شیخ عباس قمی
«عباس بن محمدرضا قمی»، معروف به شیخ عباس قمی، یا محدث قمی، از محدثان و علمای شیعه در قرن چهاردهم هجری قمری بود. او در سال 1294 هجری قمری (1254 خورشیدی) در قم به دنیا آمد. پدرش، محمدرضا قمی، فردی متدین و آگاه به احکام دین بود و مادرش، بانو زینت، نیز زنی پارسا بود.
شیخ عباس قمی، دروس مقدماتی را در قم نزد میرزا محمد ارباب قمی فرا گرفت و در سال ۱۳۱۶ هجری قمری برای ادامه تحصیل به نجف رفت. در نجف، شیفتهٔ میرزا حسین نوری شد و از او بهره‌های فراوانی برد، او با جدیت و حافظه قوی، به مقام والایی نزد استادش رسید و کتاب "مستدرک الوسائل" را برای چاپ در ایران استنساخ کرد.محدث قمی به دلیل ویژگی‌های اخلاقی برجسته‌اش، از جمله علاقه به کتاب، تواضع، امر به معروف و نهی از منکر، و زهد، در بین مردم و حوزه‌های علمیه شهرت داشت، او هرگز از سهم امام استفاده نمی‌کرد و زندگی ساده‌ای داشت، گفتار و عمل او یکی بود و سخنانش تأثیر عمیقی بر شنوندگان داشت.
اساتید
- سید محمد کاظم طباطبائی یزدی صاحب العروة الوثقی
- میرزا حسین نوری صاحب کتاب المستدرک
- محمدتقی شیرازی مشهور به میرزای دوم
- سید حسن صدر کاظمی
- سید ابوالحسن نقوی لکنهوئی
- آقا بزرگ حکیم شهیدی(درگذشت:۱۳۱۵ش)
- میرزا محمد خراسانی فرزند آخوند خراسانی
- شیخ مرتضی آشتیانی(درگذشت:۱۳۲۵ش)
- آقا حسین قمی
- میرزا عبدالجواد ادیب نیشابوری
- محمد ارباب قمی
- شیخ ابوالقاسم قمی
- سید احمد طباطبایی قمی (درگذشت:۱۳۳۴ق)پدرخانم محدث قمی
- شیخ محمد حسین قمی استاد خط نستعلیق.
شاگردان
برخی از شاگردان محدث قمی عبارتند از:
- آقا بزرگ طهرانی
- سید احمد موسوی مستنبط
- سید احمد مشهور به سید آقا تستری جزائری
- شیخ حسین مقدس مشهدی
- شیخ میرزا حیدر قلی خان سردار کابلی
- سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی
- عبدالحسین فقیهی رشتی
- ملا علی واعظ خیابانی تبریزی
- سید علی‌مدد قائنی خراسانی
- سید علی‌نقی فیض‌الاسلام
- شیخ محمدتقی مقدس طهرانی
- شیخ محمدصادق صدر الشریعة تنکابنی
- شیخ محمدعلی اردوبادی
- شیخ محمدمهدی شرف الدین واعظی تستری
- سید محمدهادی میلانی
- سید مصطفی صفایی خوانساری
- سید میرزا مهدی شیرازی
- شیخ یوسف بیارجمندی حائری
- شیخ یوسف بن عبدعلی رجایی مغزی.
وفات:
شیخ عباس قمی در شب 22 ذی‌الحجه سال 1359 هجری قمری (1 بهمن 1319 شمسی) در 65 سالگی در نجف درگذشت.
سید ابوالحسن اصفهانی در حرم امام علی علیه السلام بر پیکر او نماز خواند و در کنار استادش میرزا حسین نوری در حرم به خاک سپرده شد.
به نقل سید محسن امین، سه مجلس بزرگداشت برای وی در نجف، کربلا و کاظمین برگزار شد.
تألیفات
مشهورترین اثر او، کتاب مفاتیح‌الجنان است که مجموعه‌ای از دعاها و اعمال است که از پیامبر اسلام و امامان شیعه نقل شده و به صورت موضوعی دسته‌بندی شده‌است.
- کلمات لطیفه
- الدر النظیم فی لغات القرآن العظیم
- کُحل البصر فی سیرة سید البشر
- کتاب نقد «الوسائل» شیخ حر عاملی
- تقسیم بدایة الهدایة شیخ حر عاملی
- شرح «الوجیزه» شیخ بهائی
- فیض القدیر فیما یتعلق بحدیث الغدیر
- علم الیقین
- مقالید الفلاح فی عمل الیوم واللیله
- مقلاد النجاح
- سفینةالبحار و مدینة الحکم والآثار
- خلاصه جلد یازده بحارالانوار علامه مجلسی
- شرح کلمات قصار امام علی علیه السلام که در آخر نهج البلاغه آمده است.
