آيه ۳۸ اعراف و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | اعراف |
| شماره آیه | ۳۸ |
| جزء | ۸ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | لعنتکردن دشمنان غدیر یکدیگر را در قیامت |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۳۸ سوره اعراف آیهای تفسیرشده در خطبه غدیر که توصیفی از وضعیت دشمنان غدیر در قیامت است که یکدیگر را بر گمراهی از ولایت لعنت میکنند.
موقعیت تاریخی تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف چنین ترسیم شده است: نیمی از وقت خطبه بلند غدیر سپری شده بود. پیامبر صلی الله علیه و آله پس از آنکه مفهوم صراط مستقیم را روشن کرد، به معرفی دو گروه دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام پرداخت. تا در این قسمت صحنه روز قیامت را درباره دشمنان او بیان کرد.
طبق تفسیری که پیامبر صلی الله علیه وآله از آیه ارائه کرده معنای آیه چنین خواهد بود: دشمنان علی علیه السلام که آیات خدا را تکذیب نموده و نسبت به آنها سرکشی کردند اهل آتشاند و در آن دائمی خواهند بود و در آنجا یکدیگر را به سبب گمراهی لعنت خواهند کرد. همچنین، در ذیل تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف در خطبه غدیر نکتهای درباره عدم پذیرش عبادات جز با ولایت و برائت از دشمنان آن گفته شده است.
آیهای تفسیرشده در غدیر بهطور صریح
آیه ۳۸ سوره اعراف از جمله آیات تفسیرشده در غدیر دانسته شده است. به گفته برخی محققان، در غدیر ۱۸ آیه قرآن بهصراحت تفسیر شده است؛ به این معنی که پیامبر صلی الله علیه و آله متن آیه را جداگانه در خطبه بیان کرده و قبل یا بعد از آن به تفسیرش پرداخته است. این موارد در مقابل آیاتی است که بهصورت تضمین در کلام و اقتباس در خطابه حضرت آمده است.[۱]
یکی از این آیات، آیه ۳۸ سوره اعراف است:[۲] 
قالَ ادْخُلُوا فِی أُمَمٍ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِکُمْ مِنَ الْجِنِّ وَ الْإِنْسِ فِی النَّارِ کُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها حَتَّی إِذَا ادَّارَکُوا فِیها جَمِیعاً قالَتْ أُخْراهُمْ لِأُولاهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ أَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النَّارِ، قالَ لِکُلٍّ ضِعْفٌ وَ لکِنْ لا تَعْلَمُونَ؛ گفت: همراه امتهایی از جن و انس که قبل از شما بودهاند داخل آتش شوید، که هر گروهی داخل آتش جهنم میشوند همتای خود را لعنت میکنند تا هنگامی که همه کنار یکدیگر خود را در آتش مییابند آخرین آنها به اولینشان میگوید: پروردگارا، اینان ما را گمراه کردند، پس عذاب چندبرابری از آتش به آنان بده. خداوند در پاسخ میفرماید: برای همه عذاب چند برابر است ولی شما نمیدانید
.
آیه در متن خطبه غدیر
آیه ۳۸ سوره اعراف در متن خطبه غدیر چنین نقل شده است: اَلا اِنَّ اَعْداءَهُمُ الَّذينَ قالَ اللَّهُ فيهِمْ: کُلَّما دَخَلَتْ اُمَّةٌ لَعَنَتْ اُخْتَها حَتّی اِذَا ادّارَکُوا فیها جَمیعاً قالَتْ اُخْریهُمْ لاَوُلیهُمْ رَبَّنا هؤُلاءِ اَضَلُّونا فَآتِهِمْ عَذاباً ضِعْفاً مِنَ النّارِ، قالَ لِکُلٍّ ضِعْفٌ وَ لکِنْ لا تَعْلَمُونَ؛ بدانید که دشمنان ایشان کسانیاند که خداوند درباره آنان گفته است: هر گروهی که داخل جهنم میشود همتای خود را لعنت میکند، تا آنکه همه آنان در آنجا به یکدیگر بپیوندند آخرین آنان با اشاره به اولین آنان میگویند: پروردگارا، اینان ما را گمراه کردند؛ پس عذاب دو چندان از آتش به آنان نازل کن. خدا میفرماید: «برای هر دو گروه عذاب مضاعف است، ولی شما نمیدانید.[۳]
آیه در وصف دشمنان غدیر
موقعیت تاریخی تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف چنین ترسیم شده است: نیمی از وقت خطبه بلند غدیر سپری شده بود. پیامبر صلی الله علیه و آله پس از آنکه مفهوم صراط مستقیم را روشن کرد، به معرفی دو گروه دوستان و دشمنان اهل بیت علیهم السلام پرداخت. تا این فراز که صحنه روز قیامت را درباره دشمنان او بیان میکند.
طبق تفسیری که پیامبر صلی الله علیه وآله از آیه ارائه کرده معنای آیه چنین خواهد بود: دشمنان علی علیه السلام که آیات خدا را تکذیب نموده و نسبت به آنها سرکشی کردند اهل آتشاند و در آن دائمی خواهند بود. چه کسی ظالمتر از دشمنان علی علیه السلام است که به خدا دروغ بستند یا نشانههای خدا را تکذیب کردند. آن هنگام که مرگشان فرا رسد، فرستادگان خدا از آنان میپرسند: کجایند آنچه غیر از خدا صدا میزدید؛ در پاسخ میگویند: از نزد ما گم شدهاند، و سپس بر علیه خود شهادت میدهند که کافر بودهاند.
آنگاه به دشمنان علی علیه السلام گفته میشود: شما هم نزد امتهای قبلی که در آتش هستند بروید که آنچنان دچار نکبتاند که یکدیگر را لعنت میکنند و گناه را بر عهده پیشینیانشان قرار میدهند؛ ولی خداوند به دشمنان علی علیه السلام خواهد فرمود: عذاب پیروان سقیفه همانند بنیانگذاران آن است، که به پیروان خود خواهند گفت: شما هم مانند ما تخفیفی از عذاب ندارید، پس مانند ما بچشید و حاصل کار خود را ببینید.[۴]
هیچ عبادتی بدون ولایت پذیرفته نیست
در ذیل تفسیر آیه ۳۸ سوره اعراف در خطبه غدیر نکتهای درباره عدم پذیرش عبادات جز با ولایت و برائت از دشمنان آن گفته شده است؛ برای نمونه در روایتی چنین آمده است: یا علی، اگر بندهای هزار سال خدا را عبادت کند، خدا از او قبول نمیکند جز با ولایت تو و امامان از فرزندانت و ولایت تو پذیرفته نمیشود جز با برائت از دشمنانت و دشمنان امامان از فرزندانت.[۵]
مبنای این عدم پذیرش هم در کلامی از امیرالمؤمنین علیه السلام آمده است: بر عهده آن دو است گناه امت محمد صلی الله علیه و آله؛ تا روز قیامت هر خونی که به ناحق ریخته شود و هر مالی که به حرام خورده شود و هر ناموسی که به حرام تصرف شود و هر حکمی که به ظلم داده شود بر عهده آن دو است، بدون آنکه از گناه انجامدهنده آن چیزی کم شود.[۶]
پانویس
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- کتاب سلیم بن قیس الهلالی؛ سلیم بن قیس هلالی، تحقیق: علاءالدین موسوی، تهران: مؤسسة البعثة (قسم الدراسات الإسلامیة)، ۱۴۰۷ق.
- کنزالفوائد؛ محمد بن علی کراجکی، تحقیق: عبدالله نعمه، قم: دار الذخائر، ۱۴۱۰ق.