آیه ۳۰ زمر و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | زمر |
| شماره آیه | ۳۰ |
| جزء | ۲۳ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مکه |
| موضوع | پاسخگویی همه در برابر پیام غدیر پس از مرگ |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۳۰ سوره زمر آیهای در خطبه غدیر که پیامبر صلی الله علیه و آله با اشاره به آن از نزدیکی مرگ خود خبر میدهد و به مسلمانان هشدار میدهد که پس از مرگ باید پاسخگوی چگونگی رفتار خود درباره پیام غدیر باشند.
با این زمینه قرآنی و غدیری آیه ۳۰ سوره زمر از نظر اعتقادی درباره آن چنین نتیجه گرفته شده است: به این آیه در خطبه اشاره شد تا روز قیامت دوستان و دشمنان علی علیه السلام باید مرگ را در برابر خویش مجسم کنند و این مرگ را برای پیامبر صلَّی اللَّه علیه و آله هم بدانند و متوجه باشند که پس از مرگ روز پاسخگویی به آن حضرت است. این مسئله بر سر چند روزه دنیا نیست که پذیرفتن ولایت علی علیه السلام یا انکار آن مساوی باشد.
آیهای مربوط به مناسبتهای خاص در غدیر
آیه ۳۰ سوره زمر از جمله آیات استفاده شده در رخداد غدیر است. با در نظر گرفتن اینکه غدیر مراسم مفصلی در سه روز بوده، گذشته از آیاتی که مستقیماً در آن ایام نازل شده آیاتی هم در ضمن کلام بهصورت اشاره آمده و منظور از آنها بیان شده است. این موارد در تفسیر ۱۸ آیه آمده است.[۱]
از جمله این آیات، آیه ۳۰ سوره زمر دانسته شده است: 
إِنَّکَ مَیِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَیِّتُونَ؛ قطعاً تو خواهی مُرد، و آنان [نیز] خواهند مُرد
آیه در متن خطبه
شاره به آیه ۳۰ سوره زمر در متن خطبه غدیر چنین گزارش شده است: انَّهُ قَدْ نَبَّأَنِىَ اللَّطيفُ الْخَبيرُ انّى مَيِّتٌ وَ انَّكُمْ مَيِّتُونَ، وَ كَأَنّى دُعيتُ فَأُجِبْتُ … فَما انْتُمْ قائِلُونَ لِرَبِّكُمْ؟؛ خداوند لطيف و خبير به من خبر داده است كه من از دنيا رفتنى هستم و شما هم از دنيا رفتنى هستيد، و مىبينم كه گويا مرا فراخوانده و من اجابت نمودهام… در پاسخ پروردگار خود چه خواهيد گفت.[۲]
موقعیت تاریخی اشاره به آیه
از سوی برخی محققان، موقعیت تاریخی اشاره به آیه ۳۰ سوره زمر چنین ترسیم شده است: در آغاز خطبه غدیر، پیامبر صلَّی اللَّه علیه و آله هشداری به همه مسلمانان میدهد مبنی بر اینکه همه باید در پیشگاه پروردگار حاضر شویم و پاسخگوی اعتقاد و عمل خود باشیم. رسول خدا این هشدار را مقدمهای بر پیام بزرگ ولایت در غدیر قرار میدهد. برای این منظور آیه را ضمن تغییر ضمایر با کلام خویش ترکیب میفرماید.[۳]
موقعیت قرآنی آیه
موقعیت قرآنی آیه ۳۰ سوره زمر چنین ترسیم شده است: دنباله این آیه شرح دشمنی دو گروه مخالف یکدیگر در دنیا است؛ در این زمینه چنین آمده است: «در روز قیامت نزد پروردگارتان به دشمنی میپردازید». آنگاه دو گروه را مطرح میکند: یکی آنان که هم بر خدا دروغ بستند و هم راستی و درستی را انکار کردند؛ در حالی که با پای خود به سراغشان آمده بود. جایگاه این گروه جهنم دانسته شده است. گروه دیگر کسانی که راستی و درستی را تصدیق کردند. این گروه با تقوا خوانده شدهاند و در جوار رحمت خداوند جای میدهد.[۴]
تحلیل اعتقادی آیه
با این زمینه قرآنی و غدیری آیه ۳۰ سوره زمر از نظر اعتقادی درباره آن چنین نتیجه گرفته شده است: به این آیه در خطبه پغدیر اشاره شد تا روز قیامت دوستان و دشمنان علی علیه السلام باید مرگ را در برابر خویش مجسم کنند و این مرگ را برای پیامبر صلَّی اللَّه علیه و آله هم بدانند و متوجه باشند که پس از مرگ روز پاسخگویی به آن حضرت است. این مسئله بر سر چند روزه دنیا نیست که پذیرفتن ولایت علی علیه السلام یا انکار آن مساوی باشد. از سوی دیگر منظور پیامبر صلَّی اللَّه علیه و آله آن است که مسئله غدیر را در آستانه مرگ خویش اعلام کند؛ به همین دلیل، در دنباله سخن میفرماید: «گویا من از سوی خداوند دعوت شدهام و اجابت مینمایم». بدین گونه صریحاً از مرگ خود خبر میدهد تا اهمیت غدیر، بهعنوان آخرین خطابه از آخرین پیامبر، خطاب به همه نسلهای بشر معلوم گردد.[۵]
پانویس
منابع
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- الخصال؛ محمد بن علی بن بابویه قمی (شیخ صدوق)، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۳۶۲ش.
- عوالم العلوم و المعارف و الأحوال من الآیات و الأخبار و الأقوال؛ عبدالله بن نورالله بحرانی اصفهانی، تحقیق: محمدباقر موحد ابطحی اصفهانی، قم: مؤسسة الإمام المهدی علیه السلام، ۱۳۸۲ش.
- غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.