غدير و نوروز در افغانستان
پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله بعد از سپرى شدن ۳۵۲۴ روز از مبدأ هجرت، در عيد قربان سال دهم برابر با ۱۹ / ۱۲ / ۱۰ شمسى مشغول مناسک حج بود. ايشان به هنگام بازگشت از حجةالوداع در روز ۱۸ ذى حجه، در حالى كه ۳۵۳۲ روز از مبدأ هجرت گذشته بود، برابر با ۲۷ / ۱۲ / ۱۰ شمسى و مطابق با ۱۸ مارس ۶۳۲ ميلادى، وقتى به نزديک محل جحفه - كه غدير خم در آن قرار دارد - رسيد، فرشته وحى از جانب پروردگار آيه ابلاغ را نازل فرمود.
علامه شعرانى در اين رابطه مى نويسد:
من از زيج هندى استخراج كردم كه تحول آفتاب به برج حمل در سال دهم هجرى، چهارشنبه ۲۱ ذى حجه، سه روز پس از غدير خم بود، و جشن گرفتن پس از سه روز هم مناسب است.
بنابراين، عيد سعيد غدير با ايام نوروز كاملاً انطباق دارد. به ويژه كه با حركت تقديمى نقطه اعتدال بهارى به پيشواز از اين عيد سعيد، وارد برج حوت شده است.[۱]
بحت در اين باره مفصلاً در محل خود آمده است. در اينجا اشاره اى داريم به تقارن غدير و نوروز در افغانستان:
در مناطق هند و پاکستان و افغانستان نيز نوروز جشن گرفته مى شود، ولى بيشتر به شيعيان اختصاص دارد و صبغه الهى دارد. چرا كه جشن نوروزشان ساگرد غدير است. در برخى شهرهاى مهم افغانستان، مردم هر سال هنگام نوروز منتظر عَلَمى با نام مبارک اميرالمؤمنين عليه السلام هستند، با نام «جهنده سخى»؛ كه «سخى» به معناى شاه مردان است و لقب حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام خوانده مى شود.
در ايالت کشمیر هند نيز، علما و احزاب شيعه خواستار تعطيلى نوروز به عنوان غدير شده اند. مردم نوروز را به عنوان عيد اللَّه الاكبر غدير مى شناسند. لذا خانه تكانى كرده و لباس نو مىپوشند و سفره نذر حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام مى اندازد. در پاكستان هر سال ساعت نصب حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام را استخراج مى كنند، چرا كه آن را پاک ترين ساعت سال مى دانند، و هر ساله در نوروز «جشن تاجپوشى على عليه السلام» برگزار مى شود.
نوروز در افغانستان از قديم در فرهنگ مردم جاى خاص داشته و تا امروز نيز دارد. در آغاز تمدن آريانا، به عنوان بهار طبيعت و آغاز فصل گرما و زنده شدن زمين و كشاورزى بوده است. بعد از آنكه دوره تاريخى هجرى شمسى شروع شد، به عنوان آغاز سال نو دينى مطرح شد، و مردم عيد نوروز را با ميله هاى نوروزى؛ ميله سخى، ميله دهقانان، ميله پهلوانان، ميله سمنک، ميله گل سرخ و...، بهار را در دامان طبيعت جشن مى گيرند. امروزه تمام رشته هاى ورزشى در ميله پهلوانان به نمايش رشادت هايشان مى پردازد. شكل ظاهرى جهنده سخى: پرچمى با رنگ سبز در دور پرچم كلمه لا اله الا اللَّه، محمد رسول اللَّه، على ولى اللَّه، و نام مقدس اللَّه، محمد، على، فاطمه، حسن و حسين عليهم السلام، و در وسط آن آيه شريفه «نصر من اللَّه و فتح قريب» نوشته شده است، كه با سليقه خاصى زينت داده شده است.
جشن گل سرخ
جشن گل سرخ (ميله گل سرخ) يک جشن خاص است كه در مزار شريف در ۴۰ روز اول سال و به مناسبت روييدن گل هاى سرخ اجرا مى شود، و در طول اين ۴۰ روز مردم از همه جا براى حضور در اين جشن به مزار شريف مى آيند. اين مراسم به طور همزمان با مراسم جهنده على (يا ژنده على) انجام مى شود.
مراسم جهنده على، مراسمى خاص دينى است كه به مناسبت خلافت حضرت على بن ابى طالب عليه السلام در مسجد مقدس اين شهر - كه گفته مى شود آرامگاه اين امام است - اجرا مى شود.
اين مراسم با برافراشتن يک علم - كه تركيب رنگ آن به درفش كاويانى شباهت دارد و به آن ژنده سخى مى گويند - در حرم منسوب به امام على عليه السلام و در اولين روز سال اجرا مى شود.
جشن گل سرخ براى چهل روز در دشت هاى لاله و حرم ادامه مى يابد.
همچنين در شعرهاى محلى افغانستان - كه همزمانى عيد اللَّه الاكبر غدير با نوروز براى آنان جا افتاده است - نيز به اين همزمانى بسيار پرداخته اند:
بهار آمد بهار آمد خوش آمد
على با ذوالفقار آمد خوش آمد
طبق باور (به حق) عامه مردم شريف افغانستان، اميرالمؤمنين عليه السلام در روز اول نوروز به جانشينى رسول خدا صلى الله عليه و آله برگزيده شد و مردمان اين كشور در كنار تجليل از نوروز، به توصيف رشادت ها و دلاورى هاى حضرت اميرالمؤمنين عليه السلام نيز مى پردازند، و در ايام جشن نوروز در شهر مزار شريف دوبيتى هاى مخصوص اين ايام را با صداى خوش مى خوانند:
نوروز رسيد و عيد اكبر گرديد
برگرد سر ساقى كوثر گرديد
امروز على عليه السلام نشست بر تخت نبى صلى الله عليه و آله
زان است كه روز و شب برابر گرديد
از دو بيتى هاى معروف ديگرى كه در مورد مورد خلافت امام على عليه السلام در روز اول نوروز در ميان مردم آن سرزمين خوانده مى شود، مى توان اين دو بيتى ها را نام برد:
نوروز شد و جمله جهان گشت معطر
از بوى خوش لاله و ريحان و صنوبر
بر تخت خلافت بنشست آن شاه صفدر
داماد نبى صلى الله عليه وآله، شير خدا، ساقى كوثر
و يا:
نوروز شد و على عليه السلام ز روى تعظيم
بر تخت خلافت نبى صلى الله عليه وآله گشت مقيم
از مقدم شاه اوليا بر كرسى
امروز نشسته معنى عرش عظيم
منبع
قنوت خورشيد: ص۴۹-۵۳.
پانویس
- ↑ دمع السجوم (ترجمه مرحوم شعرانى از كتاب نفس الهموم): ص ۲۰۲.