- هدیة الانام الی وقایع الایام
- فیض العلام فی وقایع الشهور و الایام
- تحفة الاحباب فی تراجم الاصحاب
- فوائد الترجبیه
- الدرة الیتیمه فی تتمات الدرة الثمینه
- هدیة الزائرین و بهجة الناصرین
- اللئالی المنثوره
- الفصول العلیه فی المناقب المرتضویه
- سبیل الرشاد
- حکمة بالغه و مأة کلمة جامعه
- ذخیرة الابرار فی منتخب انیس التجار
- نزهة النواظر در ترجمه معدن الجواهر
- غایة القصوی فی ترجمة العروة الوثقی
- مفاتیح الجنان و الباقیات الصالحات
- التحفة الطوسیه والنفغة القدسیه
- رساله دستورالعمل حضرت سیدالشهداء علیه السلام
- نفس المهموم
- نفثة المصدور
- الانوار البهیه فی تاریخ الحجج الالهیه
- رساله ای در گناهان کبیره و صغیره
- منازل الآخره
- ترجمه «مصباح المتهجد» مرحوم شیخ طوسی
- نزهةالنواظر: (ترجمه «معدن الجواهر» اثر محمد بن علی کراجکی)
- مقامات علیه: (خلاصه «معراج السعاده» مرحوم ملا احمد نراقی)
- ترجمه «جمال الاسبوع» سید بن طاووس
- الباقیات الصالحات (در حاشیه مفاتیح الجنان چاپ شده است.)
- منتهی الآمال فی تاریخ النبی و الآل
- تتمة المنتهی فی وقایع ایام الخلفاء
- ترجمه مسلک دوم «لهوف» سید بن طاووس
- تتمیم تحیة الزائر محدث نوری
- چهل حدیث
- الکنی و الالقاب
- هدیة الاحباب فی المعروفین بالکنی والالقاب
- فواید الرضویه فی احوال علماء المذهب الجعفریه
- بیت الاحزان فی مصائب سیدة النسوان
- شرح حکم نهج البلاغه.
تأليف در غدير[۱]
همان طور كه در زمينه سند حدیث غدیر بحث هاى مفصلى در كُتب شده، در مورد متنِ حدیث هم تأليفاتِ ارزنده اى وجود دارد.
از جمله مؤلفين مشهور چهارده قرن كه در مورد غدير تألیف داشته اند حاج شيخ عباس قمى (م ۱۳۵۹ ق) است كه كتاب «فيض القدير فيما يتعلق بحديث الغدير» را در ۴۶۲ صفحه وزيرى تأليف كرده
است. کتابشناسی اين كتاب از اين قرار است:
فيض القدير فيما يتعلق بحديث الغدير، عباس بن محمدرضا قمى (م ۱۳۹۵ ق).[۲] فارسی، چاپى. مؤسسه در راه حق، قم، چاپ اول، سال ۱۴۰۵ ق، ۱۳۶۵ ش. وزيرى، ۴۶۲ ص.
اين كتاب خلاصه اى است از مجلدات «عبقات الانوار» مير حامدحسين كه پيرامون حدیث غدیر است.
اين كتاب در دو مقصد است: اول: اثبات تواتر حديث غدير و جواب اشكالات مربوط. دوم: بيان دلالت حديث غدير و رد اشكالات مربوط.
مقصد اول در سه باب است:
- شامل هشت فصل كه در فصل هشتم دوازده نفر از علماى عامه را كه تواتر حديث غدير را ثابت نموده اند نامبرده.
- ايراد كلمات فخر رازى و جواب از آنها در نُه فصل
- ايراد اشكالات ديگر و جواب آنها در دو فصل و فصل دوم در دو مقام. مقصد دوم شامل نُه فصل است كه طى آنها وجوه استدلال به حديث غدير و همچنين
- اشكالات و جواب از آنها را بيان نموده است. در پايان فصلى در استدلال به آيه تبليغ «يا ايها الرسول...» با ده دليل همراه با روايات و اقوال و نيز شبهات و جواب از آنها آمده است. مؤلف اين كتاب را در تاريخ ۱۳۲۱ قمرى به انجام رسانده است.
وفات شيخ عباس قمى در دهه غدير[۳]
در ايام دهه غديريه رخدادهاى متعددى اتفاق افتاده است. يكى از اين رخدادها وفات محدث قمى است.
در روز ۲۳ ذى حجة الحرام مرحوم حاج شيخ عباس قمى صاحب «مفاتيح الجنان» و ده ها اثر ارزشمند ديگر به سال ۱۳۵۹ ق درگذشته است.
محدث قمى از شاگردان خاص محدث نورى و يار و ياور او، وى اسوه تلاش و تحقيق و اسطوره زهد و تقوا بود.
منبع
دانشنامه غدیر ،جلد ۱۴،صفحه ۴۸۸.
پانویس
- ↑ چهارده قرن با غدير: ص ۱۵۲،۱۳۶،۱۳۵. اسرار غدير: ص ۱۲۱.
- ↑ الفوائد الرضوية: ص ۲۲۲. الذريعة: ج ۱۶ ص ۴۰۹ ش ۱۹۵۶ و ج ۷ ص ۱۷۳. طبقات اعلام الشيعة (قرن چهاردهم، نقباء البشر): ج ۳ ص ۱۰۰۱ ش ۱۴۹۸. اعيان الشيعة: ج ۷ ص ۴۲۵. الغدير فى الكتاب و السنة و الادب: ج ۱ ص ۱۵۷.
- ↑ غدير در گذر زمان (مهدى پور): ص ۶۲ - ۶۵، ۷۵ - ۱۱۹.