تفکّر

تفكر بايسته درباره غدير

یكى از تأكيدات معصومین‏ علیهم السلام درست فكر كردن درباره غدير و اجتناب از قالب ريزى‏ هاى غلط يا اشتباه است. در اين باره شش عبارت از كلمات ايشان را مى ‏آوريم:

الف. گاهى در كلام ايشان آمده است: «غدير يعنى كمال دين با صاحب غدير»و اين بدان معناست كه با اعتقاد به كمالِ دين با غدير نوبت به اين همه تشكيك نمى ‏رسد.

ب. گاهى آمده است: «غدير راهنمايى و نشان دادنِ ولى است»و اين بدان معناست كه ولايت امرى ثابت است و در غدير مورد آن نشان داده شده، نه اينكه پس از نشان دادن ولىّ تازه در مفهوم آن تشكيک كنيم.

ج. گاهى آمده است: «غدير يعنى خليفه الهى صاحب اختيار است» و اين بدان معناست كه در غدير صاحب اختيارى خليفه بيان شده و اگر آن را سلب كنيم چيزى از مفهوم خلافت و امامت نمى ‏ماند.

د. گاهى آمده است: «غدير تجديد پيمان است»و اين بدان معناست كه غدير عنوان تازه‏ اى نيست بلكه همان مسير انبياست كه مردم هميشه بايد پيرو جهت خدا باشند، و در غدير يک بار ديگر اين پيمان را تجديد مى‏ كنند.

ه.گاهى آمده است: «غدير پايان رسالت و آغاز امامت است»و اين بدان معناست كه با ختم نبوت راه خدا پايان نيافته؛ بلكه ولايت بايد آغاز مى‏ شود.

و. گاهى آمده است كه پيامبرصلى الله عليه وآله فرمود: «من در روز غدير خم از مردم عهد و پيمان گرفته ‏ام ... . مَثَل تو مثل بيت‏ اللَّه الحرام است كه مردم بايد سراغ تو بيايند و تو نبايد سراغ مردم بروى»و اين بدان معناست كه مردم موظف به پيروى از امامند و بر امام دعوت مردم لازم نيست.

تفكر در آيات غديرى

   از جمله آياتى كه در سفر حجةالوداع و پس از اتمام مراسم حج بر پيامبرصلى الله عليه وآله نازل شده اين آيه است:

«قُلْ إِنَّما أَعِظُكُمْ بِواحِدَةٍ أَنْ تَقُومُوا للَّه مَثْنى وَ فُرادى ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ إِنْ هُوَ إِلاَّ نَذِيرٌ لَكُمْ بَيْنَ يَدَيْ عَذابٍ شَدِيدٍ» «بگو من شما را فقط به يك چيز سفارش مى‏ كنم، كه به خاطر خدا دو نفرى و به تنهايى قيام كنيد سپس تفكر كنيد كه جنونى در رفيق شما (يعنى پيامبرصلى الله عليه وآله)نيست. او نيست مگر ترساننده‏ اى برايتان پيشاپيش عذابى شديد» .

مفهوم «تَتَفَكَّرُوا»در آيه، امر به تفكر پس از امر به قيام خالصانه براى خداست و اشاره به برخورد آگاهانه با دين و برداشت علمى از مفاهيم آن دارد؛ تا در مقام عمل به صورت حساب شده و سنجيده حركتى صورت گيرد و نتايج آن قابل قبول باشد و شبهه ‏هاى بى‏ اساس در آن تأثير نكند.

طبق رواياتى كه ذكر شد وقتى نوبت به اعلان ولايت رسيد عده‏ اى گفتند: «محمد هر از چند گاهى ما را به امر جديدى دعوت مى‏ كند و اكنون درباره اهل‏بيتش آغاز كرده كه اختيار ما را به دست آنان بسپارد»و عده‏ اى ديگر گفتند: «تا كى محمد اين واجبات را يكى پس از ديگرى بر ما واجب مى ‏كند»؟! در پاسخ به اين برخورد حساب نشده با مقام نبوت، خداوند مى ‏فرمايد:«ثُمَّ تَتَفَكَّرُوا ما بِصاحِبِكُمْ مِنْ جِنَّةٍ»:«سپس فكر كنيد كه صاحب شما (پيامبرصلى الله عليه وآله) جنون ندارد» .

يعنى چگونه است كه شما در اصل نبوت او شك نكرديد و هنگامى كه نماز و روزه و زكات را بر شما واجب كرد هيچ شبهه و شكى به دل راه نداديد، ولى تا نوبت به ولايت اهل‏بيت‏ عليهم السلام رسيد به جوش و خروش افتاديد و اين گونه سخنان اعتراض‏ آميز بر زبان جارى مى‏ كنيد؟ واقعاً نمى ‏دانيد كه اين همان پيامبر است! آيا گمان مى‏ كنيد كه به او جنون دست داده كه شما را به ولايت دعوت مى‏ كند؟ آيا تغييرى در او ايجاد شده است؟!

پس اگر پيامبر همان پيامبر ديروز است كه بدون هيچ اجر و مزدى اين همه زحمت براى شما كشيده واين همه از جانب پروردگار براى شما وحى شنيده و خبر آن را آورده، مسئله ولايت هم مانند صدها حكم ديگر است، و هيچ دليلى وجود ندارد كه بر سر اين حكم اظهار نگرانى و اضطراب نماييد.

رُشد فكرها در نسل جديد و غدير

با شكل ‏گيرى همه جانبه فرهنگ مردم در ارتباط با يكديگر و رشد عمومى فكرها در نسل جديد، جا دارد غدير نيز در آينه‏ هاى تازه‏اى جلوه‏ گر شود و سؤال‏ گونه‏ هاى فكر امروز درباره آن پاسخ داده شود.

بنابراين نبايد به اين اكتفا كرد كه درباره غدير فقط اسناد و مدارك جمع‏ آورى شود و يا به اشكالى جواب داده شود؛ بلكه وظيفه محققان دينى است كه دست نسل امروز را گرفته با خود به اعماق غدير ببرند.

دين پژوهان بايد ريشه‏ هاى عميق غدير را از لابلاى متونى -  كه در چهارده قرن گذشته به خوبى حفظ شده -  به فرزندان امروز اسلام نشان دهند؛ و از ژرفاى آب حياتِ آن جواهرات گرانمايه اعتقادى را استخراج كنند، چرا كه نسل امروز با توجه به درك اهميت ماجرا به راستى خواهان دست‏يابى كامل به اين گنج عظيم است.

در اين بخش براى نشان دادن روشى نو به نسل حاضر در تحليل غدير، ابتدا نگاه‏ هاى عميقى به ژرفاى اين بركه خواهيم انداخت. با اين نگاه‏هاى پر معنى، سؤالات نسل امروز درباره غدير خود را نشان خواهد داد. آنگاه است كه شيوه‏اى متفاوت با آنچه تاكنون مطرح بوده، براى نسل معاصر ارائه خواهد شد تا غدير را شيرين ‏تر از آنچه تا كنون چشيده ‏اند بنوشند.