احمد بن عمرو شیبانی (ابوبکر، ابن ابی عاصم)

ابوبکر احمد بن عمرو بن ابی‌عاصم ضحاک شیبانی (زاده 206ق - درگذشته 287ق)، از فقها و حافظان بزرگ حدیث اهل سنت بود. او در بصره به دنیا آمد و بعد از درگذشت صالح بن احمد، به مدت سیزده یا شانزده سال در اصفهان به عنوان قاضی فعالیت کرد.

جایگاه علمی

ابن ابی عاصم در سال 206ق در بصره متولد شد. او بر مذهب ظاهری بود و به استفاده از قياس باور نداشت. ابن تغری بردی او را از مصنفان حديث و عالمى چيره‌دست شمرده است. او برای شنيدن، فراگیرى و ثبت حديث، به شهرهای مختلفی مانند کوفه، بغداد، دمشق، مصر، حجاز و دیگر بلاد اسلامی سفر کرد. در این سفرها، با ابوتراب نخشبى و دیگر مشایخ صوفیان دیدار کرد و صحبت‌های آنان را دریافت.

ابن ابی عاصم حافظه‌ای قوی داشت. در فتنه صاحب الزنج، گنجینه کتاب‌هایش از بین رفت، اما او حدود پنجاه هزار حديث را از حافظه خود نقل و بازنویسی کرد.

برخی ابن ابی عاصم را ظاهری‌مذهب دانسته‌اند، اما ذهبی این مطلب را رد کرده است. او در سال 287ق در اصفهان درگذشت و در مقبره دوشاباد دفن گردید. رجالیون از او با عناوینی چون حافظ کبیر، کثیر الحدیث، زاهد و دارای مرتبه بلند در صیانت و عفت یاد کرده‌اند. ذهبى و سیوطی: او قاضى اصفهان و صاحب مصنّفات و در نهايت توثيق و پرهيزكارى بوده است. ابن‏ اعرابى نيز او را بسيار ستوده است.

تألیفات

از آثار او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• «الآحاد و المثانی»،
• «طرق حدیث الغدیر»،
• «الاوائل»،
• «کتاب الجهاد»،
• «کتاب الدّیات»،
• «کتاب السّنه»،
• «عوالی الاحادیث و الاعالی»،
• «المذّکِر و التذکیر و الذِکر»،

روايت حديث غدير

ابن‏ ابى ‏عاصم حديث غدير را يكبار بدون اشاره به ماجراى خاصى و بارى با اشاره به ماجراى غدير و نيز ماجراى احتجاج امیرالمؤمنین‏ علیه السلام در رحبه کوفه و نيز كلام سعد بن ابی‏ وقاص در كتاب «السنّة» در باب «هر كس من مولاى او هستم على مولاى او است» در بيست و دو مورد و به طرق متعدد نقل كرده است.

متّقی هندی نيز در كتابش به نقل حديث غدير توسط ابن‏ ابى‏ عاصم اشاره كرده است.