آمار آیات غدیر به ترتیب زمانی و مکانی
آمار آیات غدیر به ترتیب زمانی و مکانی مربوط به بیش از ۳۰۰ آیه است که به‌نحوی ارتباطی با واقعه غدیر دارند. از اين تعداد، ۲۰۰ آيه در متن واقعه غدير نازل شده و ۱۰۰ آيه به‌صراحت يا كنايه تفسير به آن واقعه شده است.[۱]
گفته شده که رخداد غدير در بين وقايع اسلام بيشترين پشتوانه قرآنى را دارد. از جمله آمارهاى غدير، آمار آياتى است كه از ابتداى حجةالوداع و در مكه و سپس در مسير مكه تا غدير و در خطبه غدير و بعد از خطبه در مراسم سه‌روزه غدير و در ماجراهاى پس از غدير و بعد از آن در مدينه نازل شده و يا به‌نوعى مورد استشهاد قرار گرفته است. اين آيات با جمع‌آوری اقوال و نقلهاى مختلف و پراكنده تاريخى، حديثى و تفسيرى و قرار دادن آنها در كنار يكديگر به‌دست مىآيد. ضرورت اين مبحث از آن جهت است كه ذهنيتى از مسير قرآنى ماجراى غدير پيدا شود. واقعه غدير با مقدماتى حساب‌شده از مدينه آغاز شد و در طول سفر حج آمادهسازى فكرى و عملى براى آن ادامه يافت، تا در روز چهاردهم ذىالحجة سال دهم هجرى رسماً فرمان اجراى آن صادر شد. در همه اين مراحل آنچه به‌عنوان پيشبينى يک برنامه كامل درباره اعلام ولايت لازم بود، در نظر گرفته شد. زمانبندى نقل آيات از آغاز حركت از مدينه تا روز بازگشت از غدير به مدينه است،. به همين ترتيب مكانها نيز در نظر گرفته شدهاند و در هر مورد نيز به ترتيب مطرح‌شدن آمده‌اند.
ترتیب اول
- در مدینه قبل از خروج برای حج (۷ آیه): احزاب/۶، سبأ/۴۶، توبه/۱۶، مائده/۷، ۸، ۵۵، نساء/۵۹.
- در مِنا و در روز‌های حج (۱۱ آیه): زخرف/۴۱-۴۴، ۵۷-۶۱، مؤمنون/۹۳، ۹۴.
- آخرین روز حج در مِنا، (۵ آیه): نصر/۱-۳، انشراح/۷، ۸.
- در پایان مراسم حج و قبل از بازگشت به مکه (۳ آیه): زخرف/۱۹، ۲۸، ۳۹.
- در مکه پس از بازگشت از حج (۲۴ آیه): بقره/۱۶۷، آل‌عمران/۱۱۸، نمل/۵۰، ۵۱، حج/۲۵، سبأ/۴۶، زخرف/۷۴-۸۰، محمّد صلی الله علیه و آله/۲۲-۲۶، مجادله/۷، ۱۰، تحریم/۳-۷.
- روز ۱۳ ذی‌الحجه در مکه قبل از حرکت به‌سوی غدیر (۴ آیه): عنکبوت/۲-۴، کهف/۶.
- سه روز بعد از خروج از مکه قبل از رسیدن به غدیر (۴ آیه): حجر/۹۲-۹۵.
- چهار روز بعد از خروج از مکه قبل از رسیدن به غدیر (۱۵ آیه): هود/۱۲-۲۴، مریم/۹۶، ۹۷.
- شب ۱۸ ذی‌الحجه بین راه قبل از رسیدن به غدیر (۳ آیه): مائده/۷، ۸، ۶۷.
