مستند سازی خطبه غدیر
مستندسازى خطبه غدير[۱]
خطبه مفصل غدير از دو صحابى معروف يعنى حذیفه بن یمان و زید بن ارقم نقل شده، كه هر دو از حاضرين غدير و اصحاب نزديک پيامبر صلى الله عليه و آله بوده اند.
امام باقر علیه السلام به عنوان مقام امامت و عصمت همان خطبه مفصل را نقل كرده اند، كه از طريق اجدادشان نيز اسناد متصل به خطبه داشته اند:
امام باقر عليه السلام به نقل از پدرشان امام سجاد علیه السلام نقل مى كنند، و آن حضرت هم از پدرشان امام حسین علیه السلام و عمويشان امام حسن علیه السلام - كه هر دو حاضر در غدير بوده اند - نقل فرموده اند.
گذشته از كتبى كه ودايع امامت بوده، و در آنها خطبه غدیر مستقيماً از پیامبر صلی الله علیه و آله و امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده است.
با اين همه سوابق محكم كه خطابه بلند غدير دارد، يک اقدام علمى راه هر گونه شک و شبهه را به طور كامل مى بندد، كه اين بخش كتاب اختصاص به آن دارد.
استناد هر يک از فقرات خطابه به طور جداگانه و مستندسازى آنها نشان خواهد داد، كه گذشته از مستند بودن متن كامل خطبه غدير، هر يک از فرازهاى آن نيز در منابع شيعه و سنى وجود دارد و هيچ يک از مطالب آن قابل انكار نيست.
براى اين منظور از كتاب «نور الامير فى تثبيت خطبة الغدير» تأليف دانشمند محترم حجةالاسلام و المسلمين آقاى امير تقدمى معصومى استفاده شد، و بخشى از منابع هر يک از فرازهاى خطبه ذكر گرديد. براى تفصيل بيشتر و دستيابى به منابع ديگر به آن كتاب مراجعه شود.
براى تسهيل و تطبيق منابع با متن خطبه، فرازهاى خطبه شماره گذارى شده تا در اين بخش طبق همان شماره ها، مستندات ذكر شود:
۱. «يا ايها الرسول بلّغ...»:
فتح القدير ۲ / ۶۰ ذيل آيه ۶۷ سوره مائده. الدرّ المنثور ۲ / ۲۹۸ ذيل همان آيه. تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۸۶ (۲۳۷ / ۴۲ ح ۵۸۹).
شواهد التنزيل ۱ / ۲۵۰ ح ۲۴۴، و ص ۲۵۱ ح ۲۴۵، و ص ۲۵۲ ح ۲۴۷. عمدة القارى ۱۸ / ۲۰۶، كتاب تفسير قرآن، شماره ۱۳۴. التفسير الكبير ۱۲ / ۴۹ ذيل همان آيه.
غرائب القرآن (تفسير النيسابورى) ۲ / ۶۱۶ ذيل همان آيه. مفتاح النجاء: ورقه ۳۴، باب سوم، فصل يازده. الفصول المهمة ۴۲ فصل اول. الكشف و البيان (تفسير الثعلبى): ورقه ۷۸، ذيل همان آيه.
توضيح الدلائل: ورقه ۱۵۷، قسم دوم، باب دوم. مودة القربى: مودة پنجم. السبعين فى مناقب اميرالمؤمنين عليه السلام: ح ۵۶ . ينابيع الموده ۲۹۷، باب ۵۶ ، ح ۸۱۲ ، و ص ۲۸۳، باب ۵۶ ، ح ۶۹۹ . المناقب الثلاثة ۲۱ باب اول.
۲. على عليه السلام اخى:
تاريخ مدينة دمشق ۱ / ۱۱۷ ( ۴۲ / ۵۱ ح ۱۴۱) و ص ۱ / ۱۳۱ ( ۵۷ ح ۱۵۶) . مشكاة المصابيح ۳ / ۱۷۲۰ ح ۶۰۸۴ ، كتاب مناقب: باب مناقب على بن ابى طالب عليه السلام، ح ۷.
مرقاة المفاتيح ۱۰ / ۴۶۵ ح ۶۰۹۳ . الصواعق المحرقة ۱۲۲، باب نهم، فصل دوم، ح ۷. الجامع الصحيح (سنن الترمذى) ۵ / ۶۳۶ ، كتاب مناقب: باب ۲۱، ح ۳۷۲۰.
فرائد السمطين ۱ / ۱۱۶، باب ۲۰، ح ۸۱ . زين الفتى ۲ / ۱۷۴ ح ۴۱۰، فصل پنجم. كنز العمال ۱۱ / ۵۹۸ ح ۳۲۸۷۹، و ص ۶۰۲ ح ۳۲۹۰۷. مناقب على بن ابى طالب عليه السلام ۳۷ ح ۵۷ ، و ۳۸ ح ۵۹ .
تاريخ الخلفاء ۱۷۰. جمع الفوائد ۳ / ۵۱۱ ح ۸۶۸۲ . البداية و النهاية ۷ / ۳۴۸ حوادث سال ۴۰. كفاية الطالب ۱۹۴ باب ۴۶. تيسير الوصول ۳ / ۱۸۰ ح ۲. جامع المسانيد و السنن ۱۹ / ۳۴. اسنى المطالب، وصابى ۱۴، باب سوم، ح ۱۱، و ص ۱۵، باب سوم، ح ۱۲ و ۱۵ و ۱۶. الفردوس بمأثور الخطاب ۴ / ۱۲۳ ح ۶۳۸۰ . الجامع الصغير ۲ / ۱۷۶ ح ۵۵۸۹ . فيض القدير ۴ / ۳۵۵.
سمط النجوم العوالى ۳ / ۳۰ ح ۱۵، و ص ۳۵ ح ۳۴. اسد الغابه ۴ / ۹۱ شماره ۳۷۸۳ ترجمة على بن ابى طالب عليه السلام. النوافح العطرة ۲۰۶ ح ۱۱۲۵. محاضرات الادباء ۴ / ۴۶۳، حد بيستم.
كنوز الحقائق ۱ / ۳۸۶ ح ۴۷۶۵. موضح اوهام الجمع و التفريق ۲ / ۸۸ (خيثمة بن سليمان). شواهد التنزيل ۱ / ۴۷۹ ح ۵۱۱ . ذخائر العقبى ۶۳ . توضيح الدلائل: ورقه ۲۰۵ - ۲۰۶، قسم دوم، باب ۱۳. تهذيب الكمال ۲۰ / ۴۸۴ شماره ۴۰۸۹. منابع ديگرى در شماره هاى ۳۸ و ۴۵ هم ذكر خواهد شد.
۳. على عليه السلام وصيّى:
كفاية الطالب ۲۶۰ - ۲۶۱ باب ۶۲ . جواهر المطالب ۱ / ۱۰۷ باب ۱۹. تاريخ مدينة دمشق ۳ / ۵ ( ۴۲ / ۳۹۲ ح ۱۰۳۲ - ۱۰۳۱ - ۱۰۳۰) . سمط النجوم العوالى ۳ / ۴۱ ح ۵۲ . الفردوس بمأثور الخطاب ۳ / ۳۳۶ ح ۵۰۰۹ . كنوز الحقائق ۲ / ۱۱۰ ح ۶۳۹۴ . فرائد السمطين ۱ / ۲۶۸ باب ۵۲ ح ۲۱۰، و ص ۲۷۱ باب ۵۲ ح ۲۱۱. المناقب (خوارزمى) ۸۵ ح ۷۴ فصل ۷، و ص ۱۱۲ ح ۱۲۲ فصل ۹، و ص ۱۴۷ ح ۱۷۱ فصل ۱۴. الرياض النضرة ۲ / ۲۳۴ باب ۴، فصل ۶ . توضيح الدلائل: ورقه ۲۰۰ قسم دوم، باب دهم. مناقب على بن ابى طالب عليه السلام ۱۰۱ ح ۱۴۴، و ص ۳۱۰ ح ۳۵۳. كنز العمال ۱۱ / ۶۰۴ ح ۳۲۹۲۳، و ص ۶۱۰ ح ۳۲۹۵۲. منابع ديگرى در شماره هاى ۳۹ و ۴۶ خواهد آمد.
۴. على عليه السلام خليفتى:
تاريخ مدينة دمشق ۱۰۲ - ۱ / ۱۰۱(۴۲ / ۴۸ ح ۱۳۸) . تاريخ الطبرى ۱ / ۱۱۷۲( ۲ / ۳۲۰) . تهذيب الآثار ۴ / ۶۳ ح ۱۲۷ (مسند على بن ابى طالب عليه السلام).
كنز العمال ۱۳ / ۱۱۴ ح ۳۶۳۷۱، و ص ۱۳۳ ح ۳۶۴۱۹. شواهد التنزيل ۱ / ۴۸۶ ح ۵۱۴ ، و ۲ / ۲۸۰ ح ۹۱۴. فرائد السمطين ۱ / ۵۴ باب ۵ ح ۱۹، و ۲ / ۲۴۳ باب ۴۷ ح ۵۱۷ .
