آيه ۷۱ احزاب و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | احزاب |
| شماره آیه | ۷۱ |
| جزء | ۲۲ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | رستگاری در گرو اطاعت و تسلیم در برابر خدا، رسولش، امیرالمؤمنین و امامان علیهم السلام |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۷۱ سوره احزاب آیهای در خطبه غدیر که با اتکا به آن راه رستگاری ابدی اطاعت از خدا، رسول صلی الله علیه و آله و ائمه علیهم السلام نشان داده شده است.
موقعیت آیه ۷۱ سوره احزاب در متن خطبه غدیر توسط برخی محققان چنین تصویر شده است: در آخر خطبه غدیر، پیامبر صلی الله علیه و آله به تشویق مردم برای بیعت پرداخت، بعد از آنکه از آنان اقرار زبانی گرفت. پیامبر برای این کار از رستگاری و سعادت بزرگ، که هدف همه انسانهاست، سخن میگوید و راه رسیدن به آن را یک راه میداند که از نظر او وظیفه مردم است که آن را دنبال کنند.
از تحلیل اعتقادی آیه ۷۱ سوره احزاب در متن خطبه غدیر نکاتی برداشت شده است: اینکه اطاعت از ائمه علیهم السلام به اطاعت خدا و رسولش گره خورده است؛ اینکه سعادت ابدی فقط با اطاعت از خدا و رسول و ائمه علیهم السلام حاصل میشود و اطاعت هر کس دیگری بهجز معصومان علیهم السلام نهتنها راه سعادت نیست، بلکه گرفتاری در شقاوت است؛ زیرا معنای انحصار اطاعت در عدهای خاص آن است که هر راهی غیر راه معصومان علیهم السلام یا انحراف است یا سیر قهقرایی.
آیهای مربوط به دستورات الهی دربارهٔ ولایت در غدیر
آیه ۷۱ سوره احزاب از جمله آیاتی است که در متن خطبه غدیر آمده است. بستر استفاده از این آیه چنین تصویر شده است: غدیر همان اندازه که یک اعتقاد بود یک دستور نیز بود؛ دستوری به گستردگی جوانب مختلف آن، که مجموعهای از ایمان، اطاعت و پیمان در یک سو و حمد و سپاس از این نعمت در سوی دیگرِ آن بهچشم میخورد. این فرامین خاص که در غدیر به مردم داده شد وظایف آنان را در آن مقطع خاص بهعنوان مقدمهای برای آینده تعیین کرد.
آیات پشتیبانِ اوامر غدیری مستقیماً در کلام پیامبر صلی الله علیه و آله آمده است. آیاتی که به این عنوان در غدیر بهصورت ترکیب و تضمین در کلام حضرت دیده میشود ۱۰ آیه است.[۱] یکی از این آیات، آیه ۷۱ سوره احزاب است:
یُصْلِحْ لَکُمْ أَعْمالَکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَ مَنْ یُطِعِ اللَّه وَ رَسُولَهُ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظِیماً؛ اعمال شما را اصلاح مینماید و گناهانتان را میآمرزد؛ و هر کس از خدا و رسولش اطاعت کند به رستگاری بزرگ دست یافته است
.[۲]
آیه در متن خطبه
آیه ۷۱ سوره احزاب در متن خطبه غدیر چنین روایت شده است: مَعاشِرَ النّاسِ، مَنْ يُطِعِ اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ عَلِيّاً وَ الاَئِمَّةَ الَّذينَ ذَكَرْتُهُمْ فَقَدْ فازَ فَوْزاً عَظيماً؛ اى مردم، هركس خدا و رسولش و على و امامانى را كه ذكر كردم اطاعت كند به رستگارى بزرگ دست يافته است.[۳]
موقعیت تاریخی
