشاره می‌کند. این واقعه، «واقعهٔ غدیر خم» است.

در این اثر در خصوصِ «حدیث مولی بودن» _ که جانِ «حدیث غدیر» است _ بحث شده، به نکاتی چند در بارهٔ وقایعِ «الیوم» اشاره شده و در نهایت، با ذکر چند نکته پیرامون این دو آیه و ذکر چند شأن از شؤونِ مولی امیر مؤمنان عَلیه السَلام با منطق این دو آیه، به بحث در خصوصِ این آیات خاتمه داده شده است.

موضوع مورد تبلیغ آیهٔ تبلیغ یکی از مهمترین بحث‌هایی است که در خصوص آیهٔ تبلیغ مطرح است و در این کتاب روشن خواهد شد که این امر، «تبلیغِ مولی بودن امیرمؤمنان عَلیه السَلام» و «مواثقهٔ میثاق برای مولی بودنِ او» و نیز «اخذِ اقرار برای مولی بودنِ امیر مؤمنان و نیز برای مولی بودنِ ذرّیّـهٔ طاهرهٔ عَلیهم السَلام» اوست.

در «آیهٔ اکمال» از یک روزِ خاص سخن به میان آمده است. این روز، روزی است که کافران از دینِ مردمِ مسلمان _ و نه از خودِ آنان _ مأیوس شدند. این روز، روزی است که خدا دین مؤمنان را برای آنان کامل ساخت. این روز، روزی است که خدا نعمتش را بر مؤمنان تمام کرد. این روز، روزی است که خداوند راضی شد تا اسلام آن روز، دین مردمان مؤمن باشد.

در این کتاب، آیهٔ پنجم از سورهٔ مائده _ یعنی دو آیه بعد از «آیهٔ اکمال» _ نیز به این آیه ملحق شده و پیرامون آن بحث‌هایی نیز مطرح شده است:

«الْیَوْمَ أُحِلَّ لَکُمُ ٱلطَّیَّبَاتُ وَ طَعَامُ ٱلَّذِینَ أُوتُوا ٱلْکِتَابَ حِلٌّ لَکُمْ وَ طَعَامُکُمْ حِلٌّ لَهُمْ…»

به نظر می‌رسد که این روز نیز همان روزِ اکمالِ دین و همان روزِ یأسِ کافران باشد. در این آیه، خداوند جهانیان جلَ جَلاله با صدور اجازه نامهٔ «طَعَامُ ٱلَّذِینَ أُوتُوا ٱلْکِتَابَ حِلٌّ لَکُمْ»، به مؤمنان اجازه داده است که از غذاهای اهل کتاب بخورند و این خود حکایت از آن دارد که پیش از این تاریخ، چنین کاری ممنوع بود.

بخش بعدی آیه یعنی عبارتِ «وَطَعَامُکُمْ حِلٌّ لَهُمْ» نیز فرمانی برای مؤمنان است نه برای اهل کتاب. اهل کتاب که دستور از خاتم پیامبران صَلی اللهُ عَلیه و آله و از قرآن او نمی‌گرفتند که به این وسیله خدا تکلیف آنان را روشن کند. آنان هیچ روزی منتظرِ این حکمِ الهی نبودند که با نزولِ آن از غذای مؤمنان بخورند یا نخورند! این دو حکم در کنارِ هم، اجازهٔ هم سفره شدن با اهل کتاب را به مؤمنان می‌دهد یعنی مؤمنان پس از این، هم می‌توانند غذای اهل کتاب را بخورند و هم می‌توانند به آنان غذا بخورانند.

پیش از این تاریخ به دلیل آن که مؤمنان از کیدِ اهل کتاب در امان نبودند به آنان اجازهٔ هم سفره شدن با اهل کتاب داده نمی‌شد. در آن روزِ خاص البته واقعه‌ای رخ داد که مؤمنان، دیگر از به یغما رفتنِ دینشان توسّـطِ اهلِ کتاب در محدودهٔ امنیتی ویژه‌ای قرار گرفتند و جایی برای این بیم وجود نداشت که ارتباطِ نزدیکِ آنان در ایمان مؤمنان اثر بگذارد.

فهرست مطالب

مقدمه

فصل اول: مقدمه ای بر تحلیل آیه تبلیغ و آیه اکمال

1. آشنایی اجمالی با ابزارهایی که برای تحریف آیات به کار گرفته می‌شود.
2. استفاده گسترده از ابزار تحریف در آیه تبلیغ و آیه اکمال.