اسنى المطالب، وصابى ۱۳ باب سوم، ح ۲. معارج العلى ۱۷ معراج اول. توضيح الدلائل: ورقه ۲۰۳ قسم دوم باب ۱۱. محاضرات الادباء ۴ / ۴۶۴ حد بيستم. منابع ديگرى در شماره ۴۸ ذكر خواهد شد.
۵. على عليه السلام الامام من بعدى:
المناقب (خوارزمى) ۶۱ ح ۳۱ فصل ۵ ، و ص ۳۱۹ ح ۳۲۲ فصل ۱۹. فرائد السمطين ۱ / ۳۱۵ باب ۵۸ ح ۲۵۰. منابع ديگرى در شماره هاى ۲۹ و ۵۰ ذكر خواهد شد.
۶. انت منّى بمنزلة هارون من موسى:
از احاديث متواتر، و داراى طرق و منابع بسيارى است. يكى از علماى اهل سنت مى گويد: اين حديث را از ۵۰۰۰ طريق روايت مى كنم.
۷. انما وليّكم الله و رسوله... :
المعجم الاوسط ۷ / ۱۳۰ ح ۶۲۲۸ . الدرّ المنثور ۲ / ۲۹۳ ذيل آيه ۵۵ سوره مائده. مناقب على بن ابى طالب عليه السلام۳۱۱ - ۳۱۲ ح ۳۵۶ - ۳۵۴. فتح القدير ۲ / ۵۳ ذيل همان آيه.
جواهر المطالب ۱ / ۲۱۹ باب ۳۵. تذكرة الخواص ۲۴. حجج القرآن ۶۳ باب ۸ . انساب الاشراف (ترجمة على بن ابى طالب عليه السلام) ۵۹ ح ۱۵۵. التفسير الكبير ۱۲ / ۲۶ ذيل همان آيه. نور الابصار ۸۶ .
الفصول المهمة ۱۲۴ فصل اول. مختصر المحاسن المجتمعة ۱۶۵ باب ۴. غرائب القرآن (تفسير النيسابورى) ۶۰۶ - ۲ / ۶۰۵ ذيل همان آيه. خوارزمى ۲۶۶ - ۲۶۴ ح ۲۴۶ و ۲۴۸ فصل ۱۷.
كفاية الطالب ۲۵۰ باب ۶۲ . روح المعانى ۶ / ۱۶۷ ذيل همان آيه. تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۴۰۹ (۴۲ / ۳۵۷ ح ۹۱۵ و ۹۱۶).
الجامع لاحكام القرآن (تفسير القرطبى) ۶ / ۲۲۱ ذيل همان آيه. بحر العلوم (تفسير السمرقندى) ۱ / ۴۴۵ ذيل همان آيه. جامع الاصول ۹ / ۴۷۸ ح ۶۵۰۳ . الرياض النضرة ۲ / ۳۰۲ باب ۴.
المتفق المفترق ۱ / ۲۵۸ ح ۱۰۶ شماره ۷۹. فرائد السمطين ۱ / ۱۹۴ باب ۳۹ ح ۱۵۳. شواهد التنزيل ۲۳۹ - ۱ / ۲۰۹ ح ۲۴۰ - ۲۱۶. اسباب النزول ۱۳۳ ذيل همان آيه. كنز العمال ۱۳ / ۱۶۵ ح ۳۶۵۰۱. ذخائر العقبى ۱۰۲. مجمع البحرين ۳ / ۲۳۳ ح ۳۳۰۴. مجمع الزوائد ۷ / ۱۷ سوره مائده. اسنى المطالب، وصابى ۸۲ باب ۱۳ ح ۹.
۸. «و منهم الذين يؤذون النبى...»:
فرائد السمطين ۱ / ۳۱۵ باب ۵۸ ح ۲۵۰. شواهد التنزيل ۲۵۷ - ۱ / ۲۵۶ ح ۲۵۰ - ۲۴۹، و ص ۳۵۶ ح ۳۶۸. فتح القدير ۲ / ۶۰ ذيل آيه ۶۷ سوره مائده. فتح البيان ۴ / ۱۹ ذيل همان آيه.
۹. «يا ايها الرسول بلّغ...»:
روايات آن در شماره 1 گذشت.
۱۰. فرض الله طاعه على عليه السلام على الابيض و الاسود و... :
فرائد السمطين ۱ / ۳۱۵ باب ۵۸ ح ۲۵۰. مناقب الامام اميرالمؤمنين عليه السلام ۱ / ۱۴۰ ح ۷۸. ينابيع المودة ۲۳ باب ۳ ح ۱۰، و ص ۱۴۵ باب ۴۱ ح ۳.
۱۱. على كل موحد جاز قوله:
اين مطلب به معناى امر الهى به و لايت است و مؤيدات فراوانى دارد.
۱۲. ملعون من خالفه مرحوم من تبعه:
فرائد السمطين ۱ / ۵۴ باب ۵ ح ۱۹، و ۲ / ۳۵ باب ۷ ح ۳۷۱. سمط النجوم العوالى ۳ / ۶۳ ح ۱۳۴. كنز العمال ۱۱ / ۶۰۳ ح ۳۲۹۱۰ و ص ۶۲۲ ح ۳۳۰۳۰. الجامع الصغير ۲ / ۱۷۷ ح ۵۵۹۲.
فيض القدير ۴ / ۳۵۶. السراج المنير ۲ / ۴۵۸. الفردوس بمأثور الخطاب ۳ / ۶۴ ح ۴۱۷۹. المستدرك على الصحيحين ۳ / ۱۲۹ و ۱۳۵.
تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۲۱۱ (۴۲ / ۲۸۱ ح ۷۱۳) و ص ۲ / ۲۶۸ (۳۰۷ - ۳۰۶ ح ۷۹۴ و ۷۹۵). نزل الابرار ۶۷ باب اول. سمط النجوم العوالى ۳ / ۵۷ ح ۱۱۲. المناقب، خوارزمى ۷۰ ح ۴۵ فصل ۶ .فضائل الصحابة ۲ / ۶۸۰ ح ۱۱۶۲. الرياض النضرة ۲ / ۲۸۵ باب ۴ فصل ۹.
موضح اوهام الجمع و التفريق ۲ / ۲۷۳ (على بن الحزور). مختصر اتحاف السادة المهرة ۹ / ۱۸۹ ح ۷۴۷۲.جامع الاحاديث ۹ / ۱۸۳ ح ۲۷۹۱۰. كفاية الطالب ۶۶ باب ۲.
جواهر المطالب ۱ / ۱۶۶ باب ۱۰. مجمع الزوائد ۱۳۵ - ۹ / ۱۳۴. مفتاح النجاء: ورقه ۵۱ باب ۳ فصل ۱۸.توضيح الدلائل: ورقه ۱۸۹ قسم دوم باب ۸ . الرياض النضرة ۲ / ۲۸۵ باب ۴ فصل ۹. وسيلة المآل ۲۵۷ فصل ۴. معارج العلى ۷۷ معراج ۶ .
۱۳. على عليه السلام وليّكم:
الجامع الصحيح (سنن الترمذى) ۵ / ۶۳۲ ح ۳۷۱۲. كتاب المعجم الكبير ۲ / ۳۵۷ ح ۲۵۰۵. تاريخ مدينة دمشق ۱ / ۴۱۲ (۴۲ / ۱۹۷ ح ۴۸۵) و ص ۲ / ۸۴ (۲۳۶ ح ۵۸۷ ).
كنز العمال ۱۳ / ۱۳۸ ح ۳۶۴۳۷. البداية و النهاية ۷ / ۳۶۲ حوادث سال ۴۰. كنز العمال ۱۳ / ۱۰۴ ح ۳۶۳۴۰، و ص ۱۴۲ ح ۳۶۴۴۴. خصائص اميرالمؤمنين عليه السلام ۸۵ ح ۷۶، و ص ۹۳ ح ۸۷ و ص ۹۷ ح ۹۲. السنة، لابن ابى عاصم ۵۵۰ باب ۱۹۵ ح ۱۱۸۷ و ص ۶۳۰ ، باب ۲۳۳، ح ۱۵۵۵. فضائل الصحابة ۲ / ۶۴۹ ح ۱۱۰۴.
الصواعق المحرقة ۱۲۴، باب ۹، فصل ۲، ح ۲۵. المستدرك على الصحيحين ۳ / ۱۱. محاضرات الادباء ۴ / ۴۶۳ حدّ بيستم. الفردوس بمأثور الخطاب ۳ / ۶۱ ح ۴۱۷۱.
مشكاة المصابيح ۳ / ۱۷۲۰ ح ۶۰۸۱ كتاب مناقب. مرقاة المفاتيح ۱۰ / ۴۶۱ ح ۶۰۹۰ . مسند ابى يعلى ۱ / ۲۹۳ ح ۳۵۵. مسند ابى داوود الطيالسى: جزء سوم ۱۱۱ ح ۸۲۹ .
