آیه میثاق غدیر (کتاب)

آیه میثاق غدیر

بررسی تحلیلی آیه میثاق غدیر
اطلاعات کتاب
نویسنده	غلامرضا صادقی فرد
مذهب	شیعه
زبان	فارسی
موضوع	امامت -- جنبه‌های قرآنی
تعداد صفحه	۱۰۰۰ صفحه
اطلاعات نشر
ناشر	تاسوعا
محل نشر	مشهد
سال نشر	۱۳۹۳ ش
شابک	‬‏‫‭۹۷۸-۹۶۴-۵۷۴۹-۷۶-۵‬‬
شماره ملی	‭۳۵۸۲۹۹۹

کتاب «آیۀ میثاق غدیر» طی نوزده فصل به بررسی تحلیلی هفتمین آیه از سورۀ مائده می‌پردازد:

مسیر بحث در این کتاب بدین گونه است که ابتدا تلاش شده تا با هدایتِ واژه‌ها و ترکیبهای «آیهٔ میثاق غدیر» و نیز هدایت آیات دیگری از کتاب خدا جلَ جَلاله، روشن شود که این آیه در ارتباط با چه واقعه‌ای نازل شده و پس از انجام این مهم، به تحلیل واقعه‌ای پرداخته شده است که این آیه به آن اشاره یا به وقوع آن تصریح می‌کند.

در این اثر، پس از بحثهای قرآنی پیرامون «آیهٔ میثاق غدیر» و نیز پس از بحثهایی پیرامون «میثاق» و «بیعت»، به طرح نکاتی در خصوصِ «بعثت دوازده نقیب در امت پیامبر رحمت صَلی اللهُ عَلیه و آله» پرداخته شده و پس از آن بحثی در مورد «شهادت ثالثه در اذان» مطرح شده که برای طرحِ آن، از هدایتِ آیه‌ای از «سورهٔ مبارکهٔ حمد» و نیز از هدایتِ «آیهٔ میثاق غدیر» و هم‌چنین از هدایتِ فرمایشی از فرمایشهای پیامبر رحمت صَلی اللهُ عَلیه و آله در «حجّة الوداع» بهره گرفته شده است.

نویسنده

غلامرضا صادقی فرد، مؤلف و پژوهشگر که به تألیف کتب متعددی با محوریت آیات پردخته است از جمله تألیفات ایشان می توان به موارد زیر اشاره نمود: «غدیر خم در سوره آل ابی طالب»؛ «ثمّ نبتهل»؛ «انا انزلناه فی لیله القدر»؛ «سبحان الذی اسری بعبده»؛ «انا صراط الله المستقیم»؛ «اللهم وال من والاه»؛ «و این میثاق خداست»؛ «آیه میثاق غدیر»؛ «آیه تبلیغ ، آیه اکمال»؛ «آیه ولایت»؛ «آیه اولو الامر»؛ «همیشه با صادقان.»

فهرست مطالب

فصل اول: پیشگفتاری بر تحلیل آیه میثاق غدیر

1. فضاى نزول آيه ميثاق غدير
2. نگاهى به خط سير حكومت حاكمانى با نام سقيفه
3. تحريف هاى ويژه در آيات و روايات امامت و ولايت و غدير خم
4. تصويرهاى دگرگون شده از روزهاى آخر حيات پيامبر صلى الله عليه و آله
5. تصاويرى مغاير با تصاوير قرآنى و روايى
6. تصوير كتاب خدا از روزهاى آخر حيات پيامبر صلى الله عليه و آله
7. تصوير روايات عامه از روزهاى آخر حيات پيامبر صلى الله عليه و آله
8. معرفى اجمالى افرادى كه در برابر غدير مقاومت و فعاليت مى كردند.
9. نقش يهوديان در جامعه اطراف پيامبر خدا صلى الله عليه و آله و در مقابله با غدير
10. سرنوشت واقعه غدير خم در زمان حاكمان پس از پيامبر خدا صلى الله عليه و آله
11. آيه ميثاق غدير و واقعه غدير خم

فصل دوم: مروری بر «آیه میثاق غدیر»

