آيه ۶۲ یونس و غدیر

آیه ۶۲ سوره یونس آیه برای معرفی امامان امت در خطبه غدیر که ترسی برای آنان نیست و اندوهگین نیستند.

آیه ۶۲ یونس و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	یونس
شماره آیه	۶۲
جزء	۱۱
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
موضوع	امامان علیهم السلام دوستان خدا هستند که ترس و حزنی برای آنان نیست.
ترتیل آیه ترجمه صوتی

موقعیت تاریخی استناد به آیه ۶۲ سوره یونس چنین ترسیم شده است: در حالی که پیامبر صلی الله علیه و آله در اواسط خطبه، امامان بعد از خود را تعیین می‌کرد، در پایان این قسمت آنان را «اولیاء اللَّه» معرفی کرد و آیه ۶۲ سوره یونس را در کلام خویش با تغییری در صورت جمله تضمین می‌نماید.

برای مفهوم اولیاءالله در آیه ۶۲ سوره یونس دو احتمال داده شده است: اینکه امامان معصوم علیهم السلام «اولیاء اللَّه» هستند؛ اینکه شیعیان امامان «اولیاءالله» هستند. محققان احتمال اول را قوی‌تر دانسته و بر اساس آن آیه را چنین معنا کرده‌اند: امامان اولیای خدا هستند که ترسی بر آنان نیست و محزون نمی‌شوند». این بدان معناست که عالی‌ترین فرد اولیای خدا امامان هستند و به دنبال آنان پیروانشان نیز چنین مقامی را دارا بوده و ترسی بر آنان نیست

آیه‌ای برای معرفی امامت و ولایت

آیه ۶۲ سوره یونس از جمله آیاتی است که برای معرفی مقام امامت و ولایت در خطبه غدیر به‌کار گرفته شده است. گفته شده علاوه بر آیاتی که مستقیماً در ایام غدیر نازل شده، آیاتی هم برای بیان بیشتر شئون امامت و خلافتِ الهی در برابر ریاست سقیفه به‌صورت استشهاد، اشاره و اقتباس در کلام پیامبر صلی الله علیه و آله ترکیب شده و آیه مستقلاً ذکر نشده است.

این موارد ۶ آیه است که یکی از این آیات آیه ۶۲ سوره یونس است: أَلَا إِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ؛ آگاه باشید، که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‌شوند.

آیه در متن خطبه

پیامبر صلی الله علیه و آله در قسمتی از بخش هفتم خطبه غدیر آیه ۶۲ سوره یونس در کلام خود چنین آورد: مَعاشِرَ النّاسِ، انَا صِراطُ اللَّه الْمُسْتَقيمُ الَّذى امَرَكُمْ بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ عَلِىٌّ مِنْ بَعْدى ثُمَّ وُلْدى مِنْ صُلْبِهِ ائِمَّةُ الْهُدى …. اولئِكَ اوْلِياءُ اللَّه الَّذينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ اى مردم، من صراط مستقيم خدايم كه به شما دستور پيروى از آن را داده است و بعد از من على و سپس فرزندانم از صلب او كه امامان هدايتند…. آنان اولياى خدايند كه ترسى بر آنان نيست و محزون نمی‌شوند.

موقعیت تاریخی استناد به آیه

موقعیت تاریخی استناد به آیه ۶۲ سوره یونس چنین ترسیم شده است: در حالی که پیامبر صلی الله علیه و آله در اواسط خطبه، امامان بعد از خود را تعیین می‌کرد، در پایان این قسمت آنان را «اولیاء اللَّه» معرفی کرد و آیه ۶۲ سوره یونس را در کلام خویش با تغییری در صورت جمله تضمین می‌نماید. این تضمین در بخش هفتم از خطبه غدیر و بیان چند آیه و نیز سوره حمد بود. پیامبر صلی الله علیه و آله در این قسمت آیه ۶۲ سوره یونس را در کنار آیه ۵۶ سوره مائده قرار داد و از امامان به عنوان «اولیاء اللَّه» و «حزب اللَّه» یاد کرد.

موقعیت قرآنی آیه

موقعیت قرآنی آیه ۶۲ سوره یونس چنین ترسیم شده است: در قرآن این آیه پس از آیه ۶۱ آمده که در آن از ثبت‌شدن دقیق اعمال بندگان در دستگاه الهی بیان شده است؛ دستگاهی که شاهد همه اعمال مردم است و ذره‌ای از نظر خداوند پنهان نمی‌ماند. پس از این ترساندنِ بندگان از عاقبتِ اعمال و کردارشان، اولیای خود را مستثنی می‌داند و می‌فرماید: «بر آنان ترسی نیست» و در پی آن محزون‌نشدنشان را مطرح می‌نماید.

تحلیل اعتقادی آیه

برخی محققان وجود آیه ۶۲ سوره یونس در خطبه غدیر را چنین تحلیل کرده‌اند: بر اساس این آیه از امامان معصوم علیهم السلام به‌عنوان و با تعبیر «اولیاء اللَّه» شده است. این یک احتمال درباره معنای این تعبیر در آیه است.

در احتمالی دیگر اولیاءالله به شیعیان اهل‌بیت علیهم السلام بازگشته است؛ چرا که پس از ذکر تفسیر سوره حمد در خطبه غدیر این آیه را آمده است: در سوره حمد از کسانی یاد شده است که می‌گویند: «ما را به راه راست هدایت کن». اگر صراط مستقیم امامان در نظر گرفته شوند، در نتیجه «اولیاءالله» نیز به ائمه علیهم السلام بازمی‌گردد؛ ولی اگر طالبان صراط مستقیم در نظر گرفته شوند که «کسانی هستند که نعمت به آنان داده شده»، در این صورت «اولیاءالله» شیعیان خواهند بود.

با اینکه هر دو احتمال به قوت خود باقی است، ولی سیاق ادبی کلام احتمال بازگشت ضمیر به شیعیان را تضعیف می‌کند؛ به‌خصوص بعد از عبارات فيهِمْ وَ اللَّه نَزَلَتْ وَ لَهُمْ عَمَّتْ وَ ايّاهُمْ خَصَّتْ که قبل از جمله اولئِكَ اوْلِياءُ اللَّه است. ضمیر «هُم» در این سه جمله قطعاً به امامان باز می‌گردد و از نظر ادبی اسم اشاره «اولئک» به همان مرجع ضمیر «هُم» باز خواهد گشت. در نتیجه تفسیر آیه در این جمله خطبه غدیر چنین است که «امامان اولیای خدا هستند که ترسی بر آنان نیست و محزون نمی‌شوند». این بدان معناست که عالی‌ترین فرد اولیای خدا امامان هستند و به دنبال آنان پیروانشان نیز چنین مقامی را دارا بوده و ترسی بر آنان نیست.

منابع

• اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
• سخنرانی استثنائی غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
• واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.