الآحاد و المثانى ۴ / ۲۷۸ ح ۲۲۹۸ شماره ۹۹۵. تاريخ الاسلام (عهد الخفاء) ۶۳۰ - ۶۳۱. الإحسان بتقريب صحيح ابن حبّان ۱۵ / ۳۷۳ ح ۶۹۲۹ . حلية الاولياء ۶ / ۲۹۴ شماره ۳۸۵.
جامع الاصول ۹ / ۴۷۰ ح ۶۴۸۰ . كفاية الطالب ۱۱۵ باب ۱۹. موارد الظمآن ۲ / ۹۸۶ ح ۲۲۰۳. شرح مذاهب اهل السنه، ابن شاهين ۸۹ ح ۸۳ . المصنف، ابن ابى شيبه: ۶ / ۳۷۵ ح ۳۲۱۱۲ كتاب فضائل.
الرياض النضرة ۲ / ۲۲۵ باب ۴، فصل ۶ . كنوز الحقائق ۱ / ۱۵۴ ح ۱۹۰۴.
۱۴. على عليه السلام امام بامر الله:
فرائد السمطين ۸۳ - ۱ / ۸۲ ، باب ۱۵، ح ۶۳ ، و ص ۳۱۵، باب ۵۸ ، ح ۲۵۰. الجامع لاحكام القرآن (تفسير القرطبى) ۱۸ / ۲۷۸ ذيل آيه اول سوره معارج. تفسير ابى سعود ۹ / ۲۹ ذيل همان آيه.
الكشف و البيان (تفسير الثعلبى) ورقه ۲۳۴ ذيل همان آيه. روح المعانى ۲۹ / ۵۵ ذيل همان آيه. تذكرة الخواص ۳۶ باب دوم. مختصر المحاسن المجتمعة ۱۶۸ باب ۴.
شواهد التنزيل ۳۸۵ - ۲ / ۳۸۱ ح ۱۰۳۰ - ۱۰۳۴. الفصول المهمة ۴۲ فصل اول. فيض القدير ۶ / ۲۱۸ ذيل ح ۹۰۰۰. جواهر العقدين قسم دوم ۹۹ - ۹۸ فصل ۴. وسيلة المال ۲۳۳ - ۲۳۴ باب ۴.
معارج العلى ۲۹ - ۲۶ معراج دوم. الصراط السوى ورقه ۱۵۹. توضيح الدلائل ورقه ۳۱۴ - ۳۱۵ قسم دوم، باب ۲.
۱۵. الامامة فى ولد على عليه السلام الى يوم القيامة:
در اين قسمت سه مطلب وجود دارد: اول امامت در ذريه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله، دوم ذريه پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله از فرزندان اميرالمؤمنين صلى الله عليه وآله، سوم ادامه امامت ائمه از ذريه پيامبر اسلام صلى الله عليه وآله تا روز قيامت. در اينجا قسمت اول تأييد مى شود، و قسمت دوم در شماره ۶۵ و قسمت سوم در شماره ۴۱ بيان خواهد شد.
الفصول المهمة ۲۹۲ فصل ۱۲. مروج الذهب ۱ / ۴۲ باب سوم. مقتل الحسينعليه السلام ۱ / ۱۴۶، فصل ۶ ، ح ۲۳. فرائد السمطين ۲ / ۳۱۹، باب ۶۱ ، ح ۵۷۱ . ينابيع المودة ۵۱۳۵۱۲ باب ۷۱، ح ۴۴، و ص ۵۱۵ ح ۵۹ .
۱۶. لا حلال الا ما احلّه الله و رسوله و هم:
المناقب، خوارزمى ۱۳۵ ح ۱۵۲ فصل ۱۴. مقتل الحسين عليه السلام ۱ / ۸۰ فصل ۴ ح ۳۳.
۱۷. علّمت علياً عليه السلام علم الحلال و الحرام:
فرائد السمطين ۱ / ۲۶۸ باب ۵۲ ح ۲۱۰. تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۴۸۶ (۴۲ / ۳۸۶ ح ۱۰۱۳) . الجامع الصحيح (سنن الترمذى) ۵ / ۶۳۷ ح ۳۷۲۲، كتاب مناقب. كفاية الطالب ۱۹۹ باب ۴۸.
توضيح الدلائل ورقه ۲۳۹ قسم دوم باب ۲۴. المعيار و الموازنة ۳۰۰. شواهد التنزيل ۳۵ - ۳۳ ۱ / ۴۳ و ص ۴۸ ح ۴۱، و ص ۴۰۰ ح ۴۲۲، و ص ۴۰۵ ح ۴۲۷. زين الفتى ۲ / ۶۴ ح ۳۳۴، فصل ۵ ، و ص ۹۳.
۱۸. على عليه السلام امام المتقين:
المعجم الصغير 2 / 88 (محمد بن مسلم). مجمع البحرين 3 / 387 ح 3718. مجمع الزوائد 9 / 121. تاريخ اصبهان 2 / 200 شماره 1454. المناقب، خوارزمى 295 ح 287 فصل 19، و ص 328 ح 340 فصل 19.
موضح اوهام الجمع و التفريق ۱ / ۱۹۱، وهم ۶۳ . معرفة الصحابة، ابونعيم اصفهانى ۱ / ۲۸۲ ح ۹۳۱، و ۳ / ۱۵۸۷ ح ۴۰۰۲. مناقب على بن ابى طالب عليه السلام ۱۰۵ ح ۱۴۷. كفاية الطالب ۱۹۰ باب ۴۵.
تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۲۵۷ (۴۲ / ۳۰۲ ح ۷۸۰، ص ۲۵۸ ح ۷۸۲ - ۷۸۱) ، و ص ۲ / ۴۴۰ (۳۷۰ ح ۹۵۶). الرياض النضرة ۲ / ۲۳۴ باب ۴، فصل ۶ . زين الفتى ۲ / ۳۹۴ ح ۵۱۷ ، فصل ۶.
حلية الاولياء ۱ / ۶۶ شماره ۴. الفردوس بمأثور الخطاب ۴ / ۱۶۳ ح ۶۵۰۴ . سمط النجوم العوالى ۳ / ۶۵ ح ۱۴۲. مطالب السئول ۱۷ باب اول فصل ۵.
توضيح الدلائل ورقه ۱۲۹، قسم دوم، باب اول، و ورقه ۲۲۵، قسم دوم، باب ۱۷. كنز العمال ۱۱ / ۶۱۹ ح ۳۳۰۱۰ - ۳۳۰۰۹. الفصول المهمة ۱۲۳ فصل اول. محاضرات الادباء ۶ / ۴۶۴ حد بيستم.
تاريخ بغداد ۱۳ / ۱۲۳ شماره ۷۱۰۶.
۱۹. كلّما علّمنى ربّى فقد علّمته علياً عليه السلام:
شواهد التنزيل ۲ / ۳۵۷ ح ۱۰۰۳. مناقب على بن ابى طالب عليه السلام ۵۰ ، ح ۷۳. ينابيع المودة ۷۹، باب ۱۴، ح ۲۱. كنز العمال ۱۳ / ۱۱۴ ح ۳۶۳۷۲. تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۴۵۸ (۴۲ / ۳۸۵ ح ۱۰۱۲).
سير اعلام النبلاء ۲۵ - ۸ / ۲۴ شماره ۴. توضيح الدلائل ورقه ۲۱۳۲۱۰، قسم دوم باب ۱۵. زين الفتى ۱ / ۵۰۰ ح ۳۰۴، فصل ۵ . فرائد السمطين ۱ / ۳۴۰، باب ۶۳ ، ح ۲۶۳. المناقب، خوارزمى ۹۱، ح ۸۵ ، فصل ۷.
از مهمترين احاديث و رواياتى كه دلالت بر علم بى پايان اميرالمؤمنين عليه السلام دارد حديث «انا مدينة العلم و على عليه السلام بابها» است، كه در صحت و تواتر از روايات بسيار معروف است.
۲۰. «و كل شىء احصيناه فى امام مبين»:
ينابيع المودة ۸۷ باب ۱۴ ح۶۶ - ۶۸.
۲۱. لا تأخذه فى الله لومة لائم:
الصواعق المحرقة ۱۵۱ باب ۱۱، فصل اول، آيه پنجم. جواهر العقدين قسم دوم ۹۶، چهارم. شواهد التنزيل ۱ / ۱۶۹ ح ۱۸۰ - ۱۷۸. مفتاح النجاء ورقه ۶ ، باب اول، فصل اول. وسيلة المآل ۱۲۳ باب اول. الصراط السوى ورقه ۳۶. معارج العلى ۱۴۹ معراج ۹. رشفة الصادى ۵۹ ، باب اول، آيه ششم.
۲۲. لم يسبقه الى الايمان باللَّه احد:
المعجم الكبير ۶ / ۲۶۹ ح ۶۱۸۴ . مجمع الزوائد ۹ / ۱۰۲. كنز العمال ۱۱ / ۶۱۶ ح ۳۲۹۹۰. تاريخ مدينة دمشق ۱ / ۷۳ )(۴۲ / ۳۶ ح ۹۷) ، و ص ۱ / ۸۷ (۴۲ - ۴۱ ح ۱۱۹، و ص ۸۸ ح ۱۲۱).