فصل سوم: کلمه‌ها و ترکیب‌های آیه میثاق غدیر

1. «و...»
2. «اذكروا»
3. «نعمة»
4. «اللَّه»
5. «عليكم»
6. «ميثاقه»
7. «الذى»
8. «واثقكم به»
9. «اذ»
10. «قلتم»
11. «سمعنا و اطعنا»
12. «اتقوا»
13. «انّ»
14. «عليم بذات الصدور»

فصل چهارم: نعمت و میثاق خدا در زمان و مکانی ویژه و راه ذکر آن

1. كتاب هاى تمام پيامبران عليهم السلام «ذكر» است
2. ذكر بودن ويژگى مشترک قرآن و كتاب هاى آسمانى ديگر
3. ذكر بودن مبدأ عرشى قرآن و ساير كتاب هاى آسمانى و تمام نازل شده‌ها
4. خاتم پيامبران صلى الله عليه وآله نيز «ذكر» است
5. نزول رسول خدا صلى الله عليه و آله به زمين
6. «اهل ذكر» اهل پيامبر صلى الله عليه و آله
7. فرمان "اذكر" و فرمان "ذكر"
8. آموزش عملى ذكر كردن (هذا ذكر...)
9. ذكر نعمت و ميثاق خدا در روز و ساعتى مشخص

فصل پنجم: فرمان به ذکر تنها نعمتی که خدا آن را نعمت می‌داند

1. تنها نعمتى كه خدا جل جلاله آن را نعمت مى داند
2. تلاشى براى شناخت اين يک نعمت

فصل ششم: عهد، مبایعه، میثاق، اقرار و ادای شهادت

1. عهد: شکستن عهد
2. مبایعه و بیعت: الف) کیفیت مبایعه. ب) اقدام برای مبایعه. ج)شکستن مبایعه.
3. میثاق: شکستن میثاق
4. اقرار: الف) موارد اطاعت. ب) نقطه مقابل اقرار
5. ادای شهادت
6. نتیجه بحث

فصل هفتم: «سمعنا و اطعنا» تعهدی قطعی برای همیشه

1. ميثاق و اقرار و شهادت
2. عهدى با عبارت «سمعنا و اطعنا»
3. تعهد قطعى، هم نسبت به سمع و هم نسبت به اطاعت
4. اقرار رسمى مؤمنان

فصل هشتم: مواثقه با میثاق خدا

1. ميثاق خدا
2. ميثاق فردى و ميثاق جمعى
3. راهى براى مواثقه ميثاق خدا

فصل نهم

1. ذكر نعمت و ميثاق خدا
2. ذكر نعمت
3. ذكر ميثاق
4. ذكرى پيوسته و براى هميشه
5. ذكر نعمت يا شكران
6. رابطه «ذكر» با تبليغ شاهدان به غايبان

فصل دهم: اقرارى همگانى در يک واقعه

1. اعمال همگانى و اعمال جمعى
2. جنس اعطاى نعمت در آيه ميثاق غدير
3. ميثاق در آيه ميثاق غدير
4. اقرار در آيه ميثاق غدير
5. دلالت واژه «اذ» براى نعمت و ميثاق
6. مواثقه ميثاق از راه اقرار
7. نتيجه مهم

فصل یازدهم: سمع طاعت مطلق

حق اطاعت مطلق و عصمت

الف) عصمت اولوالامر

ب) اطاعت مطلق از افرادى كه معصومند

فصل دوازدهم: تحلیلی از آیه میثاق غدیر

۱. مقطع اول: «و اذكروا نعمه اللَّه عليكم»

1. مخاطبان آیه
2. ویژگی‌های ذکر
3. ویژگی‌های نعمت

• الف) یک نعمت نه نعمت‌هایی بی شمار
• ب) نعمتی فقط برای مؤمنان
• ج) نعمتی در دایره اعتقادات، نه در دایره احکام
• د) نعمتی همیشگی و همگانی
• هـ) نعمت برای مؤمنانی که این نعمت را «ذکر» می‌کنند
• و) نعمتی که جریان آن، به ذکر کردن آن وابسته است.
• ز) وجوب شکراین نعمت
• ح) مروری بر ویژگی‌های این نعمت

