آيه ۶۲ یونس و غدیر
آیه ۶۲ سوره یونس آیه برای معرفی امامان امت در خطبه غدیر که ترسی برای آنان نیست و اندوهگین نیستند.
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | یونس |
| شماره آیه | ۶۲ |
| جزء | ۱۱ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | امامان علیهم السلام دوستان خدا هستند که ترس و حزنی برای آنان نیست. |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
موقعیت تاریخی استناد به آیه ۶۲ سوره یونس چنین ترسیم شده است: در حالى كه پيامبر صلى الله عليه و آله در اواسط خطبه، امامان بعد از خود را تعيين مى‌کرد، در پايان اين قسمت آنان را «اولياء اللَّه» معرفى کرد و آيه ۶۲ سوره يونس را در كلام خويش با تغييرى در صورت جمله تضمين مىنمايد.
برای مفهوم اولیاء الله در آیه ۶۲ سوره یونس دو احتمال داده شده است: اینکه امامان معصوم عليهم السلام «اولياء اللَّه» هستند؛ اینکه شیعیان امامان «اولیاء الله» هستند. محققان احتمال اول را قوی‌تر دانسته و بر اساس آن آیه را چنین معنا کرده‌اند: امامان اولياى خدا هستند كه ترسى بر آنان نيست و محزون نمىشوند». اين بدان معناست كه عالىترين فرد اولياى خدا امامان هستند و به دنبال آنان پيروانشان نيز چنين مقامى را دارا بوده و ترسى بر آنان نيست
آیه‌ای برای معرفی امامت و ولایت
آیه ۶۲ سوره یونس از جمله آیاتی است که برای معرفی مقام امامت و ولایت در خطبه غدیر به‌کار گرفته شده است. گفته شده علاوه بر آياتى كه مستقيماً در ایام غدیر نازل شده، آياتى هم براى بيان بيشتر شئون امامت و خلافتِ الهى در برابر ریاست سقیفه به‌صورت استشهاد، اشاره و اقتباس در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله تركيب شده و آيه مستقلاً ذكر نشده است.[۱]
اين موارد ۶ آيه است كه يكى از اين آيات آيه ۶۲ سوره يونس است: 
أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ آگاه باشيد، كه بر دوستان خدا نه بيمى است و نه آنان اندوهگين مى‌شوند 
.
آیه در متن خطبه
پيامبر صلى الله عليه و آله در قسمتی از بخش هفتم خطبه غدیر آيه ۶۲ سوره يونس در کلام خود چنین آورد: «مَعاشِرَ النّاسِ، انَا صِراطُ اللَّه الْمُسْتَقيمُ الَّذى امَرَكُمْ بِاتِّباعِهِ، ثُمَّ عَلِىٌّ مِنْ بَعْدى ثُمَّ وُلْدى مِنْ صُلْبِهِ ائِمَّةُ الْهُدى ... . اولئِكَ اوْلِياءُ اللَّه الَّذينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ؛ اى مردم، من صراط مستقيم خدايم كه به شما دستور پيروى از آن را داده است و بعد از من على و سپس فرزندانم از صلب او كه امامان هدايتند... . آنان اولياى خدايند كه ترسى بر آنان نيست و محزون نمی‌شوند».[۲]
موقعيت تاريخى استناد به آیه
موقعیت تاریخی استناد به آیه ۶۲ سوره یونس چنین ترسیم شده است: در حالى كه پيامبر صلى الله عليه و آله در اواسط خطبه، امامان بعد از خود را تعيين مى‌کرد، در پايان اين قسمت آنان را «اولياء اللَّه» معرفى کرد و آيه ۶۲ سوره يونس را در كلام خويش با تغييرى در صورت جمله تضمين مىنمايد. اين تضمين در بخش هفتم از خطبه غدير و بيان چند آيه و نيز سوره حمد بود. پيامبر صلى الله عليه و آله در این قسمت آيه ۶۲ سوره يونس را در كنار آيه ۵۶ سوره مائده قرار داد و از امامان به عنوان «اولياء اللَّه» و «حزب اللَّه» ياد كرد.[۳]
موقعيت قرآنى آیه
موقعیت قرآنی آیه ۶۲ سوره یونس چنین ترسیم شده است: در قرآن اين آيه پس از آيه ۶۱ آمده كه در آن از ثبت‌شدن دقيق اعمال بندگان در دستگاه الهى بیان شده است؛ دستگاهی که شاهد همه اعمال مردم است و ذره‌ای از نظر خداوند پنهان نمىماند. پس از اين ترساندنِ بندگان از عاقبتِ اعمال و كردارشان، اولياى خود را مستثنى مىداند و مىفرمايد: «بر آنان ترسى نيست» و در پى آن محزون‌نشدنشان را مطرح مىنمايد.[۴]
تحليل اعتقادى آیه
برخی محققان وجود آیه ۶۲ سوره یونس در خطبه غدیر را چنین تحلیل کرده‌اند: بر اساس این آیه از امامان معصوم عليهم السلام به‌عنوان و با تعبير «اولياء اللَّه» شده است. این یک احتمال درباره معنای این تعبیر در آیه است.
در احتمالی دیگر اولیاء الله به شيعيان اهلبيت عليهم السلام باز گشته است؛ چرا كه پس از ذكر تفسير سوره حمد در خطبه غدیر اين آيه را آمده است: در سوره حمد از كسانى یاد شده است كه مىگويند: «ما را به راه راست هدایت کن». اگر صراط مستقيم امامان در نظر گرفته شوند، در نتيجه «اولیاء الله» نيز به ائمه عليهم السلام باز مىگردد؛ ولى اگر طالبان صراط مستقيم در نظر گرفته شوند كه «کسانی هستند که نعمت به آنان داده شده»، در اين صورت «اولیاء الله» شيعيان خواهند بود.
با اينكه هر دو احتمال به قوت خود باقى است، ولى سياق ادبى كلام احتمال بازگشت ضمير به شيعيان را تضعيف مىكند؛ به‌خصوص بعد از عبارات «فيهِمْ وَ اللَّه نَزَلَتْ وَ لَهُمْ عَمَّتْ وَ ايّاهُمْ خَصَّتْ» كه قبل از جمله «اولئِكَ اوْلِياءُ اللَّه» است. ضمير «هُم» در اين سه جمله قطعاً به امامان باز مىگردد و از نظر ادبى اسم اشاره «اولئک» به همان مرجع ضمير «هُم» باز خواهد گشت. در نتيجه تفسير آيه در اين جمله خطبه غدير چنين است كه «امامان اولياى خدا هستند كه ترسى بر آنان نيست و محزون نمىشوند». اين بدان معناست كه عالىترين فرد اولياى خدا امامان هستند و به دنبال آنان پيروانشان نيز چنين مقامى را دارا بوده و ترسى بر آنان نيست.[۵]
پانویس
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- سخنرانی استثنائی غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
- واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.