خصائص اميرالمؤمنين عليه السلام ۲۹ ح ۶ . فرائد السمطين ۱ / ۲۴۸، باب ۴۸، ح ۱۹۲. تاريخ الطبرى ۱ / ۱۱۶۰ (۲ / ۳۱۰) . توضيح الدلائل ورقه ۱۷۰ قسم دوم، باب ۳. ذخائر العقبى ۵۸ .
شرح نهج البلاغة ۱ / ۳۰، و ۱۳ / ۲۲۴ خطبه ۲۳۸. اسد الغابة ۴ / ۹۱ شماره ۳۷۸۳ على بن ابى طالب عليه السلام. الاصابة ۴ / ۵۶۴ شماره ۵۶۹۲ (على بن ابى طالب عليه السلام).
مفتاح النجاء ورقه ۲۰ - ۱۹ باب دوم، فصل ۲ و ۴. البداية و النهاية ۷ / ۳۴۷ حوادث سال ۴۰. معرفة علوم الحديث ۲۲ نوع هفتم. اسنى المطالب، وصابى ۱۱، باب ۲، ح ۳. الصراط السورى ورقه ۹۶. كفاية الطالب ۱۸۷، باب ۴۴.
۲۳. ليلة المبيت
به شماره ۲۷ مراجعه شود.
۲۴. اول الناس اسلاماً:
خصائص اميرالمؤمنين عليه السلام ۱۹ ح ۱، و ص ۲۲ ح ۲، و ص ۲۶ ح ۴. فضائل الصحابة، نسائى ۱۳ ح ۳۴. السنن الكبرى ۵ / ۴۴ ح ۸۱۳۷ . مسند ابىداود الطيالسى جزء سوم ۹۳ ح ۶۷۸ .
تاريخ اصبهان ۲ / ۱۱۷ شماره ۱۲۵۷. تاريخ مدينة دمشق ۱ / ۷۸ (۴۲ / ۳۸ ح ۱۱۰) . تاريخ الطبرى ۱ / ۱۱۶۰ (۲ / ۳۱۰) . مسند احمد ۱ / ۲۲۷ ح ۱ / ۱۴۱ (۱۱۹۵).
فضائل الصحابة، احمد بن حنبل ۲ / ۵۹۰ ح ۹۹۹، و ص ۶۱۰ ح ۱۰۴۰. المناقب، خوارزمى ۵۶ ، ح ۲۲، فصل ۴. الجامع الصحيح (سنن الترمذى) ۵ / ۶۴۲ ح ۳۷۳۴، كتاب مناقب.
جامع المسانيد و السنن ۱۹ / ۹. الطبقات الكبرى ۳ / ۱۵ شماره ۳. المصنف، ابن ابى شيبه ۳۷۱ - ۶ / ۳۷۰ ح ۳۲۰۷۶ - ۳۲۰۷۵. كتاب فضائل. سنن ابن ماجه ۱ / ۴۴، باب ۱۱، ح ۱۲۰.
السنة، لابن ابىعاصم ۵۸۴ ، باب ۲۰۱، ح ۱۳۲۴. جمع الفوائد ۳ / ۵۱۵ ح ۸۷۰۶ . تهذيب التهذيب ۴ / ۲۰۳ شماره ۵۵۶۱ (على بن ابى طالب عليه السلام). اسنى المطالب، وصابى ۷، باب ۲، ح ۱۱.
السيرة النبوية، ابنهشام، ۱ / ۲۶۲. الاوائل ابوهلال العسكرى ۹۱، باب ۴. تهذيب الكمال ۲۰ / ۴۸۲ شماره ۴۰۸۹ (على بن ابى طالب عليه السلام). جامع الاصول ۹ / ۴۶۸ ح ۶۴۷۳.
البداية و النهاية ۷ / ۳۴۷، حوادث سال ۴۰. سمط النجوم العوالى ۲ / ۵۵۲.
۲۶. اول من عبد الله:
خصائص اميرالمؤمنين عليه السلام ۳۱ ح ۷. مسند احمد ۱ / ۱۶۰ ح ۱ / ۹۹ (۷۷۸) فضائل الصحابة ۲ / ۶۸۱ ح ۱۱۶۴. المعجم الاوسط ۲ / ۴۴۴ ح ۱۷۶۷. تاريخ مدينة دمشق ۱ / ۶۱ (۴۲ / ۳۰ ح ۸۷).
المنتظم ۵۶۱ (۲ / ۱۱۷) . وسيلة المآل ۲۱۳ باب ۴. توضيح الدلائل ورقه ۱۷۲، قسم دوم، باب ۳. منابع ديگرى نيز در شماره ۲۴ ذكر شده است.
۲۷. فدى رسول الله بنفسه:
اسد الغابة ۴ / ۱۰۳ شماره ۳۷۸۳ (على بن ابى طالب عليه السلام). الفصول المهمة ۴۸، باب اول. احياء علوم الدين، غزالى: ۳ / ۲۷۳ (بيان ايثار و فضل آن). تذكرة الخواص ۴۱، باب ۲.
جواهر المطالب ۱ / ۲۱۷، باب ۳۴. كفاية الطالب ۲۳۹، باب ۶۲ . تاريخ الخميس ۱ / ۳۲۵. غرائب القرآن (تفسير النيسابورى) ۱ / ۵۷۷ ذيل آيه ۲۰۷ سوره بقره. مختصر المحاسن الجمتمعة ۱۶۸ - ۱۶۹، باب ۴.
زين الفتى ۲ / ۴۲۳ ح ۵۳۳ ، فصل ۶. فرائد السمطين ۱ / ۳۳۰، باب ۶۰ ، ح ۲۵۶. المناقب، خوارزمى: ۱۲۷ ح ۱۴۱ فصل ۱۲. شواهد التنزيل ۱ / ۱۲۳ ح ۱۳۳، و ص۱۳۰ - ۱۳۱ ح۱۴۱ - ۱۴۲.
المستدرك على الصحيحين ۳ / ۴. تاريخ مدينة دمشق ۱ / ۱۵۳ (۴۲ / ۶۷ ح ۱۸۷) . مسند احمد ۱ / ۵۷۳ ح ۱ / ۳۴۸ (۳۲۴۱) . معرفة الصحابة، ابونعيم اصفهانى ۱ / ۸۷ ح ۳۴۳.
مجمع الزوائد ۷ / ۲۷ (سوره انفال). معالم التنزيل (تفسیر البغوى) ۲ / ۲۴۴، آيه ۳۰ سوره انفال. بحر العلوم (تفسير السمرقندى) ۲ / ۱۵ ذيل همان آيه.
۲۸. نصبه الله:
شرح نهج البلاغة ۲۸۹ - ۲ / ۲۸۸ خطبه ۳۷. معرفة الصحابة، ابونعيم اصفهانى ۵ / ۲۸۸۵ ح ۶۷۷۹ . شواهد التنزيل ۲ / ۴۵۲ ح ۱۱۱۹، و همچنين ح ۱۱۱۷ ۱۱۱۶ و ۱۱۱۸. فرائد السمطين ۱ / ۳۱۵، باب ۵۸ ، ح ۲۵۰. منابع ديگرى نيز در شماره ۳۳ هم ذكر خواهد شد.
۲۹. انه امام من الله:
حلية الاولياء ۱ / ۶۶ شماره ۴. المناقب، خوارزمى ۳۱۱ ح ۳۱۱، فصل ۱۹. فرائد السمطين ۱ / ۱۴۴، باب ۲۶، ح ۱۰۸، و ص ۳۱۵، باب ۵۸ ، ح ۲۵۰. كفاية الطالب ۲۱۵، باب ۵۷.
تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۳۳۹) ۴۲ / ۳۳۰ ح ۸۴۹) . تاريخ بغداد ۱۴ / ۹۹ شماره ۷۴۴۱ (لاهز بن عبدالله). مطالب السؤول ۱۷، باب اول، فصل ۵ . شرح نهج البلاغة ۹ / ۱۶۸ خطبه ۱۵۴.
التفسير الكبير (تفسير الفخر الرازى) ۱ / ۲۰۷ (مسائل فقهيه مستنبطه از سوره فاتحه، مسئله نهم). در شماره ۵ گذشت، و در شماره ۵۰ هم ذكر خواهد شد.
۳۰. لن يتوب الله على احد انكر ولايته:
فرائد السمطين ۱ / ۵۴، باب ۵ ح ۱۹. شواهد التنزيل ۱ / ۲۶۸، ح ۲۶۲. المناقب، خوارزمى ۳۱۸، ح ۳۲۰، فصل ۱۹. توضيح الدلائل ورقه ۱۲۶، قسم دوم، باب اول.