آیه تبلیغ

• حذف و اضافه و تغییر و تبدیل در آیه تبلیغ
• زمان نزول آیه تبلیغ
• دنیایی از شأن نزول برای آیه تبلیغ
• مخاطبان تبلیغ در آیه تبلیغ

آیه اکمال

• حذف و اضافه و تغییر و تبدیل در آیه اکمال
• روز نزول آیه اکمال و روز اکمال دین
• دریغ از یک شأن نزول برای آیه اکمال
• معرفی مصداق به جای شأن نزول برای آیه اکمال
• کشف مقصود خدا از یأس کافران و اکمال دین توسط علمای عامه
• اکمال دین یا تکمیل احکام؟
• ناسازگاری نزول آیه اکمال در عرفه با اکمال دین از نظر احکام
• ارتباط اکمال دین با رکنی از ارکان دین نه حکمی از احکام آن
• در نهایت باید به غدیر خم هم اشاره کرد

نتیجه تمام تلاش‌ها

فصل دوم: تعیین روز نزول آیه اکمال

• روزهای زندگی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پس از نزول آیه اکمال
• روز دوشنبه روز شهادت یا رحلت خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله
• تاریخ شهادت یا رحلت پیامبر خدا صلی الله علیه و آله در تقویم علمای عامه
• تلاش برای سازگار کردن جمعه بودن عرفه، با دوشنبه بودن روز رحلت
• جمعه نبودن روز عرفه سال دهم هجری
• ایام غدیر خم، روز نزول آیه اکمال
• روز اکمال دین مطابق با نوروز ایرانیان

فصل سوم: مروری بر آیه تبلیغ و آیه اکمال

فصل چهارم: کلمه و ترکیب‌های آیه تبلیغ

• «یا ایها الرسول»
• «بلّغ»
• «ما»
• «انزل الیک»
• «من ربک»
• «و…»
• «ان»
• «لم تفعل»
• «رسالته»
• «الله»
• «یعصمک»
• «الناس»
• «لا یهدی»
• «القوم»
• «الکافرین»

فصل پنجم: کلمه‌ها و ترکیب‌های آیه اکمال

• «الیوم»
• «یئس»
• «الذین کفروا»
• «من دینکم»
• «فلا تخشوهم»
• «اخشون»
• «اکملت و اتممت»
• «لکم»
• «و…»
• «علیکم»
• «نعمتی»
• «رضیت لکم»
• «الاسلام»
• «دیناً»

==== فصل ششم: مروری بر عبارت «ما انزل الیک من ربک» ====*نگاهی به ترکیب «بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ»

• شناخت «ما انزل» از راه شناخت نقش قرآن در هدایت
• «ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» چیزی است و آیات قرآن چیزی دیگر
• شناخت «ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ» از راه قرائن موجود دیگر

فصل هفتم: تبلیغ کدامین رسالت با چه اهمیتی؟

• نگاهی به «و ان لم تفعل فما بلغت رسالته»
• جایگاه آیه تبلیغ در قرآن، راه دیگری برای آشنایی با شرط آیه
• برابری تبلیغ یک رسالت با تبلیغ تمام رسالت
• دلالت «و ان لم تفعل…» بر چیز دیگری غیر از عدم تبلیغ
• تکلیف به انجام دو کار

فصل هشتم: وعده حفاظت از پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله

• وعده‌های محافظت از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله
• اعلام محافظت از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله با یک جمله تأکیدی
• محافظت از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله با اعطای عصمت به او
• محافظت پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله از شرّ «الناس»
• تلاشی برای آشنایی با نوع سوء قصد
• کافر بودن افرادی که قصد جان پیامبر رحمت صلی الله علیه و آله را داشتند
• بهره اعلام این مطلب
• احتمال ترور در ضمن تبلیغ

فصل نهم: بحثی درباره هدایت کافران

1. سر رشته هدایت به دست خداست
2. هدایت مستقیم برگزیدگان و هدایت غیر مستقیم سایر بندگان
3. هدایت بندگان از راه هدایت به راه‌های الهی
4. اطلاق هدایت به مجموعه ای از اعمال
5. هدایت در آیه تبلیغ

فصل دهم: تعبیر «دینکم» ارتباطی عظیم میان آیه تبلیغ و آیه اکمال

1. نسبت دین، به خدا و به غیر خدا
2. روند تبدیل تعبیر دین خدا به دین مردم
3. چگونه بخش کامل کننده دین، مخاطبان آیه اکمال دین آنان شد