۲. مقطع دوم: «یثاقه الذی واثقکم به»

1. ميثاق
2. ذكر ميثاق
3. ويژگى هاى ميثاق

الف) ميثاقى بى مانند

ب) ميثاقى كه اخذ نشده و بلكه مواثقه شده است

ج) ميثاقى با اقدام الهى

د) ميثاقى هميشگى و همگانى

هـ) گناه نقض اين ميثاق

و) مرورى بر ويژگى هاى اين ميثاق

۳. مقطع سوم: اذ قلتم سمعنا و اطعنا

1. اقرار رسمى و همگانى مؤمنان
2. اقرار عملى در كنار ميثاق
3. همزمانى اعطاى نعمت و مواثقه ميثاق با اقرار
4. «اداى شهادت» پس از اين «اقرار»
5. ويژگى هاى اين اقرار

۴. مقطع چهارم: «اتقو اللَّه ان اللَّه عليم بذات الصدور»

1. هشدار مقطع پايانى آيه
2. حركت منافقان
3. غافلگير شدن منافقان
4. فاصله واقعه تا نزول آيه
5. تصميم هاى خطرناک منافقان
6. جدّى بودن اين خطر
7. خطرى در ايام يأس كافران
8. عدم حضور كافران در محيط نزول اين آيات
9. خبرى براى دو آگاهى، مؤمنان از خطر، منافقان از قدرت
10. مرورى بر نتيجه‌ها

بررسی نتیجه‌ها و تحلیل آیه در یک نگاه

فصل سیزدهم: تلاشی برای شناخت نعمت و میثاق و اقرار آیه میثاق غدیر

1. پيشنهادهايى براى شناخت نعمت و ميثاق
2. عدم سازگارى اين پيشنهادها با آيه
3. مرورى بر ويژگى هاى نعمت، ميثاق، اقرار و نيز هشدار پايان آيه
4. گامى براى شناخت اين واقعه: الف) با استفاده از هدايت همين آيه. ب) با استفاده از هدايت آيه اكمال. ج) با استفاده از هدايت آيه تبليغ. د) با استفاده از هدايت  آيه اولوالامر و آيه ولايت. هـ) با استفاده از هدايت آيات تطهير، صادقان و مباهله.
5. جمع آورى اطلاعات و نتيجه گيرى
6. غدير خم، جايگاه اعطا و اتمام نعمت و مواثقه ميثاق و اقرار و اداى شهادت

فصل چهاردهم: واقعه غدیر خم

1. نام «ميثاق غدير» بر روى هفتمين آيه از سوره مائده
2. مرورى گذرا بر بخش هايى از خطبه پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير خم
3. نقل واقعه غدير خم توسط غير اماميه، البته به روشى خاص
4. نكاتى چند در گزارش مسلم نيشابورى از غدير خم

فصل پانزدهم: مذاكره ذكر نعمت و ميثاق خدا در غدير خم بخشى از «تواصوا بالحق و تواصوا بالصبر»

1. عواقب امتناع از ذكر نعمت و ميثاق خدا در غدير خم
2. تبليغ شاهدان به غايبان
3. زمان صدور اين فرمان و موضوعى كه بايد تبليغ شود
4. روند تبديل «غايبان» به «شاهدان»
5. ايجاد جريانى به نام جريان «ذكر»
6. هم‌نوايى جريان اين «ذكر» و جريان اين «تبليغ»
7. مذاكره همگانى ذكر يعنى «تواصى»
8. دو شرط فراموش شده نجات، تواصى به «الحق» و تواصى به «الصبر»
9. عاقبت گريز از تواصى به آنچه تواصى به آن واجب است
10. ذكر زبانى و ذكر كتابى
11. حكم فردى كه مى تواند در مورد غدير خم بنويسد و ننويسد