۳۱. من شک فى الولاة فقد كفر
تاريخ مدينة دمشق ۲۷۴ - ۲ / ۲۷۳ (۳۰۹ - ۴۲ / ۳۰۸ ح ۸۰۳ - ۸۰۰). سمط النجوم العوالى ۳ / ۴۷ ح ۷۰. الرياض النضرة ۲ / ۲۵۴، باب ۴.
مفتاج النجاء ورقه ۳۹، باب ۳، فصل ۱۲، قسم اول، توضيح الدلائل، ورقه ۲۵۷، قسم دوم، باب ۳۵. اسنى المطالب، وصابى ۸۴ ، باب ۱۴، ح ۱۴. معارج العلى ۱۰۸، معراج هشتم.
۳۲. من شکّ فى واحد من الائمة فقد شک فى الكل منهم:
المناقب، خوارزمى ۳۲۹ ح ۳۴۷، فصل ۱۹. توضيح الدلائل: ورقه ۱۹۴، قسم دوم، باب ۸ . زين الفتى ۲ / ۳۷۲ ح ۵۰۵ ، فصل ۶ . تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۴۴۹ (۴۲ / ۳۷۴ ح ۹۷۲).
الفردوس بمأثور الخطاب ۳ / ۶۲ ح ۴۱۷۵. كفاية الطالب ۲۴۶ باب ۶۲ . فرائد السمطين ۲ / ۳۳۵، باب ۶۱ ، ح ۵۸۹ . كنوز الحقائق ۱ / ۳۸۶، ح ۴۷۷۲.
۳۳. على عليه السلام افضل الناس بعدى:
شواهد التنزيل ۲ / ۳۵۷ ح ۱۰۰۳. مودة القربى: مودة هفتم. ينابيع المودة ۳۰۲، باب ۵۶ ، ح ۸۵۳ . فضائل الصحابة ۲ / ۶۰۴ ح ۱۰۳۳، و ص ۶۴۶ ح ۱۰۹۷. الرياض النضرة ۲ / ۲۷۶ باب ۴، فصل ۷.
البحر الزخّار (مسند البزّار) ۵ / ۵۵ ح ۱۶۱۶. و از مهمترين روايات اين باب حديث «على عليه السلام خير البشر فمن ابى فقد كفر» و نظائر آن است، كه در صحت و تواتر مشهور است.
براى منابع بيشتر به شماره ۲۸ مراجعه شود.
۳۴. من عادى علياً عليه السلام و لم يتولّه فعليه لعنتى:
المعجم الاوسط ۷ / ۲۴۰ ح ۶۴۶۴ . كنز العمال ۱۱ / ۶۰۹ ح ۳۲۹۴۷. مفتاح النجاء ورقه ۴۹، باب ۳، فصل ۱۶. معارج العلى ۸۰ ، معراج ششم. جامع الاحاديث ۵ / ۱۵۵ ح ۱۴۰۲۶.
كنوز الحقائق ۱ / ۳۷۱ ح ۴۵۹۸. اسد الغابة ۲ / ۱۶۴ شماره ۱۵۸۹ (رافع مولى عائشة). مودة القربى : مودة ۶ . ينابيع المودة ۳۰۱، باب ۵۶ ، ح ۸۴۶.
المناقب، خوارزمى ۶۷ ، ح ۴۰، فصل ۶ ، و ص ۳۰۲، ح ۲۹۷، فصل ۱۹. سمط النجوم العوالى ۳ / ۶۷ ح ۱۵۲. كفاية الطالب ۴۲۳ باب ۸ پس از باب ۱۰۰.
۳۵. على عليه السلام جنب الله:
ينابيع المودة ۵۹۴ ، باب ۹۵، ح ۱ - ۲. توضيح الدلائل ورقه ۱۳۲، قسم دوم، باب اول. معارج العلى ۲۱، معراج اول. فرائد السمطين ۲ / ۲۵۳، باب ۴۸، ح ۵۲۳ .
۳۶. لن يوضح تفسيره الاعلى:
شواهد التنزيل ۱ / ۳۹ ح ۲۹ و ص ۴۰ ح ۳۰، و ص ۴۲ ح ۳۱، و ص ۴۸ ح ۴۲ و ص ۴۹ ح ۴۳. حلية الاولياء ۱ / ۶۵ شماره ۴. فرائد السمطين ۱ / ۳۵۵، باب ۶۶ ، ح ۲۸۱.
المناقب، خوارزمى ۹۰، ح ۸۲ - ۸۱ ، و ص ۹۴، ح ۹۲ فصل ۷. سمط النجوم العوالى ۳ / ۴۸ ح ۷۳. الطبقات الكبرى ۲ / ۲۵۷. جامع المسانيد و السنن ۱۹ / ۱۶.
تهذيب الكمال ۲۰ / ۴۸۷ شماره ۴۰۸۹ (على بن ابى طالب عليه السلام). تهذيب التهذيب ۴ / ۲۰۳ شماره ۵۵۶۱ (على بن ابى طالب عليه السلام). الرياض النضرة ۲ / ۲۶۲، باب ۴، فصل ۶.
تاريخ الخلفاء ۱۸۵. تارخى الاسلام (عهد الخفاء) ۶۳۷ . تاريخ مدينة دمشق ۳۲ - ۳ / ۲۶ (۴۰۰ - ۴۲ / ۳۹۸ ح ۱۰۵۳ - ۱۰۴۷) . الصراط السوى ورقه ۲۱۵. اسنى المطالب، وصابى ۴۶، باب ۹، ح ۵ .
توضيح الدلائل ورقه ۲۱۱، قسم دوم، باب ۱۵. نظم درر السمطين ۱۲۵، قسم دوم از سمط اول. الاستيعاب ۳ / ۱۱۰۷ شماره ۱۸۵۵ (على بن ابى طالب عليه السلام). مطالب السؤول ۲۶، باب اول، فصل ۶ . مفتاح النجاء ورقه ۴۴، باب سوم، فصل ۱۴.
۳۷. من كنت مولاه فعلى مولاه:
حديث «من كنت مولاه فهذا على مولاه» از احاديث متواتر و قطعى است كه كتب و رسائل زيادى درباره آن تأليف شده است. در اين باره به مقدمه كتاب «نور الامير» مراجعه شود.
۳۸. على عليه السلام اخى:
فضائل الصحابة ۲ / ۶۶۵ ح ۱۱۳۴. تاريخ مدينة دمشق ۱ / ۱۳۷ (۴۲ / ۶۲ ح ۱۷۱). الفردوس بمأثور الخطاب ۲ / ۲۵۷ ح ۳۱۹۵. كنز العمال ۱۳ / ۱۳۸ ح ۳۶۴۳۵.
المناقب، خوارزمى ۱۵۲، ح ۱۷۹، فصل ۱۴. الاستيعاب ۳ / ۱۰۹۸ شماره ۱۸۵۵ (على بن ابى طالب عليه السلام). الرياض النضرة ۲ / ۲۲۰ باب ۴، فصل ۶ . جواهر المطالب ۱ / ۶۹، باب ۱۰.
المصنف، ابن ابى شبيه ۶ / ۳۶۹ ح ۳۲۰۷۰. كتاب فضائل المحاسن و المساوى ۳۵ (مساوى تلك الحروب). مختصر اتحاف السادة المهرة ۹ / ۱۸۸ ح ۷۴۶۸. نهاية الارب ۲۰ / ۴.
بعضى از روايات اخوت در شماره ۲ گذشت. منابع ديگرى در شماره ۴۵ خواهد آمد.
۳۹. على عليه السلام وصيى:
المعجم الكبير ۶ / ۲۲۱ ح ۶۰۶۳ . اسنى المطالب، وصابى ۸۹ ، باب ۱۴، ح ۴. الرياض النضرة ۲ / ۲۳۴، باب ۴، فصل ۶ . سمط النجوم العوالى ۳ / ۴۱، ح ۵۳ .
مناقب على بن ابى طالب عليه السلام ۲۶۱، ح ۳۰۹. بخشى از روايات وصايت در شماره ۳ گذشت و قسمت ديگرى در شماره ۴۶ خواهد آمد.
۴۰. موالاته من الله عزوجل:
فرائد السمطين ۱ / ۸۱ باب ۱۵، ح ۶۲ . كفاية الطالب ۷۵، باب ۵ . المناقب، خوارزمى ۳۱۲، ح ۳۱۲، فصل ۱۹. معرفة علوم الحديث ۹۶، نوع ۲۴. تاريخ مدينة دمشق ۲ / ۹۷ (۴۲ / ۲۴۱، ح ۶۰۲ ).
شواهد التنزيل ۲ / ۲۲۳ ح ۸۵۵ . براى منابع بيشتر به شماره هاى ۷ و ۱۴ مراجعه شود.
۴۱. لن يفترقا حتّى يردا علىّ الحوض:
حديث ثقلين از مهمترين روايات صحيح و معتبر است كه كتب مستقلى درباره آن تأليف شده است.
