تحلیل نزول و تفسیر آیات قرآن در غدیر
تحليل نزول و تفسير آيات قرآن در غدير[۱]
از آغاز دستور اعلان حركت مردم از مدينه تا روزهايى كه كاروان در راه بود و در ايام حج و پس از آن تا رسيدن به غدیر و در ايام سه روزه غدير و بعد از آن در ادامه راه تا بازگشت به مدینه، آيات قرآن در هر موقعيتى نازل مى شد و برنامه غدير را همراهى مى كرد. در خطابه غدیر پيامبر صلى الله عليه و آله آيات بسيارى از قرآن را تفسير كردند و مطالبى هم در معرفى قرآن بيان فرمودند. ذيلاً به تحليل اين ارتباط تنگاتنگ قرآن و غدير مى پردازيم.
۱. معرفى قرآن در غدير
در ارتباط با قرآن چهار جهت به طور كامل در خطابه غدير بيان شده كه عبارتند از مقام قرآن و محتواى آن و نيز معرفى سرپرست قرآن و وظايف ما در قبال آن، و بدين صورت جلوه زيباى قرآن در آن موقعيت حساس ترسيم شده است. عين عبارات خطبه در اين باره مطالعه كردنى است:
الف) منزلت قرآن
- قرآن يادگار و نشانه پيامبر صلى الله عليه و آله در ميان مسلمين است.
- قرآن ثقل اكبر (در «إنّى تاركٌ فيكم الثقلين») است و از ثقل اصغر خبر مى دهد.
ب) مطالعه قرآن
- در قرآن تدبّر و دقت نماييد و آيات آن را بفهميد.
- در محكمات قرآن نظر كنيد و متشابهات آن را ترک نماييد.
ج) تفسير قرآن
مفسّر قرآن و بيان كننده باطن آن فقط اهل بیت علیهم السلام هستند.
اهل بيت عليهم السلام خليفه و جانشين پيامبر صلى الله عليه و آله در تفسير قرآن و كسانى هستند كه به امضاى آن حضرت چنين حقى دارند.
د) رابطه قرآن با اهل بيت عليهم السلام
قرآن با اهل بيت عليهم السلام موافق است و از ايشان جدا نمى شود.
هر يک از اين دو درباره ديگرى خبر مى دهد.
فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام را خداوند در قرآن نازل كرده است.
قرآن می گويد كه امامان از فرزندان پيامبر و على عليهما السلام هستند.
هـ) نزول پياپى وحى در غدير
نزول بيش از چهل آيه از قرآن كريم درباره اقدامات پيامبر اكرمصلى الله عليه وآله در غدير دليل بر عنايت خاص خداوند متعال به اين برنامه اسلام است. شاخص ترينِ اين آيات دو آيه «یا ایها الرسول بلّغ ما انزل الیک من ربک ...» و آيه «الیوم اکملت لکم دينکم و اتممت عليکم نعمتی ...» است.
از سوى ديگر نزول بيش از هشتاد آيه در افشاگرى عليه اقدامات منافقين در ايام غدير، از يک سو حاكى از ضمانتِ حفظ و حراست خداوند نسبت به پيامبر صلى الله عليه و آله و اجراى مراسم غدير است؛ و از سوى ديگر نشانگر تلاش بى وقفه دشمنان ولايت اهل بيت عليهم السلام در ايام آخر عمر پيامبر صلى الله عليه و آله است.
۲. تفسير آيات قرآن در غدير
تفسير سه سوره كامل قرآن كه سوره هاى حمد و عصر و انسان است و نيز دوازده آيه به صورت صريح و بيش از هفتاد آيه به صورت اقتباس و استشهاد كه در رابطه با جوانب مختلف غدير در سراسر ايام غدير در متن خطبه و در مناسبت هاى مختلف آن تحقق يافته، شاهد زندهاى بر ارتباط تنگاتنگ غدير با قرآن است.
۳. جهتگيرى آيات قرآن در غدير
آيات مربوط به غدير را به چند دسته مى توان تقسيم كرد:
الف) آياتى كه مربوط به اصل ماجراست مثل «یا أیها الرسول بلغ...»، «سأل سائل بعذاب واقع»، «الیوم أكملت لكم دينكم...».
ب) آياتى كه در خطبه بلند غدير - يعنى در متن واقعه غدير خم - به آن استشهاد شده است.
ج) آياتى كه در حاشيه واقعه به عنوان اعمال منافقين تفسير شده مثل «ثم ذهب إلى أهله يتمطّى» كه درباره حركات معاويه در غدير است.
د) آياتى كه به صورت كلى به مسئله غدير تفسير شده مثل «وَ إِنَّهُ لَتَنْزِيلُ رَبِّ الْعالَمِينَ...» كه به ولايت امیرالمؤمنین علیه السلام در روز غدیر تفسير شده است.
هـ) آياتى كه به عنوان مصداق اتمّ به غدير تفسير شده است.
پانویس
- ↑ ژرفاى غدير: ص ۸۳ - ۸۵.