- در خطبه غدیر (۱۲۶ آیه):[یادداشت ۱] بقره/۲۴، ۴۳، ۱۵۸، ۲۸۵، نساء/۱۰، ۴۷، ۸۲، ۱۴۵، آل‌عمران/۷، ۲۲، ۸۵، ۸۸، ۱۰۲، ۱۴۴، ۱۷۹، مائده/۳، ۱۹، ۳۷، ۵۵، ۵۶، ۶۷، فتح/۱۱، نور/۱۵، توبه/۶۱، ۱۰۰، ۱۲۰، یس/۱۲، یونس/۳۵، ۶۲، منافقون/۶، کهف/۸۷، حشر/۱۸، نحل/۲۹، ۹۱، ۹۴، ق/۲۹، انسان/۱-۳۱، عصر/۱-۳، نور/۵۴، محمّد صلی الله علیه و آله/۹، الرحمن/۳۱، ۳۵، فجر/۱۴، قصص/۴۱، صافات/۷۱، مرسلات/۱۶-۱۹، انعام/۸۲، ۱۱۲، ۱۵۳، اعراف/۴۳، ۱۸۱، حمد/۱-۸، مجادله/۲۲، حجرات/۱۵، ۱۷، حجر/۴۵، ۴۶، انبیاء/۱۰۳، زمر/۵۶، ۷۳، غافر/۴۰، ملک/۶، ۷، هود/۱۰۶، فرقان/۱۲، اعراف/۳۸، ملک/۸-۱۱، ۱۲، رعد/۷، فتح/۱۰، حج/۱، ۴۱، زخرف/۲۸، اسراء/۱۵، ۵۸، ۹۶، احزاب/۷۱، لقمان/۸، ابراهیم/۸.
- در اثناء خطابه غدیر (۱۱ آیه): مائده/۳، قلم/۱-۸، ۵۱، ۵۲.
- هنگام بستن عمامه سحاب (۵ آیه): آل‌عمران/۱۲۳-۱۲۵، توبه/۲۵، ۲۶.
- بعد از خطابه غدیر (۱۸ آیه): حاقه/۴۳-۵۲، نجم/۱-۴، قلم/۳، ناس/۴-۶
- بعد از بیعت در روز اول غدیر (۱۶ آیه): توبه/۷۴، حجر/۴۲، نحل/۹۱-۹۴، قیامت/۱۶، ۳۱-۳۵، اسراء/۷۲، ۷۲، سبأ/۲۰، یونس/۱۵.
- قبل از ماجرای سنگ آسمانی (۱ آیه): زخرف/۵۸.
- در ماجرای سنگ آسمانی (۱۸ آیه): انفال/۳۲، ۳۳، ابراهیم/۱۵-۱۷، یونس/۱۱، معارج/۱-۳، شعراء/۲۰۱-۲۰۴، اعراف/۴۹، توبه/۷۲، رعد/۲۳، ۲۴، زخرف/۷۱.
- پس از توطئه قتل پیامبر صلی الله علیه و آله در کوه هرشی (۴ آیه): لقمان/۲۴، بقره/۱۴۰، فجر/۱۳، ۱۴.
- پس از بازگشت به مدینه (۸ آیه): بقره/۸-۱۵.
- پس از ماجرای صحیفه ملعونه دوم در مدینه (۱ آیه): بقره/۷۹.
ترتیبی دیگر
در نگاهى ديگر، ترتيب نزول و تفسير آيات قرآن در غدير را به‌گونه‌ای دیگر صورت‌بندی کرده‌اند:
- نزول آيات قرآن از مدينه تا مكه.
- نزول آيات قرآن در ايام حج.
- نزول آيات قرآن در مكه پس از حج.
- نزول آيات قرآن از مكه تا غدير.
- نزول آيات قرآن در خطابه غدير.
- نزول آيات قرآن در ايام سه روزه در غدير.
- نزول آيات قرآن از غدير تا مدينه.
- نزول آيات قرآن پس از بازگشت به مدينه.
با در نظر داشتن اين مسير كلى، اين مراحل به‌شكل آمارى و ذكر آيات به این شرح ارائه شده است:
- نزول آیات قرآن از مدینه تا مکه (۶ آیه): احزاب/۶، مائده/۷، ۵۵، نساء/۵۹، توبه/۱۶، حج/۲۲.
- نزول آیات قرآن در ایام حج (۲۳ آیه): بقره/۱۹۶، ۲۰۳، بیّنه/۷، انشراح/۷، ۸، مائده/۷، مؤمنون/۹۳، ۹۴، زخرف/۱۹، ۳۹، ۴۱، ۴۲، ۴۳، ۴۴، ۶۱، نصر/۱ تا آخر سوره، توبه/۳۶، ۳۷، حجرات/۱۰، ۱۳، سبأ/۴۶.
