احاطه و غلبه و قوه و قدرت خداوند بر اشیاء
احاطه و غلبه و قوه و قدرت خداوند بر اشیاء صفتی برای خداوند است که از یکی از جملات پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر برداشت شده است: لَهُ الْاِحاطَةُ بِكُلِّ شَىْءٍ وَ الْغَلَبَةُ عَلى كُلِّ شَىْءٍ وَ الْقُوَّةُ فى كُلِّ شَىْءٍ وَ الْقُدْرَةُ عَلى كُلِّ شَىْءٍ؛ او به هر چيز احاطه و بر هر چيز غلبه دارد، نیروی او در هر چيز و توانایی او بر هر چيز جاری است.
برخی محققان برای اثبات این صفت خداوند در خطبه غدیر دو دسته دلایل نقلی و عقلی ارائه کردهاند؛ از جمله دلایل نقلی آنان اتکا به آیاتی چون آیه ۵۴ سوره فصلت، آیه ۱۱ سوره شوری و آیه ۱۲ سوره طلاق است.
دلیل عقلی آنان این است که اگر خداوند بر اشیاء غلبه نداشته باشد، ممکنالوجودبودن او لازم میآید. چون این امر برای خداوند محال است، پس مقدمه که عدم احاطه و غلبه و قوه و قدرت خداوند بر اشیاء باشد هم باطل خواهد بود. بر این اساس نقیض آن که احاطه و غلبه و قوه و قدرت خداوند بر اشیاء باشد برای خداوند اثبات میگردد.
عبارت در خطبه غدیر
عبارتی از پیامبر در خطبه غدیر وجود دارد که از آن احاطه و غلبه و قوه و قدرت خداوند بر اشیاء برداشت شده است: لَهُ الْاِحاطَةُ بِكُلِّ شَىْءٍ وَ الْغَلَبَةُ عَلى كُلِّ شَىْءٍ وَ الْقُوَّةُ فى كُلِّ شَىْءٍ وَ الْقُدْرَةُ عَلى كُلِّ شَىْءٍ؛ او به هر چيز احاطه و بر هر چيز غلبه دارد، نیروی او در هر چيز و توانایی او بر هر چيز جاری است.
دلیل احاطه خداوند
برخی محققان برای اثبات این صفت خداوند در خطبه غدیر دو دسته دلایل نقلی و عقلی ارائه کردهاند:
دلایل نقلی
… ألا إِنَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحیط؛ آگاه باش! که یقیناً او به همه چیز [با قدرت و دانش بینهایتش] احاطه دارد.
(فصلت:۵۴)؛- … وَ کانَ اللَّهُ بِکُلِّ شَیْءٍ مُحیطا؛ و خدا همواره بر هر چیزی احاطه دارد(نساء:۱۲۶)؛
- ... وَ أنَّ اللَّهَ قَدْ أحاطَ بِکُلِّ شَیْءٍ عِلْماً؛ و اینکه یقیناً علم خدا به همه چیز احاطه دارد(طلاق:۱۲)؛
- ... وَ اللَّهُ غالِبٌ عَلی أمْرِهِ وَ لکِنَّ أکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُون؛ و خدا بر کار خود چیره و غالب است، ولی بیشتر مردم نمیدانند.(یوسف:۲۱)؛
- کَتَبَ اللَّهُ لَأغْلِبَنَّ أنَا وَ رُسُلی ...؛ همانا خدا نیرومند و توانای شکستناپذیر است(مجادله:۲۱)؛
- ... وَ لَوْ یَرَی الَّذینَ ظَلَمُوا إِذْ یَرَوْنَ الْعَذابَ أنَّ الْقُوَّةَ لِلَّهِ جَمیعاً…؛ و اگر کسانی که [با انتخاب معبودهای باطل] ستم روا داشتند، هنگامی که عذاب را ببینند، بیتردید بفهمند که همه قدرت ویژه خداست.(بقره:۱۶۵)؛
- إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتین؛ بیتردید خدا خود روزیدهنده و صاحب قدرتِ استوار است(ذاریات:۵۸)؛
- … أ لَمْ تَعْلَمْ أَنَّ اللَّهَ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیر؛ آیا ندانستهای که خدا بر هر کاری تواناست؟(بقره:۱۰۶)؛
- ... وَ یَعْلَمُ ما فِی السَّماواتِ وَ ما فِی الْأرْضِ وَ اللَّهُ عَلی کُلِّ شَیْءٍ قَدیر؛ و نیز آنچه را در آسمانها و آنچه را در زمین است، میداند و خدا بر هر چیز تواناست.(آل عمران:۲۹)؛
- ... لَیْسَ کَمِثْلِهِ شَیْءٌ وَ هُوَ السَّمیعُ الْبَصیر؛ هیچ چیزی مانند او نیست و او شنوا و بیناست(شورا:۱۱).
دلیل عقلی
در برخی منابع دلیل عقلی اقامهشده برای اثبات احاطه و غلبه و قوه و قدرت خداوند بر اشیا چنین صورتبندی شده است: اگر خداوند بر اشیاء غلبه نداشته باشد، باید گفت که خدای سبحان ناتوان است و هر ناتوانی ناقص است؛ پس خدا ناقص است. چون هر موجود ناقصی مخلوق است، لازم میآید خداوند مخلوق باشد و هر مخلوقی ممکن الوجود است.
مفروض این است که خدا واجب الوجود است به دلایل متعددی ثابت شده که واجب الوجود بالذات، واجب الوجود از جمیع جهات است و از تمامی نقایص منزه و مبری است. پس قدرت، علم، قوت و تمام صفات او همچون ذاتش نامتناهی است و محدود بهحدی نیست.[۱]
پانویس
- ↑ شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در غدیر خم، ص۱۰۵.
منابع
- شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در غدیر خم؛ محمدتقی نقوی، تهران: انتشارات منیر، ۱۳۷۴ش.