الدّرایة فی حدیث الولایة (کتاب)

الدّرایة فی حدیث الولایة

اطلاعات کتاب
نویسنده	مسعود سجستانى
مذهب	سنی
زبان	عربی
تعداد جلد	۱ ج

«الدّرایة فی حدیث الولایة» اثر ابو سعيد مسعود بن ناصر سجستانى، مجموعه‌ای از طرق حدیث غدیر است. این کتاب شامل هفده جزء است که در آن، مؤلف احادیث مربوط به غدیر و فضائل حضرت علی علیه السلام را از 120 صحابه پیامبر صلی الله علیه وآله جمع‌آوری کرده است. سید بن طاووس در کتاب "اقبال" اشاره کرده که این اثر حاوی روایات متعددی در مورد حدیث غدیر و فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام است.

نویسنده

ابو سعيد مسعود بن ناصر سجستانى (متولد ۴۷۷ ق) : از حافظان و محدثان سنى مذهب خراسان در قرن پنجم هجرى است. سمعانى شرح حال او را آورده و در معجم الشيوخ خود افزوده است:

«رأيت كتاب الولاية لابى سعيد مسعود بن ناصر السجزى.» و ادامه داده است كه او در اين اثر، طرق حديث من كنت مولاه فعلى مولاه را گردآورى كرده است.

کتابِ غدیر

سید بن طاووس گفته که سَجِستانی کتاب جداگانه ای در هفده جزء درباره طرق حدیث غدیر؛ شامل صد و ده تن از صحابه - که شش تن از آنان بانوان هستند - به نام «الدرایة فی حدیث الولایة» نوشته است.

کتابشناسی این کتاب از این قرار است:

الدرایة فی حدیث الولایة، ۱۷ جزء، مسعود بن ناصر سجستانی (ابوسعید، رکّاب، م ۴۷۷ ق). عربی، خطی. این کتاب جمع‌آوری سندهای مؤلف در حدیث غدیر تا صد و بیست نفر از صحابه است. چنانچه سید بن طاووس تصریح نموده این کتاب جمع‌آوری احادیث پیامبرصلی الله علیه وآله در غدیر و دیگر فضائل امیرالمؤمنین علیه السلام در هفده جزء است، که در آن اسناد مؤلف تا صد و بیست نفر از صحابه را بیان نموده است. ولی خود سید در صفحه ۴۵۷ «الاقبال» گفته که این کتاب در یک مجلد و بیست کرّاسه (جزوه) است!؟ در «الغدیر فی التراث الاسلامی» از «معجم الشیوخ» سمعانی، در حالات حسن بن یعقوب نیشابوری (ابوبکر) بیان نموده که این کتاب در جمع طرق حدیث «من کنت مولاه فعلی مولاه» است، و نسخه ای از آن را به خط زیبای نامبرده (ابوبکر نیشابوری) دیده است.

چند نکته در مورد این کتاب:

۱. نام‌های مختلفی برای این کتاب آمده است. سید بن طاووس در «الاقبال» کلمه کتاب را به ابتدای این نام اضافه نموده و شیخ حر عاملی از این کتاب با نام «کتاب الشجری فی نص الغدیر» یاد نموده است. این کتاب در «معجم الشیوخ» سمعانی و موردی از «الغدیر» و موردی از «بحار الانوار» به نام «کتاب الولایة» آمده و در «نهج الایمان» (ابن جبیر) - که نسخه ای خطی است - نام «اسماء رواة خبر غدیر خم» و بالاخره در «الذریعة» با نام «الدرایة لحدیث الولایة» آمده است. نام انتخاب شده (الدرایة فی حدیث الولایة) - که در کتاب «الغدیر فی التراث الاسلامی» نیز همین آمده است - نامی است که سید بن طاووس در «الاقبال» گفته و تصریح به نام گذاری مؤلف کتابش را به این نام نموده است، و در باقی موارد چنین تصریحی نیست، یا اگر باشد کلام سید در این نوع موارد - به علت دقت بیش از حد او - بر دیگران مقدم است، و کلمه کتاب را که سید در ابتدای این نام آورده ظاهراً جزء آن منظور نکرده است.

۲. مؤلف کتاب در اکثر موارد با شهرت سجستانی و گاهی سجزّی و در بعضی شجری و در یک مورد سجری آمده، و نیز کنیه او در اکثر موارد ابوسعید و در «الاقبال» ابوسعد است. لازم به تذکر است که در «مناقب آل ابی طالب» و «بحار الانوار» و «اثبات الهداة» و «نهج الایمان» لقب شجری آمده است، و در «الغدیر» و نیز «الغدیر فی التراث الاسلامی» با اینکه نام سجستانی و سجزّی بیان شده، ارجاع به «مناقب آل ابی طالب» داده‌اند. این بیانگر آن است که این دو محقق نام شجری را تصحیف یا اشتباه مؤلف یا ناسخ از کلمه سجزّی پنداشته‌اند!؟

نتیجه اینکه این دو نام ظاهراً از آنِ یک مؤلف هستند و کتاب نیز یک کتاب بیشتر نیست، و نام سجستانی که در اکثر کتب سجزّی گفته شده برای مؤلف صحیح تر به نظر می‌رسد. در اینجا چند مورد را بیان می نمائیم: «لسان المیزان»، «سیر اعلام النبلاء»، «البدایة و النهایة»، «طبقات الحفاظ»، «مرآة الجنان»، «شذرات الذهب».

۳. مؤلف کتاب در اکثر موارد و تقریباً تمام کتب رجالی عامه به مذهب قدریّه نسبت داده شده، و در «الاقبال» و «اثبات الهداة» او را از عامه و در «الذریعة» او را از شیعیانی که از باب تقیه خود را معتزلی می‌نموده‌اند دانسته است. از جمله این موارد «بحار الانوار» است.

۴. در اکثر بلکه تمام موارد شهادت به وثاقت مؤلف و دقت او در ضبط و نقل احادیث داده‌اند.

۵ . در «لسان المیزان» از قول زاهر شحّامی نقل نموده که مؤلف کتاب‌هایش را وقف نموده، و به احتمال زیاد این کتاب نیز جزء آنها بوده است.

۶ . این کتاب از مصادر عامی کتاب «اثبات الهداة» است که شیخ حر عاملی با واسطه از آن کتاب‌ها نقل نموده است.

۷. کتابی به نام «کتاب فی طرق من کنت مولاه» از معاویه سجزّی نیز آمده است.