- نزول آیات قرآن در مکه پس از حج (۲۱ آیه): عنکبوت/۱، کهف/۶، تحریم/۱-۳، ۴، ۷، حج/۲۵، مجادله/۷، ۱۰، نمل/۵۰، ۵۲، آل‌عمران/۱۱۸، بقره/۱۶۷، توبه/۷۴، زخرف/۷۹، ۸۰، محمّد صلی الله علیه و آله/۱۳، ۲۴، ۲۵.
- نزول آیات قرآن در خطابه غدیر (۲۱۵ آیه): بروج/۱۳، توحيد/۴، ملک/۱، بقره/۲۸۵، ۲۱۷، ۱۵۸، ۴۳، ۲۴، مائده/۳، ۵۴، ۵۵، ۵۶، ۶۷، فتح/۱۰، ۱۱، نور/۱۵، توبه/۲۰، ۲۱، ۶۱، ۱۰۰، يس/۱۲، طلاق/۸، كهف/۸۷، حشر/۱۸، نحل/۲۹، ۹۴، زمر/۵۶، نساء/۴۷، ۸۲، ۱۴۵، آل‌عمران/۷، ۱۹، ۸۵، ۸۸، ۱۰۲، ۱۴۴، ۱۷۹، ق/۵، بيش از ۹۰ مورد خطاب «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا»، «الَّذِينَ آمَنُوا» از جمله عصر/۳، نور/۵۴، تغابن/۸، حجرات/۱۷، محمّد صلى الله عليه و آله/۲۸، فجر/۱۴، قصص/۴۱، الرحمن/۳۵، ۳۱، صافات/۷۱، مرسلات/۱۹-۱۶، انعام/۱۵۳، ۱۱۲، ۱۰۳، ۸۲، حمد/۶، ۷، يونس/۶۲، مجادله/۲۲، حجرات/۱۵، حجر/۴۶، زمر/۷۳، غافر/۴۰، انشقاق/۱۲، ملک/۷، فرقان/۱۲، اعراف/۳۸، ۴۳، ۵۴، ۱۵۷، ۱۸۶، ۱۸۸، ملک/۸-۱۲، رعد/۷، حج/۱، ۴۱، زخرف/۲۸، اسراء/۹۶، ۱۵، ۵۸، احزاب/۷۱، ابراهيم عليه السلام/۸.
- نزول آيات قرآن در ايام سه روزه در غدير (۶۰ آيه): آل‌عمران/۱۲۴، توبه/۱۶، ۲۵، ۷۲، ۷۴، مائده/۳، ۵۵، ۶۷، نحل/۹۱، ۹۲، قيامت/۱۶، ۳۱-۳۵، قلم/۱، ۲، ۳، ۵، ۶، ۵۱، ۵۲، سبأ/۲۰، ۴۶، حجر/۴۲، ناس/۴، ۵، حاقه/۴۳-۵۲، يونس/۱۲، ۱۵، زمر/ ۶۵، ۶۶، نجم/۱ - ۴، زخرف/۵۸-۶۱، ۷۱، انفال/۳۲، ۳۴، معارج/۱-۳، ابراهيم/ ۱۵، شعراء/ ۲۰۵، اعراف/۴۹، رعد/۲۴.
- نزول آيات قرآن از غدير تا مدينه (۱۳ آيه): فجر/۱۴، لقمان/۲۴، توبه/۴۸، ۶۴، ۶۵، ۶۶، ۷۴، بقره/۱۴۰، احزاب/۱۵، نساء/۱۵۰، صافات/۱۷۷، مجادله/۷، آل‌عمران/۱۰۶.
- نزول آيات قرآن پس از بازگشت به مدينه (۱۱ آيه): بقره/۸-۱۵، ۷۹، نساء/۱۰۸، تحريم/۱۰.[۲]
پانویس
- ↑ آنچه به‌عنوان خطابه غدیر در نظر گرفته شده فقط خطبه بلند و معروف غدیر نیست، بلکه تمام روایاتی است که خطبه را مفصلاً و مختصراً با متون مختلف نقل کرده است. نکته دیگر اینکه چینش آدرس آیات در این عنوان به‌ترتیب مطرح‌شدن آن در خطابه غدیر است.
منابع
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.