سید بن طاووس
 | |
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | سید علی بن موسی بن جعفر بن طاووس |
| تولد | ۱۵ محرم ۵۸۹ق |
| وفات | ۵ ذیالقعده ۶۶۴ق |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابن نما حلی • فخار بن معد موسوی |
| شاگردان | علامه حلی • حسن بن داوود حلی |
| تالیفات | اقبال الاعمال • مهج الدعوات • اللهوف |
| اطلاعات فرهنگی | |
«سید رضیالدین علی بن موسی بن طاووس» (۵۸۹–۶۶۴ ق)، فقیه، محدث و عارف شیعه، در سال ۵۸۹ هجری در حله به دنیا آمد. وی از نوادگان امام حسن و امام حسین بود و به همین دلیل به ذوالحسبین معروف شد. سید بن طاووس در علوم دینی و فقه تبحر داشت و آثار ارزشمندی در زمینه زیارات و ادعیه از خود به یادگار گذاشت. او در زمان حمله مغول به حله، با تدبیر خود از شهر دفاع کرد. کتاب "لهوف" که شرح مصائب اهل بیت است، از مشهورترین آثار اوست.
زندگینامه
سید رضیالدین علی بن موسی بن طاووس (۵۸۹–۶۶۴ ق)، معروف به سید بن طاووس، یکی از عالمان بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری است. او از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام و امام حسین علیه السلام میباشد و به همین دلیل به «ذوالحسنین» نیز شناخته میشود.
سید بن طاووس دوران کودکی و نوجوانی خود را تحت نظر پدر و جدش گذراند و پس از آن برای ادامه تحصیلات به کاظمین و بغداد مهاجرت کرد. او با زهرا خاتون، دختر وزیر ناصر بن زیدی، ازدواج کرد و مدتی در بغداد ساکن شد. سید بن طاووس در این مدت به تدریس و تربیت شاگردان مشغول بود. در زمان حمله مغولان به بغداد، سید بن طاووس با اماننامهای که از هلاکوخان دریافت کرده بود، حدود هزار نفر از مردم عراق را نجات داد. او پس از فتح بغداد، به عنوان نقیب شیعیان منصوب شد، هر چند این مقام را به اکراه پذیرفت. وی تأکید داشت که هدفش حفظ جان شیعیان در برابر خطرات ناشی از حملات مغولان بوده است. سید بن طاووس پس از مدتی اقامت در بغداد، به حله، نجف و کربلا هجرت کرد و در هر یک از این شهرها حدود سه سال زندگی کرد. او در این دوران علاوه بر تدریس، بر سیر و سلوک معنوی خود تمرکز داشت.
تألیفات
سید بن طاووس، حدود ۵۰ تألیف در زمینههای مختلف، به ویژه دعا و زیارت دارد. او کتابخانهای غنی با حدود ۱۵۰۰ کتاب در اختیار داشته و در تألیف آثار خود از آنها بهرهبرداری کرده است. متأسفانه بسیاری از این کتابها در طول زمان از بین رفتهاند و تنها منبع اطلاعات ما درباره آنها، نوشتههای خود سید بن طاووس است.
- «الاقبال لصالح الاعمال»، تهران، ۱۳۱۲ق/۱۸۹۴م.
- «الأمان من أخطار الأسفار و الأزمان»، نجف، ۱۳۷۰ق/۱۹۵۰م.
- «التشریف بالمنن فی التعریف بالفتن»، نجف، ۱۳۶۸ق/۱۹۴۸م.
- «أجْوِبَةُ مسائل (أجوبة مسائل و رسائل في مختلف فنون المعرفة)»،
- «الدروع الواقیه من الاخطار فیما یعمل کل شهر علی التکرار»، همراه ترجمه فارسی شیخ عباس قمی از جمال الاسبوع، تهران، ۱۳۳۰ق/۱۹۱۲م.
- الطرائف فی معرفة مذهب الطوائف، چاپ مکرر و ترجمه فارسی آن از ملا محمدصادق طبسی، تهران، ۱۳۰۱ق/۱۸۸۴م.
- اللهوف علی قتلی الطفوف، چاپ مکرر در ایران، لبنان و نجف. ترجمههای متعددی از این کتاب شده که بارها به چاپ رسیده است.
- المجتنی فی الدعاء المجتبی، تهران، ۱۳۳ق/۱۹۱۵م؛
- الیقین باختصاص مولانا علی بامرة المؤمنین، نجف، ۱۳۶۹ق/۱۹۴۹م.
- جمال الاسبوع بکمال العمل المشروع، تهران، ۱۳۳۰ق/۱۹۱۲م.
- ربیع الشیعه، موجود در کتابخانه وزیری یزد.
- سعد السعود، نجف، ۱۳۶۹ق/۱۹۵۰م (گزارشی از کتب کتابخانهاش)
- طرف من الانباء و المناقب، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
- فتح الابواب بین ذوی الالباب و بین رب الارباب، بیروت، ۱۴۰۹ق
- فرج المهموم فی تاریخ علماء النجوم، نجف، ۱۳۶۸ش.
- فلاح السائل و نجاح المسائل، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران.
- کشف المحجة لثمرة المهجة، کتابی اخلاقی شامل وصیتهای سید به فرزندانش که مراحل مختلف زندگی خویش را هم در آن ذکر کرده است.
- محاسبة النفس، تهران، ۱۳۱۸ق/۱۹۰۰م؛
- مصباح الزائر، کتابخانه آستان قدس
- مضمار السبق، تهران، ۱۳۱۴ق/۱۸۹۶م.