۴۲. انّهم امناء الله فى ارضه:
فرائد السمطين ۲ / ۶۶، باب ۱۵ ح ۳۹۰، و ص ۲۵۳ باب ۴۸، ح ۵۲۳ . مقتل الحسين عليه السلام ۱ / ۹۹ فصل ۵ ح ۲۱. ينابيع المودة ۲۴، باب ۳، ح ۱۵۶ ۱۵، باب ۴۴، ح ۱۷.
۴۳. «ان هو الا وحى يوحى»:
موضح اوهام الجمع و التفريق ۱ / ۱۹۱، و هم ۶۳ . زين الفتى ۲ / ۴۱۴، ح ۵۳۰ ، فصل ۶ . تاريخ مدينة دمشق ۳۳۶ - ۲ / ۳۳۳ (۳۲۸ - ۴۲ / ۶۳۲ ح ۸۴۵ - ۸۴۳ ).
تاريخ بغداد ۱۱۳ - ۱۱ / ۱۱۲ شماره ۵۸۰۵ (عبدالجبار بن احمد السمسار). المناقب، خوارزمى ۳۲۲، ح ۳۲۹، فصل ۱۹، و ص ۳۵۹، ح ۳۷۲، فصل ۲۲. كفاية الطالب ۱۸۴، باب ۴۲. الفردوس بمأثور الخطاب ۳ / ۳۵۴ ح ۵۰۶۶ .
۴۴. من كنت مولاه فهذا على مولاه:
اين شماره هم همانند شماره 37 همان حديث غدير است با مقدمه »الست اولى بكم من انفسكم« كه در كثرت طرق و روايات بسيار معروف و مشهور است، و مصادر و منابع فراوانى دارد.
45. علىعليه السلام اخى:
المناقب، خوارزمى 144، ح 168، فصل 14. مناقب على بن ابىطالبعليه السلام، 91، ح 134. كنز العمال 11 / 624، ح 33043. حلية الاولياء 7 / 256، شماره 389. تاريخ مدينة دمشق 1 / 134) 42 / 59، ح 162) . المعجم الاوسط 6 / 234 ح 5494 . موضح اوهام الجمع و التفريق 1 / 441 )ابوبكر احمد بن سلمان( . فضائل الصحابة 2 / 598، ح 1019، و ص 668 ، ح 1140. زين الفتى 2 / 388، ح 511 ، فصل 6 . ذخائر العقبى 92. المطالب العالية 4 / 58 ح 3954. تذكرة الخواص 30، باب 2. مختصر اتحاف السادة المهرة 9 / 188 ح 7469. فرائد السمطين 1 / 227، باب 44، ح 177. براى منابع بيشتر به شمارههاى 2 و 38 مراجعه شود.
46. علىعليه السلام وصيى:
زين الفتى 2 / 171 ح 408، فصل 5 . شواهد التنزيل 1 / 98، ح 115، و 2 / 280، ح 915. تاريخ مدينة دمشق 1 / 104) 42 / 50 ح 140) . توضح الدلائل ورقه 260 - 259 قسم دوم، باب 37. در شمارههاى 3 و 39 منابع ديگرى ذكر شد.
47. علىعليه السلام واعى علمى:
فرائد السمطين 1 / 150 باب 29، ح 113. المعجم الكبير 12 / 14، ح 12341. مجمع الزوائد 9 / 111. المناقب، خوارزمى 142، ح 163، فصل 14. كنز العمال 11 / 603، ح 32911، و 13 / 177، ح 36525. حلية الاولياء 1 / 67 شماره 4. كفاية الطالب 110، باب 17، و ص 168، باب 37، و ص 236، باب 62 . الجامع الصغير 2 / 177 ح 5593 . فيض القدير 4 / 356. تاريخ مدينة دمشق 2 / 482) 42 / 385 ح 1010) . اسنى المطالب، وصابى 47، باب 9، ح 10. البداية و النهاية 7 / 373 حوادث سال 40. در شمارههاى 17 و 19 در باب علم اميرالمؤمنينعليه السلام نيز منابع ديگرى ذكر شد.
48. علىعليه السلام خليفتى على تفسير كتاب اللَّه:
جواهر المطالب 1 / 180، باب 12. كفاية الطالب 205، باب 51 . شرح نهج البلاغة 211 - 13 / 210 خطبه 238. كنز العمال 11 / 603 ح 32912. سمط النجوم العوالى 3 / 63 ح 131. جامع الاحاديث 6 / 198 ، ح 14319. المعجم الاوسط 5 / 455 ح 4877. الجامع الصغير 2 / 177 ح 5594 . فيض القدير 4 / 356. منابع بيشتر در شماره 4 و 41 ذكر شد.
49. علىعليه السلام الداعى الى اللَّه و العامل بما يرضاه:
اوصافى است كه اميرالمومنين علىعليه السلام در حد كمال واجد آنها بودند، و احدى در آن شك ندارد.
50 . على؟عليهما السلام الامام الهادى من اللَّه:
منابعى در شمارههاى 4 و 5 و 29 و 48 بيان شد. همچنين مراجعه شود به: فرائد السمطين 1 / 54، باب 5 ، ح 19، ينابيع المودة 594 ، باب 95، ح 4.
51 . علىعليه السلام قاتل الناكثين و القاسطين و المارقين بامر اللَّه:
تاريخ مدينة دمشق 3 / 200) 42 / 468 ح 1206) . كنز العمال 13 / 113 ح 36367. زين الفتى 1 / 345 ح 238، فصل 5 . موضح اوهام الجمع و التفريق 1 / 387 )ابراهيم بن هراسه( . البحر الزخار )مسند البزّار( 2 / 215 ح 604 . البداية و النهاية 3 / 317 حوادث سال 37. المستدرك على الصحيحين 3 / 139. كفاية الطالب 173 باب 38. المحاسن و المساوى 32 - 31 )مساوى تلك الحروب( . فرائد السمطين 1 / 281، باب 53 ، ح 220. المناقب، خوارزمى 190، ح 225 - 224، فصل 16. مطالب السؤول 24، باب اول، فصل 6 . توضيح الدلائل، ورقه 215، قسم دوم، باب 16.
52 . اللهم وال من والاه و عاد من عاده:
اين فقره هم جزئى از حديث غدير است كه منابع آن در شمارههاى 37 و 44 بيان شد. براى منابع بيشتر به شمارههاى 34 30 21 12 مراجعه شود.
53 . اكمل اللَّه عزوجل دينكم بامامته:
تاريخ مدينة دمشق 78 - 2 / 75) 234 - 42 / 233 ح 580 - 577 ) ، و ص 2 / 86) 237 ح 588 ) . الدرّ المنثور 2 / 259 ذيل آيه 3 سوره مائده. فرائد المسمطين 1 / 74 باب 12 ح 40 و ص 77، باب 13، ح 44، و ص 314، باب 58 ، ح 250. المناقب، خوارزمى 135، ح 152، فصل 14. شواهد التنزيل 202 - 1 / 201 ح 212 - 211. مقتل الحسينعليه السلام 81 فصل 4 ح 35. توضيح الدلائل ورقه 195 قسم دوم، باب 9. زين الفتى 2 / 265 ح 474 فصل 5 . مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 19، ح 24. تاريخ بغداد 8 / 290 شماره 4329 )حبشون بن موسى الخلال( . توضيح الدلائل ورقه 155 قسم دوم، باب 2.
54 . من لم يأتمّ بالائمة حبط عمله:
حلية الاولياء 1 / 86 شماره 4. تاريخ مدينة دمشق 2 / 95) 42 / 240، ح 599 ) . كنز العمال 12 / 103، ح 34198. فرائد السمطين 1 / 53 - 55، باب 5 ، ح 19 - 18. اسنى المطالب، وصابى 64 ، باب 10، ح 15. توضيح الدلائل ورقه 189، قسم دوم، باب 14. شرح نهج البلاغة 9 / 170، خبر 12، خطبه 154. معارج العلى 36، معراج 2. مفتاح النجاء ورقه 47، باب 3، فصل 16.
55 . علىعليه السلام انصركم لى:
تاريخ مدينة دمشق 2 / 419) 42 / 360 ح 926) . كفاية الطالب 234، باب 62 . زين الفتى 1 / 131 ح 35، فصل 5 . فرائد السمطين 1 / 236، باب 46، ح 184 - 183. كنز العمال 11 / 624 ح 33042 - 33041. المناقب، خوارزمى 320 ح 326، فصل 19. المعجم الكبير 22 / 200 ح 526 . مجمع الزوائد 9 / 121. تهذيب الكمال 33 / 260 شماره 7327. حلية الاولياء 3 / 27 شماره 202. شواهد التنزيل 297 - 1 / 295 ح 303 302. جواهر المطالب 1 / 92 باب 14. ذخائر العقبى 69 . الرياض النضرة 2 / 227، باب 4، فصل 6 . سمط النجوم العوالى 3 / 39 ح 45. مناقب على بى ابىطالبعليه السلام 201، ح 239. توضيح الدلائل ورقه 207، قسم دوم، باب 14. تاريخ بغداد 11 / 173 شماره 5877 )عيسى بن محمد ابوموسى( .
