آيه ۷ تحریم و غدیر
 | |
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| نام سوره | تحریم |
| شماره آیه | ۷ |
| جزء | ۲۸ |
| محتوای آیه | |
| مکان نزول | مدینه |
| موضوع | تکذیب قسم افشاگران راز غدیر |
| ترتیل آیه ترجمه صوتی | |
آیه ۷ سوره تحریم آیهای نازلشده در حجةالوداع درباره خیانت برخی همسران پیامبر صلی الله علیه و آله در افشای راز غدیر برای دشمنان غدیر که قسمهای آنان درباره عدم افشا را تکذیب کرد.
برخی محققان موقعیت نزول آیه ۷ سوره تحریم را با استفاده از نقل حذیفة بن یمان چنین ارائه کردهاند: عایشه، همسر پیامبر صلی الله علیه و آله، از راز غدیر پیش از اعلام آن اطلاع مییابد. او بر خلاف قولی که برای کتمان راز به پیامبر داده، آن را برای حفصه و هر دو برای پدرانشان افشا میکنند. پس از افشای راز منافقان شروع به توطئه علیه غدیر میکنند. پیرو آن خداوند آیات اول تا چهارم سوره تحریم را نازل کرد.
وقتی خداوند خبر خیانت در رازداری را به پیامبر داد، حضرت همسرانش را احضار کرد و مسئله افشای راز خود را از آنان پرسید و به توطئه منافقان اشارهای نکرد. آنان قسم یاد کردند که راز حضرت را فاش ننمودهاند. اینجا بود که آیه هفتم سوره تحریم در تکذیب آنان نازل شد.
آیهای نازلشده در حجةالوداع
آیه ۷ سوره تحریم از جمله آیاتی دانسته شده که در سفر حجةالوداع و پس از اتمام مراسم حج در شهر مکه بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شده این آیات است:[۱]
یَا أَیُّهَا الَّذِینَ کَفَرُوا لَا تَعْتَذِرُوا الْیَوْمَ ۖ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا کُنْتُمْ تَعْمَلُونَ؛ ای کسانی که کافر شدهاید، امروز عذر نیاورید، در واقع به آنچه میکردید کیفر مییابید
.
موقعیت تاریخی نزول آیه
برخی محققان موقعیت نزول آیات ۷ سوره تحریم را با استفاده از نقل حذیفة بن یمان چنین ارائه کردهاند: پس از اتمام اعمال حجةالوداع و در راه بازگشت از مکه به غدیر خم در روز چهاردهم ذیالحجه، از بین همسران پیامبر صلی الله علیه و آله نوبت عایشه بود که پیامبر نزد او بماند. اما حضور علی علیه السلام برای تحویل امانتها مانع از این مسئله شد. عایشه گفت: باید نزد علی بروم و به او بگویم که چرا نمیگذارد من نزد پیامبر باشم. او خطاب به امیرالمؤمنین علیه السلام گفت: ای پسر ابیطالب، امروز از اینکه پیامبر نزد من باشد جلوگیری کردی.
پیامبر صلی الله علیه و آله پاسخ داد: ای عایشه، بین من و علی فاصله نشو که او در راه من از هیچکس نمیترسد. قسم به آنکه جانم به دست اوست، او را هیچ مؤمنی دشمن نمیدارد و هیچ کافری دوست نمیدارد. بدان که حق بعد از من با علی است و به همان سو میرود که علی برود؛ از یکدیگر جدا نمیشوند تا بر سر حوض کوثر نزد من وارد شوند. عایشه گفت: یا رسول اللَّه! از آغاز امروز مجلس خصوصی شما با علی طول کشیده است. پیامبر از او روی گرداند، ولی عایشه گفت: یا رسول اللَّه، چرا آن مسئله خصوصی را از من پنهان میکنی؟ شاید برای من هم صلاح باشد. حضرت فرمود: درست است. قسم به خدا، این مسئله صلاح است برای کسی که خداوند او را به قبول آن و ایمان به آن سعادتمند نماید و من مأمورم همه مردم را بدان دعوت نمایم و بهزودی از این مسئله اطلاع خواهی یافت وقتی آن را بهطور عمومی اعلام کنم. عایشه گفت: یا رسول اللَّه، چرا الآن آن را به من خبر نمیدهی تا جلوتر عمل به آن را آغاز کنم و آنچه صلاح است شروع نمایم.
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: بهزودی به تو خبر خواهم داد، ولی آن را پنهان کن تا به من دستور داده شود که آن را به صورت عمومی اعلام کنم. اگر آن را پنهان نمایی خداوند در دنیا و آخرت به تو اجر خواهد داد، و برای تو فضیلتی خواهد بود که در ایمان به خدا و رسولش سبقت گرفتهای، ولی اگر این راز را فاش کنی و مراعات حفظ آنچه به تو سپرده میشود را ترک کنی، به پروردگارت کافر شدهای و اجر تو از بین میرود، و دست امن خدا و رسول را از خود برداشتهای، و از زیانکاران خواهی بود؛ و این به خدا و رسول ضرری نخواهد زد و لعنت خدا و ملائکه و همه مردم بر تو خواهد بود.