- مهج الدعوات و منهج العبادات، چاپ مکرر در تهران، تبریز و بمبئی.
- اجازه سیدبن طاووس، همراه جلد ۲۵ و ۲۶ بحارالانوار، تهران.
- اسرار الصلوة.
- الابانة فی معرفة أسماء کتب الخزانة.
- «التحصین»
- الحجّه، آستان قدس.
- الزام النواصب بامامة علی بن ابیطالب (ع)، کتابخانه ملی.
- السعادات العبادات.
- المزار، که در باب آداب سفر و زیارت نامهها بر مزار امام حسین(ع) در کربلا است.
- المصرع الشین فی قتل الحسین.
- الملاحم و الفتن
- شرح نهج البلاغة.
- غیاث سلطان الوری لِسُکّان الثری، همراه کتاب الفوائد المدنیة، تألیف محمد امین استرآبادی در ۱۳۲۱ق/۱۹۰۳م در ایران چاپ شده است.
- فرحة الناظر و بهجة الخواطر.
- مصباح الزائر و جناح المسافر
- مصباح الشریعه، تهران، ۱۳۷۹ق/۱۹۵۹م و چاپ مکرر.
- منتخبات اسرار الصّلوه، شورای ملی (سابق).
بررسى اسناد غدير[۱]
علماى بزرگ شيعه كتب مفصلى در زمينه بحث هاى رجالى و تاريخىِ مربوط به سند حدیث غدیر تألیف شده نموده اند.
از جمله كسانى كه اسناد غدير را مورد بررسى قرار داده سيد ابن طاووس در كتاب خود «الطرائف» است.[۲]
سند خطبه كامل غدير[۳]
سه سند از اسناد خطبه غدير به نقل سيد ابن طاووس است:
روايت امام باقر عليه السلام
يک سند به امام باقر علیه السلام منتهى مى شود و سيد بن طاووس در كتابش «اليقين» خطبه را از كتاب احمد بن محمد طبرى معروف به خليلى با سند تا امام باقر عليه السلام چنين نقل كرده است:
قال السيد ابن طاووس فى كتاب «اليقين»: قال أحمد بن محمد الطبرى المعروف بالخليلى فى كتابه: أخبرنى محمد بن أبىبكر بن عبدالرحمن، قال: حدثنى الحسن بن على أبومحمد الدينورى، قال: حدثنا محمد بن موسى الهمدانى، قال: حدثنا محمد بن خالد الطيالسى، قال: حدثنا سيف بن عميرة، عن عقبة، عن قيس بن سمعان، عن علقمة بن محمد الحضرمى، عن أبىجعفر محمد بن على (الباقر) عليه السلام.
روايت حذيفة بن يمان
سند ديگر از اسناد خطبه غدیر به حذیفة بن یمان منتهى مى شود كه سيد ابن طاووس در كتاب «الاقبال» به نقل از كتاب «النشر و الطىّ» آورده است. عين سند از اين قرار است:
قال السيد ابن طاووس فى كتاب «الإقبال»: قال مؤلف كتاب «النشر و الطىّ»: عن أحمد بن محمد بن على المهلب: أخبرنا الشريف أبوالقاسم على بن محمد بن على بن القاسم الشعرانى، عن أبيه: حدثنا سلمة بن الفضل الأنصارى، عن أبىمريم، عن قيس بن حيّان (حنّان)، عن عطية السعدى، عن حذيفة بن اليمان.
روايت زيد بن ارقم
سند سوم از اسناد خطبه غدير به زيد بن ارقم منتهى مى شود و سيد ابن طاووس در كتاب «التحصین» به نقل از كتاب «نور الهدى و المنجى من الردى» تألیف حسن بن احمد جاوانى آورده است. عين سند از اين قرار است:
قال السيد ابن طاووس فى كتاب «التحصين»: قال الحسن بن أحمد الجاوانى فى كتابه «نور الهدى و المنجى من الردى»: عن أبىالمفضل محمد بن عبدالله الشيبانى، قال: أخبرنا أبوجعفر محمد بن جرير الطبرى و هارون بن عيسى بن سكين البلدى، قالا: حدثنا حميد بن الربيع الخزّاز، قال: حدثنا يزيد بن هارون، قال: حدثنا نوح بن مبشَّر، قال: حدثنا الوليد بن صالح، عن إبن إمرأة زيد بن أرقم و عن زيد بن أرقم.
براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: سند خطبه غدیر.
نقل متن كامل خطبه غدير[۴]
خوشبختانه متن مفصل و كامل خطبه غدير در نُه كتاب از مدارک معتبر شيعه كه هم اكنون در دست مى باشد و به چاپ هم رسيده، با اسناد متصل نقل شده است.
رواياتِ اين نُه كتاب به سه طريق منتهى مى شود:
طريق اول به روایت امام باقر عليه السلام است كه با اسناد معتبر در كتاب «اليقين» تألیف سيد ابن طاووس[۵] نقل شده است.
طريق دوم به روايت زید بن ارقم است كه با اسناد متصل در كتاب «التحصين» تأليف سيد ابن طاووس[۶] روايت شده است.
طريق سوم به روايت حذيفة بن يمان است كه با اسنادِ متصل در كتاب «الاقبال» تأليف سيد ابن طاووس[۷] به نقل از كتاب «النشر و الطىّ» است.
براى توضيح بيشتر مراجعه شود به عنوان: خطبه غدیر، و عنوان: سند خطبه غدیر.