56 . علىعليه السلام احقكم بى:
خصائص اميرالمؤمنينعليه السلام 75، ح 62 . المعجم الكبير 1 / 107 ح 176. المستدرك على الصحيحين 3 / 126. تاريخ مدينة دمشق 1 / 129) 56 - 42 / 55 ح 153) . فضائل الصحابة 2 / 652 ح 1110. مجمع الزوائد 9 / 134. جواهر المطالب 1 / 268 باب 42.
57 . علىعليه السلام اقربكم الى:
جواهر المطالب 1 / 59، باب 10. تاريخ مدينة دمشق 3 / 70) 42 / 411 ح 1100) ، و ص 3 / 125) 437 ح 1147) . توضح الدلائل ورقه 248، قسم دوم، باب 28. تذكرة الخواص 25، باب 2. جواهر العقدين قسم دوم 150، ششم. الصواعق المحرقة 156، باب 11، فصل اول، ذيل آيه نهم. مسند احمد 7 / 426 ح 6 / 300) 26025 ) . المستدرك على الصحيحين 3 / 138. المصنف ابن ابىشيبه 6 / 368 ح 32057، كتاب فضائل. المعجم الكبير 23 / 375 ح 887 . فضائل الصحابة 2 / 686 ح 1171. كنز العمال 13 / 146، ح 36459.
58 . علىعليه السلام اعزّكم علىّ:
مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 238 ح 285.
59 . اللَّه عزوجل و انا عنه راضيان:
تاريخ مدينة دمشق 65 - 2 / 64) 227 - 42 / 226 ح 563 - 562 ) . مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 25 ح 37. المعجم الكبير 1 / 319 ح 946. مجمع الزوائد 9 / 131. كنز العمال 11 / 621 ح 33019، و 13 / 107 ح 36349. سمط النجوم العوالى 3 / 64 ح 139. كنوز الحقائق 1 / 91 ح 1051.
60 . ما نزلت آية مدح فى القرآن الا فيه:
شواهد التنزيل 1 / 30 ح 13، و ص 59 - 57 ح 60 - 57 ، و ص 64 ، ح 70، و ص 68 ، ح 77 و ص 80 ، ح 81 . توضيح الدلائل ورقه 152 قسم دوم، باب 2. كفاية الطالب 140 - 139 باب 31. فضائل الصحابة 2 / 654 ح 1114. الشريعة، آجرى 3 / 197 ح 1548. المعجم الكبير 11 / 264 ح 11687. الصواعق المحرقة 127، باب 9، فصل 3. تاريخ مدينة دمشق 2 / 430) 42 / 363 ح 939) . مجمع الزوائد 9 / 112. حلية الاولياء 1 / 64 شماره 4. المناقب، خوارزمى 267 ح 249 فصل 17. كنز العمال 11 / 604 ح 32920، و 13 / 108 ح 36353. معرفة الصحابة، ابونعيم اصفهانى 1 / 85 ح 334.
61 . نزول »هل اتى على الانسان« فى اهلالبيتعليهم السلام:
نزول سوره »هل اتى« در شأن اهلبيتعليهم السلام از مسلّمات تاريخ و حديث است، و عده زيادى آن را نقل كردهاند. علامه امينى آن را از 34 نفر از علماى اهلسنت نقل فرموده است. مراجعه شود به: الغدير 112 - 3 / 107.
62 . علىعليه السلام ناصر دين اللَّه:
مضمون اين قسمت و قسمت بعدى اجتماعى است، به شماره 55 هم مراجعه شود.
63 . علىعليه السلام التقى النقى الهادى المهدى:
در شماره 12 گذشت كه اميرالمؤمنينعليه السلام »امام المتقين« است. شرح نهج البلاغة 13 / 210 خطبه 238. المناقب، خوارزمى 319 ح 323 فصل 19. توضيح الدلائل ورقه 129 قسم دوم، باب اول. براى منابع بيشتر به شماره 82 مراجعه شود.
64 . على و بنوهعليهم السلام خير الاوصياء:
فرائد السمطين 1 / 137، باب 23، ح 317 - 314 101 باب 58 ح 250. زين الفتى 2 / 390 ح 513 فصل 6 ، و ص 392 ح 516 . كفاية الطالب 255، باب 62 . المناقب، خوارزمى 312، ح 313، فصل 19. مقتل الحسينعليه السلام 1 / 147، فصل 6 ، ح 24. ينابيع المودة 291، باب 56 ، ح 594 758 باب 95، ح 4. توضيح الدلائل ورقه 226 - 225، قسم دوم، باب 17، ورقه 256، باب 35.
65 . ذريتى من صلب اميرالمؤمنين علىعليه السلام:
المعجم الكبير 3 / 44 ح 2630. كنز العمال 11 / 600 ح 32892. المناقب، خوارزمى 327 ح 339، فصل 19. الصواعق المحرقة 124، فصل 2، ح 27. كفاية الطالب 379. مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 49، ح 72. الجامع الصغير 1 / 262 ح 1717. فيض القدير 2 / 223. التحاف بحبّ الاشراف 31، باب اول. تاريخ مدينة دمشق 2 / 159) 42 / 259 ح 646) . سمط النجوم العوالى 3 / 35 ح 35. الرياض النضرة 2 / 222، باب 4، فصل 6 . اسنى المطالب، وصابى 16، باب 4، ح 3. رشفة الصادى 82 ، باب 3. ذخائر العقبى، 67 . فرائد السمطين 1 / 224 باب 58 ، ج 352.
66 . منكم اعداء اللَّه:
كنز العمال 11 / 626 ح 33050. المعجم الكبير 3 / 81 ح 2726. الصواعق المحرقة 174 باب 11 فصل اول مقصد سوم. مجمع الزوائد 9 / 172. مفتاح النجاء: ورقه 10 باب اول، فصل 2. كفاية الطالب 117 باب 20. احياء الميت 244 ح 15. معارج العلى 79 معراج 6 .
67 . لا يبغض علياًعليه السلام الا شقىّ:
كنز العمال 13 / 145 ح 36458. الفصول المهمة 125 فصل اول. المناقب، خوارزمى 78، ح 62 ، فصل 6 . مجمع الزوائد 9 / 132. نزهه المجالس 2 / 121 )باب مناقب على بن ابىطالبعليه السلام( . زين الفتى 2 / 197 ح 428، و ص 214 ح 440، فصل 5 . فرائد السمطين 1 / 134 باب 22 ح 97 و 2 / 40 باب 8 ح 373. الرياض النضرة 2 / 249 باب 4 فصل 6 . مقتل الحسينعليه السلام 1 / 163 فصل 6 ح 69 . جواهر العقدين قسم دوم 242، دهم. الصواعق المحرقة 173 باب 11، فصل اول، مقصد دوم. ذخائر العقبى 18. سمط النجوم العوالى 3 / 44 ح 62 . جواهر المطالب 1 / 174، باب 23.
68 . لا يوالى علياًعليه السلام الا تقىّ:
مضمون اين شماره از واضحترين حقايق است. مراجعه شود به: فرائد السمطين 2 / 35 باب 7 ح 371.
69 . »و العصر . ان الانسان لفى خسر« :
شواهد التنزيل 483 - 2 / 480 ح 1158 - 1154. مفتاج النجاء ورقه 32، باب 3، فصل 11. توضيح الدلائل ورقه 170، قسم دوم، باب سوم.
70- ليعمل كل امرئ على ما يجد لعلىعليه السلام فى قلبه من الحبّ و البغض:
روايات زيادى در اين باره وجود دارد، كه عدهاى از صحابه منافق بوده و وارد بهشت نمىشوند. مراجعه شود به: صحيح مسلم 4 / 2143 ح 2779) 9) ، كتاب صفات المنافقين و احكامهم.
71. المهدىعليه السلام يأخذ بحق اللَّه و بكلّ حق هولنا:
مروج الذهب 1 / 43 باب سوم. فرائد السمطين 1 / 40، باب اول، ح 4. الفردوس بمأثور الخطاب 2 / 191 ح 2592، و 3 / 283 ح 4851. شرح نهج البلاغة 9 / 171، خطبه 154، خبر 14. مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 89 - 88 ح 131 - 130. تاريخ مدينة دمشق 1 / 152) 42 / 67 ح 186) . الرياض النضرة 2 / 217، باب 4، فصل 6 . سمط النجوم العوالى 3 / 31 ح 20. فضائل الصحابة 2 / 662 ح 1130. المناقب، خوارزمى 145، ح 169، فصل 14. تذكرة الخواص 50 باب دوم. توضيح الدلائل ورقه 121، قسم دوم، باب اول.
72. ان اللَّه جعلنا حجة:
شواهد التنزيل 1 / 76 ح 89 ، و ص 119 ح 129. فرائد السمطين 1 / 317، باب 58 ، ح 250، و 2 / 312 باب 61 ، ح 562 . ينابيع المودة 71، باب 12، ح 28.