عایشه قول داد که آن راز را پنهان کند و بدان ایمان آورد، و آن را مراعات نماید. پیامبر صلی الله علیه وآله هم آن راز را به او چنین خبر داد: خداوند تعالی به من خبر داده که عمر من پایان یافته و به من دستور داده که علی را بهعنوان علامتی در بین مردم منصوب نمایم و او را امام آنان قرار دهم و جانشین خود نمایم همانگونه که پیامبران قبل از من جانشینان خود را تعیین کردهاند. من بهسوی خدا میروم و خلافت او را اعلام خواهم کرد. این مسئله را پشت پرده قلبت حفظ کن تا خدا اجازه اعلام آن را دهد. عایشه بار دیگر قول داد این راز را به کسی نگوید؛ اما خداوند به پیامبرش خبر داد که او و رفیقش حفصه و پدرانشان در این باره چه خواهند کرد.[۲]
افشای راز الهی ولایت
عایشه در همان روز به حفصه خبر داد و هر دو به پدرانشان خبر دادند. ابوبکر و عمر جلسه تشکیل دادند و موضوع را به منافقان خبر دادند. آنان با یکدیگر به مشورت پرداختند و گفتند: «محمد میخواهد امر خلافت را مانند کسری و قیصر تا آخر روزگار در خاندان خود قرار دهد. نه به خدا قسم! اگر خلافت به علی بن ابیطالب برسد برای شما از زندگی نصیبی نخواهد بود؛ زیرا محمد طبق ظاهرتان با شما رفتار میکند، اما علی طبق آنچه در دل نسبت به شما دارد عمل میکند. پس درباره خود و چنین مسئلهای نیک نظر کنید و هر چه در نظر دارید اعلام کنید». این گونه بود که راز پیامبر صلی الله علیه و آله بهدست عایشه و حفصه افشا شد. پیرو آن خداوند آیات اول تا سوم سوره تحریم را نازل کرد.
سپس خداوند با آیه چهارم سوره تحریم به پیامبر خبر داد که افشاکنندگان اگر توبه هم کنند، قلبهایشان منحرف است و اگر بخواهند بر ضد پیامبر صلی الله علیه و آله اقدامی کنند، یاور او خدا، جبرئیل، ملائکه و امیرالمؤمنین علیه السلام هستند.[۳] وقتی خداوند این خبر را داد، حضرت آنان را احضار کرد و مسئله افشای راز خود را از آنان پرسید و به توطئه منافقان اشارهای نکرد. آنان قسم یاد کردند که راز حضرت را فاش ننمودهاند. اینجا بود که آیه هفتم سوره تحریم در تکذیب آنان نازل شد: «ای کسانی که کافر شدید، امروز عذر نیاورید که طبق آنچه عمل کردید جزا داده میشوید».[۴]
پانویس
- ↑ واقعه قرآنی غدیر، ص۴۷.
- ↑ ارشاد القلوب، ج۲، ص۱۹۴–۱۹۵؛ الصراط المستقیم، ج۳، ص۱۶۸؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۹۵.
- ↑ تفسیر فرات الکوفی، ص۴۸۹–۴۹۲؛ تفسیر القمی، ج۲، ص۳۷۶؛ مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۷۴–۴۷۵؛ مناقب آل ابیطالب، ج۳، ص۷۷؛ تأویل الآیات الظاهره، ج۲، ص۶۹۷؛ تفسیر نور الثقلین، ج۵، ص۳۶۹–۳۷۰.
- ↑ ارشاد القلوب، ج۲، ص۱۹۴–۱۹۵؛ بحارالانوار، ج۲۸، ص۹۶.
منابع
- إرشاد القلوب المنجی من عمل به من ألیم العقاب؛ حسن بن ابیالحسن محمد الدیلمی، تحقیق: سید هاشم میلانی، تهران: انتشارات اسوه، ۱۳۸۲ش.
- بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
- تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة؛ شرفالدین علی حسینی استرآبادی، تحقیق: حسین استادولی، قم:مؤسسة النشر الإسلامی، ۱۴۰۹ق.
- تفسیر فرات الکوفی؛ فرات بن ابراهیم کوفی، تحقیق: محمد الکاظم، تهران: وزارة الثقافة و الإرشاد الإسلامی (مؤسسة الطبع و النشر)، ۱۴۱۰ق.
- تفسیر القمی؛ علی بن ابراهیم قمی، تحقیق: طیّب موسوی جزائری، قم: دار الکتاب، ۱۴۰۴ق.
- تفسیر نور الثقلین؛ عبدعلی بن جمعه، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی، قم: انتشارات اسماعیلیان، ۱۴۱۵ق.
- الصراط المستقیم إلی مستحقی التقدیم؛ علی بن محمد نباطی عاملی، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران: مکتبة المرتضویة، ۱۳۸۴ق.
- مجمع البیان فی تفسیر القرآن ؛ فضل بن حسن طبرسی، تحقیق: سید هاشم رسولی محلاتی و سید فضلالله یزدی طباطبایی، بیروت: دار المعرفة، ۱۴۰۸ق.
- مناقب آل ابیطالب؛ محمد بن علی بن شهرآشوب مازندرانی، تحقیق: محمدحسین آشتیانی و سید هاشم رسولی محلاتی، قم: مؤسسه انتشارات علامه، ۱۳۷۹ق.
- واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یکماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.