فصل شانزدهم: اقرار و ذكر نعمت و ميثاق خدا در غدير خم همه در سوره مباركه حمد

1. سوره حمد در خطبه پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير خم
2. تاريخچه اين بحث از اين كتاب
3. آموزش، اقرار و ميثاق توحيد و نبوت و معاد در سوره حمد
4. تمام غدير خم در سوره مباركه حمد: الف) «صراط مستقيم» كليد ورود به موضوع بحث جارى. ب) تنها يك صراط به نام «الصراط المستقيم». ج) معرفى «الصراط المستقيم» از راه نعمت. د) معرفى تنها نعمت خدا جل جلاله، ذكر نعمت غدير خم در سوره حمد. ميثاقى از نوع ميثاق غدير خم در سوره حمد. ز) اقرارى پشت اقرار، اقرارى از نوع اقرار غدير خم. نزول تمام سوره درباره صراط مستقيم خداوند
5. «صراط اللَّه» صراط نعمت داده شدگان
6. «صراط اللَّه» خودِ نعمت داده شدگان هستند
7. مرضات خداوند، مرضات نعمت داده شدگان است
8. اختصاص سوره حمد به نعمت داده شدگان
9. «اعطاى نعمت» و «اقرار» و «ميثاق» همه به صورت دسته جمعى.

• الف) دسته جمعى بودن اعطاى نعمت و اقرار و ميثاق در سوره حمد.
• ب) اجتماعى با محوريت «الذين انعمت عليهم».
• ج) يک محور براى تنها جامعه الهى.
• د) نگاهى به دلالت وجود عناوين مختلف براى محوريت تنها جامعه الهى

فصل هفدهم: ميثاقى براى بعثت دوازده نقيب پيامبر صلى الله عليه و آله

بعثت اين نقبا و كتاب هاى عامه

فصل هجدهم: «اشهد ان علياً اميرالمؤمنين و ولى اللَّه» سومين شهادت اذان، بخشى از فرمان خدا در آيه ميثاق غدير

۱. بهترين ذكر براى شهادت ثالثه

۲. وجوب شهادت ثالثه

الف) «اهدنا الصراط المستقيم» يعنى «اشهد ان علياً ولى اللَّه»

ب) آيه ميثاق غدير و حكم شهادت ثالثه در اذان

1. اداى شهادت  ثالثه به عنوان بخشى از واقعه غدير
2. اداى شهادت ثالثه به عنوان بخشى از فرمان «اذكروا»

یک. فرمان خدا به «ذكر كردن» و «ذكر زبانى»

دو. عموميت و اجراى استمرارى اين فرمان و نيز «ذكر زبانى»

سه. وابستگى «ذكر زبانى» به الفاظ «ذكر»

چهار. وضعيت «ذكر نعمت و ميثاق» در كتاب خدا

پنچ. «نعمت» و «ميثاق» كه بايد «ذكر» شود

شش. نتايج حاصل از اين بحث‌ها

ج) فرمان «فليبلغ الشاهد الغائب» و حكم شهادت ثالثه در اذان

1. نگاهى به واژه «تبليغ»
2. نگاهى به واژه «شاهد»
3. نگاهى به واژه «غايب»
4. رسالتى كه شاهدان بايد آن را به غايبان تبليغ كنند
5. وظيفه شاهدان تبليغ ولايت مولى اميرمؤمنان عليه السلام به ديگران
6. بهترين زمان براى انجام وظيفه اين تبليغ
7. اداى قطعى شهادت به ولايت اميرمؤمنان عليه السلام در حجةالوداع

۳. امتناع از ادای این شهادت و یا مانع شدن از آن

فصل نوزدهم: تعهد خداوند در برابر ميثاق خودش، ميثاق غدير خم

1. تعهد خداوند
2. خداوند در مورد اعمالش مورد پرسش و بازخواست قرار نمى گيرد
3. وعده هاى خدا و عمل كردن بر اساس وعده‌ها
4. هدايت مؤمنان يكى از تعهد هاى قطعى الهى
5. نصرت و فلاح مؤمنان، يكى ديگر از تعهد هاى الهى
6. پذيرش ولايت مؤمنان، يكى ديگر از تعهد هاى قطعى خدا
7. خدايا! بپذير ولايت هر فردى را كه ولايت امير ابرارعليه السلام را بپذيرد
8. و اين ميثاق خداست و ميثاق خدا به خدايى خدا هميشه زنده است.

منبع

دانشنامه غدیر،جلد ۲،صفحه ۱۱۷