73. علىعليه السلام الموصوف بالصبر و الشكر:
فضائل الصحابة 2 / 652 ح 1110. خصائص اميرالمؤمنينعليه السلام 75 ح 62 . المعجم الكبير 1 / 107 ح 176. المستدرك على الصحيحين 3 / 126. تاريخ مدينة دمشق 1 / 129) 42 / 5655 ح 153) . نهج البلاغة 274 خطبه 150. شرح نهج البلاغة 9 / 132.
74. صحيفه ملعونه
المعجم الاوسط 6 / 150 ح 5307 . درباره صحيفه ملعونه مراجعه شود به: كتاب سليم بن قيس هلالى 2 / 650 ح 11. جواهر العقدين قسم دوم 102، فصل 4.
75. ادعها امامة و وراثة فى عقبى:
فرائد السمطين 1 / 317، باب 58 ، ح 250. ينابيع المودة 22، باب سم، ح 9.
76. فليبلّغ الحاضر الغائب الى يوم القيامة:
مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 114 ح 155. الصول المهمة 40 فصل اول. المناقب الثلاثة 19 - 18 باب اول.
77. قد ضلّ قلبكم اكثر الاولين:
الجامع الصغير 1 / 481 ح 7799. كنز العمال 1 / 183 ح 929. كنوز الحقائق 2 / 135 ح 6742 . الفردوس بمأثور الخطاب 4 / 84 ح 6260 .
78. علم الامر و النهى لديه:
شواهد التنزيل 1 / 43 ح 35 - 34. براى منابع بيشتر به شمارههاى 17 و 19 مراجعه شود.
79. اطيعوه تهتدوا:
مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 245 ح 292. الشريعة، آجرى 3 / 254 ح 1637. المناقب خوارزمى 316 ح 316 فصل 19. فرائد السمطين 1 / 78 باب 14 ح 45. توضيح الدلائل ورقه 190 قسم دوم، باب 8 .
80 . حزب علىعليه السلام حزب اللَّه:
شواهد التنزيل 1 / 269 ح 267، و ص 584 - 583 ح 626 - 625 و 1 / 74 ح 86 ، و ص 85 ح 105. الشفاء بتعريف حقوق المصطفىصلى الله عليه وآله 1 / 17 باب اول فصل اول.
81 . وليّنا كل من مدحه اللَّه و احبّه:
معانى روشن و آشكار، و منابع متعددى دارد.
82 انّما انت منذر و علىعليه السلام هاد:
تاريخ مدينة دمشق 2 / 417) 42 / 359 ح 923) . الفصول المهمة 123 فصل اول. كفاية الطالب 232 باب 62 . جامع الاحاديث، سيوطى 3 / 281 ح 8644 . معرفة الصحابة، ابونعيم اصفهانى 1 / 88 ح 344. المستدرك على الحصيحين 3 / 129. شواهد التنزيل 395 - 1 / 381 ح 416 - 398.
83 . انّى نبىّ و علىعليه السلام وصيى:
المناقب، خوارزمى 148 ح 172 فصل 14. مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 276 ح 322. كنوز الحقائق 1 / 173 ح 2155. براى منابع بيشتر به شمارههاى 64 46 39 3 مراجعه شود.
84 . الائمة من بعد على ولدهعليهم السلام:
فرائد السمطين 2 / 134 باب 31 ح 431. مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 281 ح 326. براى منابع بيشتر به شماره 65 مراجعه شود، و در شماره 91 خواهد آمد.
85 . المهدىعليه السلام امين اللَّه فى سرّه و علانيته:
احاديث و روايات درباره امام زمانعليه السلام در كتب اهلسنت بيش از حد تواتر است، و علماى آنان تأليفات مستقلى در اين زمينه دارند. به كتاب »نورالامير« شماره 85 مراجعه شود.
86 . علىعليه السلام يفهمكم بعدى:
فرائد السمطين 1 / 268 باب 52 ح 210. كفاية الطالب 73 باب 4، و ص 211 باب 54 . الفردوس بمأثور الخطاب 3 / 65 ح 4181. كنز العمال 11 / 614 ح 32981. شواهد التنزيل 1 / 39 ح 28. براى منابع بيشتر به شماره بعد مراجعه شود.
87 . علىعليه السلام وليّكم و مبين لكم:
المستدرك على الصحيحين 3 / 122. الفردوس بمأثور الخطاب 5 / 332 ح 8347 . كنز العمال 11 / 615 ح 32983. تاريخ مدينة دمشق 2 / 488) 42 / 387 ح 1018 - 1016) . حلية الاولياء 1 / 63 شماره 4. فرائد السمطين 1 / 45 باب 27 ح 109.
88 . نصبه اللَّه لكم امين خلقه:
ينابيع المودة 59 ، باب 7 ح 5 . براى منابع بيشتر به شماره 42 مراجعه شود.
89 . انّه منّى و انا منه:
السنن الكبرى، نسائى 5 / 45 ح 8147 . خصائص اميرالمؤمنينعليه السلام 78 ح 66 . مسند احمد 4 / 165) 171 - 5 / 170) ح 17058 - 17056 17051. مناقب على بن ابىطالبعليه السلام 222 ح 267، و ص 223 ح 268. الجامع الصغير 2 / 177 ح 5595 . تاريخ الاسلام )عهد الخفاء( 630 . جامع الاحاديث، سيوطى 6 / 199 ح 14322. الآحاد و المثانى 3 / 183 ح 1514. سنن الترمذى 5 / 635 ح 3716 كتاب المناقب. صحيح البخارى 5 / 22 )باب مناقب على بن ابىطالبعليه السلام( .
90. الائمة يخبرونكم بما تسألون:
ينابيع المودة 26 باب سوم ح 21. اين فراز با شمارههاى گذشته اتحاد موضوعى دارد.
91. خاتم الائمة الامام المهدىعليه السلام:
فرائد السمطين 2 / 312 باب 61 ح 562 . ينابيع المودة 536 باب 78 ح 2، و ص 584 باب 94، ح 3. اين فراز هم با شمارههاى گذشته اتحاد موضوعى دارد.
92. الامر بالمعروف أن تأمروا بقبول الولاية عنّى:
فرائد السمطين 2 / 133 باب 31 ح 430، و ص 313 باب 61 ح 563 . مودة القربى مودت هفتم. ينابيع المودة 303 باب 56 ح 868 .
93. لن تضلّوا ما ان تمسكمتم بهما:
الصواعق المحرقة 146 باب 11 فصل اول آيه هشتم. جواهر العقدين قسم دوم 48 فصل دوم. ينابيع المودة 138 باب 39 ح 1، ص 512 باب 71 ح 43.
94. ذريتى من صلب علىعليه السلام:
كنز العمال 12 / 98 ح 34168. نزل الابرار 86 باب دوم. براى منابع بيشتر به شمارههاى 90 84 72 65 64 15 و 91 مراجعه شود.
95. فالعهد و الميثاق لهم مأخوذ منّا:
ما هم در محضر خداوند متعال با قلب و لسان به آن اقرار مىكنيم.
96. يهلك اللَّه من غدر و يرحم من وفى:
در فرازهاى قبلى هم ذكر شده است. به مسند شمس الاخبار 1 / 107 باب 8 نيز مراجعه شود.
97. سلّموا على علىعليه السلام بذمره المؤمنين:
تاريخ مدينة دمشق 2 / 260) 42 / 303 ح 784) . هممچنين مراجعه شود به كتاب »اليقين« سيد بن طاووس، كه بيش از 200 حديث از طرق اهلسنت و شيعه در اختصاصى بودن لقب »اميرالمؤمنين« به حضرت علىعليه السلام ذكر كرده است.
98. فضائل علىعليه السلام اكثر من ان احصيها:
شواهد التنزيل 55 - 1 / 52 ح 55 - 50 . الصواعق المحرقة 127 باب 9 فصل 3. تاريخ الخلفاء 172 - 171. تاريخ مدينة دمشق 431 - 2 / 430) 364 - 42 / 363 ح 941940) . كفاية الطالب 231 باب 62 . الصراط السوى ورقه 212. مفتاح النجاء ورقه 32 باب 3 فصل 11.
99. السابقون الى مبايعته هم الفائزون:
تاريخ مدينة دمشق 2 / 346) 333 - 42 / 332 ح 853 و ص 348 ح 858 - 856) . الفردوس بمأثور الخطاب 3 / 61 ح 4172. كنوز الحقائق 1 / 339 ح 4255، و ص 388 ح 4795. توضيح الدلائل ورقه 255 قسم دوم باب 34.
100. اللهم اغضب على جاحدى الولاية:
اليقين ص 361 - 360 باب 127.
10. نقل خطبه غدير در شيعه و اهلسنت××× 1 چكيده عبقات الانوار )حديث غدير( : ص 619 - 614 . پيام نگار )حسينى آرام( : ص 50 - 16 . سروش آفتاب )حسينى( : ص 57 - 52 . ×××
- ↑ نور الامير فى تثبيت خطبة الغدير (امير تقدّمى معصومى): كل كتاب. خطابه غدير در آينه اسناد (انصارى): ص۶۳ - ۸۵.