فصل یازدهم: تنها نعمتی که خدا آن را نعمت می‌داند

1. تاریخچه این بحث از این کتاب
2. نعمتی که در سوره حمد از آن بحث شده است
3. مروری بر تعبیر صراط مستقیم در قرآن
4. معرفی «الصراط المستقیم» از راه نعمت
5. نگاهی به این صراط، مروری بر این نعمت
6. خدا تنها یک نعمت را نعمت می‌داند
7. تلاشی برای شناخت این یک نعمت
8. پیوستی بر این بحث

فصل دوازدهم: «الیوم» روزی که طیبات بر مؤمنان حلال شد

حلال و حرام غیر اصطلاحی

فصل سیزدهم: از «الیوم» به بعد، زنان پاکدامن اهل ایمان فقط برای مؤمنان حلال بودند

1. مفهومی از صدور این حکم در «الیوم»
2. وجود طیّباتی از جنس فرزند
3. طیب ولادت از «الیوم» به بعد فقط برای مخاطبان این آیات

فصل چهاردهم: کافر شدن به ایمان و تباهی اعمال

1. مروری بر تعبیر «و من یکفر بالایمان»
2. راه شناخت این ایمان
3. شناخت «الایمان» از راه بحث حبط و احباط اعمال
4. شناخت «الایمان» از راه بحث خسران
5. پایان معرفی الایمان…

فصل پانزدهم: تحلیلی از آیه تبلیغ و شناخت موضوع مورد فرمان تبلیغ در آن

1. اولین گام برای تحلیل آیه تبلیغ شناخت فرمان «ما أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ»
2. سنت پیامبرصلی الله علیه وآله تنها جای جستجو برای موضوع آیه تبلیغ
3. نشانه‌های شناخت موضوع: الف) برابری عدم تبلیغ موضوع آیه تبلیغ با عدم تبلیغ تمام رسالت. ب) در خطر قرار گرفتن جان پیامبر صلی الله علیه و آله در ضمن تبلیغ و بعد از آن. ج) تلاش جدی کافران برای ممانعت از تبلیغ و اثرگذاری تبلیغ آن مطلب.
4. نگاهی به نشانه‌ها
5. آشنایی با موضوع تبلیغ آیه تبلیغ از راه بررسی فعالیت‌های کافران

فصل شانزدهم: تحلیلی از آیه اکمال و شناسایی موضوع تبلیغ آیه تبلیغ از این راه

1. «بئس الذين كفروا من دينكم»
2. «اكملت لكم دينكم»
3. «اتممت عليكم نعمتى»
4. «رضيت لكم الاسلام ديناً»
5. «اليوم احلّ لكم الطيبات»
6. «اليوم احلّ لكم… المحصنات من المؤمنات»
7. «و من يكفر بالايمان فقد حبط عمله…»
8. آیه اکمال در یک نگاه و شناسایی موضوع تبلیغ آیه تبلیغ از این راه

فصل هفدهم: شناخت هر چه بیشتر واقعه «الیوم» از راه آیه میثاق غدیر

تحلیلی از آیه میثاق غدیر

1. خطاب این آیه به مؤمنان است
2. خدا به مؤمنان فرمان داده است که مطالبی را ذکر کنند
3. مؤمنان باید دو چیز را ذکر کنند نه یک چیز را
4. نعمت اعطا شده نعمت ویژه‌ای است
5. میثاقی که باید ذکر شود میثاق خاصی است
6. «اعطای نعمت» و «مواثقه میثاق» در یک واقعه صورت گرفته است
7. ترتیب در نقل «اعطاء» و «مواثقه» حکایت از ترتیب در فعل نیز دارد
8. «اعطاء» و «مواثقه» و «اقرار» در یک رویداد همگانی صورت گرفته است
9. اعطای نعمت و مواثقه میثاق، در ارتباط با اوامر و اطاعت از آنهاست
10. هشدار پایان آیه از باطن ناصاف گروهی از مخاطبان خبر می‌دهد

• پیشنهادهایی برای شناخت میثاقِ آیه
• عدم سازگاری نظرهای علمای عامه برای میثاق با آیه
• شناخت واقعه ای که این آیه از آن حکایت می‌کند

فصل هجدهم: معرفی «الایمان» در «الیوم»: من کنت مولاه فهذا علی علیه السلام مولاه

1. تعیین زمان و مکان وقوع واقعه «الیوم»
2. وقوع واقعه «الیوم» در غدیر خم
3. معرفی مولی امیرالمؤمنین علیه السلام به عنوان مولای همگان در غدیر خم

فصل نوزدهم: غدیر خم

1. حجةالوداع
2. واقعه غدیر خم
3. خطبه غدیر خم حدیث مولی بودن و کتاب‌های عامه
4. اشاره ای به ثبت موقعیت جغرافیایی غدیر خم در کتاب‌های عامه
5. مسجد غدیر خم
6. برخی از مصادر غیر امامیه برای مسجد غدیر خم

