آيه ۵۴ مائده و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | مائده |
| شماره آیه | ۵۴ |
| جزء | ۶ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مدینه |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه‌ای در خطبه غدیر
چگونگی استفاده از قسمتی از آیه ۵۴ سوره مائده در رخداد غدیر چنین توصیف شده است: در قسمتی از مرحله سوم از خطبه غدیر، پيامبر صلى الله عليه و آله و پس از بيان علم امامان عليهم السلام، اشاره به ملاک قرار دادن حق و باطل و معرفى برپادارنده حق و باطل‌کننده باطل کرد: 
يُجاهِدُونَ فى سَبيلِ اللَّهِ وَ لا يَخافُونَ لَوْمَةَ لائِمٍ؛ در راه خدا جهاد مى‌كنند و از سرزنش هيچ ملامتگرى نمى‌ترسند 
کلام رسول الله صلی الله علیه و آله در منابع چنین نقل شده است: «مَعاشِرَ النّاسِ، لا تَضِلُّوا عَنْهُ وَ لا تَنْفِرُوا مِنْهُ وَ لا تَسْتَنْكِفُوا عَنْ وِلايَتِهِ، فَهُوَ الَّذى يَهْدى اِلَى الْحَقِّ وَ يَعْمَلُ بِهِ وَ يُزْهِقُ الْباطِلَ وَ يَنْهى عَنْهُ وَ لا تَأْخُذُهُ فِى اللَّهِ لَوْمَةُ لائِمٍ؛ اى مردم، از على به‌سوى ديگرى گمراه نشويد و از او روى برمگردانيد و از ولايت او سرباز نزنيد. اوست كه به حق هدايت نموده و به آن عمل مىكند، و باطل را ابطال نموده و از آن نهى مىنمايد، و در راه خدا سرزنش ملامتكنندهاى او را مانع نمىشود».[۱]
«يا أيُّهَا الَذينَ آمَنوا مَن يَرتَدَّ مِنكُم عَن دينِه فَسَوفَ يَأتِى اللَّهُ بِقَومٍ يُحِبُّهُم وَ يُحِبُّونَه...»[۲]
آیه ۵۴ سوره مائده در متن زیارت غدیریه هم مورد استفاده قرار گرفته و در شأن امیرالمؤمنین و یارانش دانسته شده است. استفاده از این آیه در متن این زیارت از سوی برخی پژوهشگران چنین تحلیل شده است: يكى از مفاهيم عميق در زيارت غديريه، رابطه آيات قرآن با ولایت، امامت و اميرالمؤمنين عليه السلام است. در این زیارت، امام هادی علیه السلام به واقعه غدير اشاره نموده و مىفرمايد: «لَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ تَعَالَى فِيكَ مِنْ قَبْلُ وَ هُمْ كَارِهُونَ»: يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ...؛ و حقاً كه خداى تعالى پيش از آن نيز درباره تو نازل فرموده بود در حالى كه آنان كراهت داشتند: اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، هر كس از شما از دين خود برگردد...
در این قسمت زیارت امام هادی علیه السلام با تکیه بر آیه ۵۴ سوره مائده چند نکته در شأن امیر المؤمنین آورده است؛ از جمله:
- على عليه السلام سردسته گروهى است كه خدا را دوست دارند و خدا آنان را دوست دارد؛
- علی علیه السلام و یارانش در برابر مؤمنان فروتن و نسبت به كافران سخت گيرند؛
- آنان در راه خدا جهاد مى‌كنند و از ملامت سرزنش‌كنندگان نمىهراسند.
- على عليه السلام، پس از خدا و رسول، ولى مومنان است.
- پيروان امیرالمؤمنین «حزب اللَّه» هستند كه پیروز نهایی آنان هستند.
كراهت ديگران از نزول اين آيات در شأن اميرالمؤمنين عليه السلام هنوز هم بارز و آشكار است. جنگ هاى صدر اسلام را «جنگ ردّه» و طرف هاى جنگ را «مرتدّين» ناميدند.
تا آيه اول «مَنْ يَرْتَدَّ مِنْكُمْ عَنْ دِينِهِ» را درباره دوستان خود بدانند.[۳]
بسيار دست و پا زدند تا آيه ولايت را - كه در حين تصدّق على عليه السلام به سائل در حال ركوع نازل شد - در شأن حضرتش ندانند، كه كتب تفسيرى آنها گواه اين مدّعاست.
و براى «حزب اللَّه» معانى مختلفى پيش آوردند كه در همان كتب و تفاسير موجود است و همه آن معانى جزئى از مصداق حزب اللَّه هستند، اما هيچ كدام جامعيت و شمول ندارد.
تنها معنى جامع و مانع همان است كه امام هادى عليه السلام بيان نموده است.[۴]
پانویس
منابع
- سخنرانی استثنائی غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
- واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.