موقعیت آیه ۷۱ سوره احزاب در متن خطبه غدیر توسط برخی محققان چنین تصویر شده است: در آخر خطبه غدیر، پیامبر صلی الله علیه و آله به تشویق مردم برای بیعت پرداخت، بعد از آنکه از آنان اقرار زبانی گرفت. پیامبر برای این کار از رستگاری و سعادت بزرگ، که هدف همه انسانهاست، سخن میگوید و راه رسیدن به آن را یک راه میداند که از نظر او وظیفه مردم است که آن را دنبال کنند. او این راه را با استفاده از آیه ۷۱ سوره احزاب، بهصورت تفسیری در کلامش معرفی میکند.[۴]
موقعیت قرآنی آیه
زمینه آیه ۷۱ سوره احزاب در قرآن موضوع تعلیم و اطاعت محض از فرمانهای خدا و رسول است. این موضوع از آیه ۶۹ این سوره آغاز میشود که میفرماید: «مانند آزارگران موسی علیه السلام نباشید که درباره خداوند سخن ناروا گفتند [و درخواست رؤیت خدا را نمودند] خدا او را از گفته آنان بری نمود و این گفتار آنان به عظمت آن حضرت در پیشگاه الهی لطمه ای نزد». آنگاه به مؤمنان دستور میدهد که سخن به حق و درست بگویند تا اعمال آنان را اصلاح کند و گناهانشان را ببخشاید. بهعنوان نتیجهگیری از مسایل مربوط به آزارگران حضرت موسی علیه السلام و آنچه باید امت پیامبر صلی الله علیه و آله پیش بگیرند، اطاعت خدا و رسول را تنها راه چاره اعلام میشود.[۵]
تحلیل اعتقادی آیه
برخی محققان آیه ۷۱ سوره احزاب در متن خطبه غدیر را چنین تحلیل اعتقادی کردهاند:
الحاق اطاعت ائمه علیهم السلام به خدا و رسول صلی الله علیه و آله
تفسیر ضمنی پیامبر صلی الله علیه و آله از این آیه تعیین کسانی است که اطاعت آنان رستگاری بزرگ است. در قرآن فقط خدا و رسول ذکر شدهاند و پیامبر صلی الله علیه و آله با آوردن حرف عطف (واو) اطاعت دوازده امام علیهم السلام را که در غدیر معرفی شدند به اطاعت آنان ملحق نموده است. در آخرین بخش خطابه غدیر، آن حضرت دوازده امام علیهم السلام را بهصورت دقیقتری (با بردن نام امام حسن و امام حسین علیهما السلام) معرفی میکند. در این قسمت از خطبه، عبارت «امامانی که ذکر کردم» اشاره به همین موارد پیش گفته در خطبه بوده است.[۶]
حصول سعادت ابدی فقط با اطاعت از خدا و رسول و ائمه علیهم السلام
تنها کسانی که اطاعت محض از آنان سعادت ابدی است خدا و معصومان علیهم السلام هستند. این انحصار بهخاطر عصمت آنان است و چون دیگران چنین مقامی ندارند چنان حقی هم نخواهند داشت. امیرالمؤمنین علیه السلام میفرماید: نه در معصیت خدا میتوان از کسی اطاعت کرد و نه از کسی که معصیت خدا را مرتکب میشود اطاعت جایز است. اطاعت مخصوص خدا و رسول و اولی الامر است. خداوند به اطاعت رسولش امر کرده، زیرا معصوم و مطهر است و به معصیت خدا امر نمیکند؛ و به اطاعت اولی الامر دستور داده، زیرا آنان معصوم و پاک هستند و به معصیت خدا امر نمیکنند.[۷]
لازمه حکم بالا این است که اطاعت هر کس دیگری بهجز معصومان علیهم السلام نهتنها راه سعادت نیست، بلکه گرفتاری در شقاوت است؛ زیرا معنای انحصار اطاعت در عدهای خاص آن است که هر راهی غیر راه معصومان علیهم السلام یا انحراف است یا سیر قهقرایی.[۸]
پانویس
منابع
- اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- سخنرانی استثنائی غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
- واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یکماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.