فصل بیستم: غدیر خم در صحیح مسلم و مانندهایش

1. گزارش و گزارشگری
2. برکه ای به نام خم
3. گزارشی از خم با نام حدیث ثقلین
4. نکته‌های نانوشته ای در این گزارش
5. چرا این چنین

فصل بیست و یکم: مولی بودن خدا و پیامبرخدا صلی الله علیه و آله و امیرمؤمنان علیه السلام

1. مروری گذرا بر عملکرد علمای عامه در مورد دو واژه «ولی» و «مولی»
2. مفاهیم ارائه شده توسط علمای عامه برای واژه «مولی»
3. «مولی» هرگز معادل واژه «ولی» نیست
4. کاربرد واژه «مولی» برای رسول خدا صلی الله علیه و آله و نیز برای امیرمؤمنان علیه السلام
5. رسول خدا صلی الله علیه و آله و امیرمؤمنان علیه السلام مولای حقیقی مؤمنان و کافران
6. «اتخاذ ولی» و «اتخاذ مولی»
7. «مولی» به معنای «مولی» و «ولی» به معنای «ولی» است
8. چند شأن از شئون «ولی بودن» و «مولی بودن»

• الف) اخراج از ظلمات به نور، شأنی از شئون ولی است
• ب) حسابرسی قیامت، شأنی از شئون مولای حقیقی است
• ج) تدبیر و تقدیر تمام امور، شأنی از شئون مولای حقیقی است

فصل بیست و دوم: مقابله با غدیر خم برای بازگرداندن جاهلیت

1. تبلیغ نکردن موضوع آیه تبلیغ یعنی بازگشت جاهلیت
2. ارتداد
3. اثر طبیعی عدم تبلیغ
4. فعالیت‌های کافران برای بازگرداندن جاهلیت
5. تلاش برای بازگرداندن جاهلیت

• الف) به فراموشی کشاندن غدیر خم
• ب) جلوگیری از انتشار خبر غدیر خم
• ج) تحریف در خبر غدیر خم
• د) جلوگیری عملی از عملی شدن ماجرای غدیر خم

فصل بیست و سوم: نعمت محبوب سازی «الایمان» و زینت آن در دل‌ها

1. یک قلب در هر وجود
2. زینت دادن «الایمان» در دل‌ها
3. گامی برای شناخت «الایمان»
4. مراجعه به قلب‌ها، گام اول برای شناخت «الایمان»
5. شناخت «الایمان» از راه اوصافی که در آیه آمده است
6. محبوب سازی «الایمان» نعمتی بزرگ از خدا

==== فصل بیست و چهارم: چند نکته ====#نه پیامبر خدا و نه هیچ فرد دیگری در تعیین «مولی» حق انتخاب ندارد

1. دینی که بر تمام زمین حاکم می‌شود دین غدیری است
2. مردن، بدون پذیرش ولایت امیرمؤمنان علی علیه السلام یعنی مردن جاهلیت
3. تبدیل نعمتی که تمام کننده تمام نعمت هاست: اهمیت نعمت پایانی تبدیل این نعمت شناخت نعمتی که تبدیلش کردند معرفی تبدیل کنندگان نعمت تبدیل بزرگ‌ترین نعمت خدا
4. رابطه نفاق و حرامزادگی و دشمنی با امیرمؤمنان علیه السلام

نگاهی به آیات این بحث

1. آیه اکمال و آیه ملحق به آیه اکمال
2. آیه تطهیر و آیاتی در کنار آن: الف) معرفی رجس‌های ویژه ب) اذهاب همیشگی رجس‌های ویژه ج) اعطای همیشگی طهارت
3. آیه مودّت و آیاتی در کنار آن
4. بسیاری از مردم پس از خاتم پیامبران صلی الله علیه و آله مرتد شدند
5. «الناس» یکی از عوامل ارتداد، و در میان اطرافیان پیامبرخدا صلی الله علیه و آله

فصل بیست و پنجم: جایگاهی از امیرمؤمنان علیه السلام بر اساس آیه تبلیغ و اکمال

1. شناخت امیرمؤمنان علیه السلام با منطق آیه تبلیغ و اکمال
2. مسئولیت امیرمؤمنان علیه السلام در زمان پیامبرخدا صلی الله علیه و آله
3. ادامه مسئولیت امیرمؤمنان علیه السلام پس از رسول خدا صلی الله علیه و آله

منابع

دانشنامه غدیر، جلد ۲، صفحه ۱۰۸