آیه ۶ احزاب و غدیر

آیه «النَّبِیُّ أَوْلی بِالْمُؤْمِنِینَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ...»[۱]

پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير با يادآورى آيه  النَّبِيُّ أَوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ أَنْفُسِهِمْ وَ أَزْواجُهُ أُمَّهاتُهُمْ وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلى بِبَعْضٍ في كِتابِ اللهِ مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُهاجِرينَ إِلاَّ أَنْ تَفْعَلُوا إِلى أَوْلِيائِكُمْ مَعْرُوفاً كانَ ذلِكَ فِي الْكِتابِ مَسْطُوراً  »[۲]، درباره ولايت خود از مردم اقرار گرفت، و سپس ضمن معنى كردن اين ولايت، ادامه اين صاحب اختيارى را درباره اميرالمؤمنين و امام حسن و امام حسين‏ عليهم السلام با ظرافت كامل بيان فرمود، به گونه‏ اى كه ولايت آنان استمرار ولايت نبوى به شمار آيد و از متن قرآن استخراج شود.

من از پيامبر صلى الله عليه و آله شنيدم در حالى كه آن حضرت بر فراز منبر بود، و من و عمر بن ابی سلمه و اسامة بن زید و سعد بن ابی‏ وقاص و سلمان فارسی و ابوذر و مقداد و زبیر در مقابل او قرار داشتيم.[۳]

در آن لحظه حضرت فرمود:

«الَسْتُ اوْلى بِالْمُؤْمِنينَ مِنْ انْفُسِهِمْ»: «آيا من نسبت به مؤمنان از خودشان صاحب اختيارتر نيستم»؟ گفتيم: بلى، يا رسول اللَّه. فرمود: آيا همسران من مادران شما نيستند؟ گفتيم: بلى، يا رسول اللَّه.

فرمود:«مَنْ كُنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِىٌّ مَوْلاهُ»: «هركس من صاحب اختيار او هستم على صاحب اختيار اوست و بر او از خودش بيشتر اختيار دارد» - و با دست مبارک بر شانه على ‏عليه السلام زد -  و فرمود: «اللهمَّ والِ مَنْ والاهُ وَ عادِ مَنْ عاداهُ»

سپس فرمود: اى مردم، من نسبت به مؤمنين از خودشان صاحب اختيارترم و با بودن من آنان را امرى و اختيارى نيست. بعد از من على نسبت به مؤمنين از خودشان صاحب اختيارتر است و با بودن او آنان را امرى و اختيارى نيست. سپس پسرم حسن نسبت به مؤمنين از خودشان صاحب اختيارتر است و با بودن او آنان را امرى و اختيارى نيست.

سپس بار ديگر بر سر مطلب بازگشت و فرمود: اى مردم، وقتى من به شهادت رسيدم على بر شما از خودتان صاحب اختيارتر است، و آنگاه كه على به شهادت برسد پسرم حسن بر مؤمنين صاحب اختيارتر است، و آنگاه كه حسن به شهادت برسد پسرم حسين بر مؤمنين از خودشان صاحب اختيارتر است.[۴]

سلیم‌بن‌قیس هلالی گوید: از عبداللَّه‌بن‌جعفرطیّار شنیدم که می‌گفت: «من و حسن و حسین علیهم السلام و عبداللَّه‌بن‌عبّاس و عمربن‌ابی‌سلمهًْ و اسامهًْ‌بن‌زید نزد معاویه بودیم و حدیثی را که ما بین آن‌ها بحث شده بود، یاد می‌کرد و اینکه به معاویهًْ‌بن‌ابی‌سفیان گفته است که از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنیدم که می‌فرمود: «من از مؤمنان بر خودشان اولی هستم، سپس برادرم علی علیه السلام اولای به مؤمنان از خودشان است و آنگاه که شهید شود حسن علیه السلام اولای به مؤمنان از خودشان است، سپس فرزندم حسین علیه السلام اولای به مؤمنان از خودشان است و چون شهید شود، فرزندش علیّ علیه السلام اولای به مؤمنان از خودشان خواهد بود و تو ای علی! او را خواهی دید، سپس فرزندش محمّدبن‌علی علیه السلام اولای به مؤمنان از خودشان خواهد بود و تو ای حسین او را خواهی دید، سپس دوازده امام را کامل کرد و نه تن آن‌ها از فرزندان حسین علیه السلام هستند».

عبداللَّه‌بن‌جعفر گوید: «سپس از حسن و حسین علیهم السلام و عبداللَّه‌بن‌عبّاس و عمربن‌أبی‌سلمهًْ و اسامهًْ‌بن‌زید گواهی خواستم و آنان نزد معاویه برایم شهادت دادند»، من از سلمان و ابوذر و مقداد و اسامهًْ‌بن‌زید نیز این حدیث را شنیدم و آن‌ها هم گفتند که آن را از رسول خدا شنیده‌اند.[۵]

در مورد این قسمت از آیه   وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ   هم در روایات آمده است که مقصود امیرالمؤمنین علیه السلام و امام حسن و امام حسین علیهم السلام هستند. به عنوان مثال مطابق روایتی محمّدبن‌زید غلام امام باقر گوید: «از مولایم درباره‌ی آیه‌ی   وَ أُولُوا الْأَرْحامِ بَعْضُهُمْ أَوْلی بِبَعْضٍ   پرسیدم فرمود: «منظور علی علیه السلام است».[۶]

پانویس

  1. غدیر در قرآن: ج۱ ص۲۶.
  2. احزاب/۶.
  3. يعنى در بين جمعيت ۱۲۰۰۰۰ نفرى غدير در مقابل منبر بوديم.
  4. كتاب سليم: ص ۳۶۲؛ عوالم العلوم: ج ۳/۱۵ ص ۲۷۱؛ الغدير: ج ۱ ص ۱۹۹.
  5. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۲۶؛ بحار الأنوار، ج۳۶، ص۲۳۱
  6. تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱۲، ص۲۴؛ تأویل الآیات الظاهرهًْ، ص۴۴۰.