الطرائف (کتاب)

اَلطَّرائف فی مَعْرِفَةِ مَذاهِبِ الطَّوائف سید ابن طاووس (متولد ۵۸۹ق در شهر حلّه عراق) اثری کلامی حدیثی در اثبات امامت ائمه علیهم السلام و حقانیت مذهب شیعه اثناعشری و رد مخالفان آنهاست.

الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف

اطلاعات کتاب
نویسنده	علی بن موسی ابن‌طاووس
مذهب	شیعه
زبان	عربی
تحقیق یا تدوین	علی عاشور
موضوع	امامت
تعداد جلد	۲ ج
اطلاعات نشر
ناشر	مؤسسة الأعلمی للمطبوعات
محل نشر	بیروت- لبنان
سال نشر	۱۴۲۰ ق
نسخه الکترونیکی	مطالعه در کتابخانه نور مطالعه در کتابخانه فقاهت

نویسنده

سید رضی‌الدین علی بن موسی بن طاووس (۵۸۹–۶۶۴ ق)، معروف به سید بن طاووس، یکی از عالمان بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری است. او از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام و امام حسین علیه السلام می‌باشد و به همین دلیل به «ذوالحسنین» نیز شناخته می‌شود.

سید بن طاووس دوران کودکی و نوجوانی خود را تحت نظر پدر و جدش گذراند و پس از آن برای ادامه تحصیلات به کاظمین و بغداد مهاجرت کرد. او با زهرا خاتون، دختر وزیر ناصر بن زیدی، ازدواج کرد و مدتی در بغداد ساکن شد. سید بن طاووس در این مدت به تدریس و تربیت شاگردان مشغول بود. در زمان حمله مغولان به بغداد، سید بن طاووس با امان‌نامه‌ای که از هلاکوخان دریافت کرده بود، حدود هزار نفر از مردم عراق را نجات داد. او پس از فتح بغداد، به عنوان نقیب شیعیان منصوب شد، هر چند این مقام را به اکراه پذیرفت. وی تأکید داشت که هدفش حفظ جان شیعیان در برابر خطرات ناشی از حملات مغولان بوده است. سید بن طاووس پس از مدتی اقامت در بغداد، به حله، نجف و کربلا هجرت کرد و در هر یک از این شهرها حدود سه سال زندگی کرد. او در این دوران علاوه بر تدریس، بر سیر و سلوک معنوی خود تمرکز داشت.

تألیفات

سید بن طاووس، حدود ۵۰ تألیف در زمینه‌های مختلف، به ویژه دعا و زیارت دارد. او کتابخانه‌ای غنی با حدود ۱۵۰۰ کتاب در اختیار داشته و در تألیف آثار خود از آن‌ها بهره‌برداری کرده است. متأسفانه بسیاری از این کتاب‌ها در طول زمان از بین رفته‌اند و تنها منبع اطلاعات ما درباره آن‌ها، نوشته‌های خود سید بن طاووس است.

• «المهمات و التتمات»،
• «فلاح السائل»،
• «زهرة الربیع»،
• «جمال الأسبوع»،
• «إقبال الأعمال»،
• «کشف المحجة لثمرة المهجة»،
• «مصباح الزائر و جناح المسافر»،
• «الملهوف علی قتلی الطفوف»،
• «مهج الدعوات و منهج العنایات».
• «فرج المهموم فی معرفة نهج الحلال من علم النجوم»،
• «سعد السعود للنفوس منضود»،
• «محاسبة النفس»،
• «الیقین باختصاص علی بامرة المومنین»،
• «الأمان من أخطار الأسفار والأزمان»،
• «التحصین لأسرار ما زاد من أخبار کتاب الیقین»،
• «الدروع الواقیة»،
• «المجتنی من الدعاء المجتبی»،
• «الملاحم والفتن»،
• «فتح الأبواب بین ذوی الألباب و بین ربّ الأرباب».

محتوای کتاب

در این کتاب مواضع اهل تسنن در مباحث خلافت و ولایت را به نقد کشیده و حقانیت تشیع دوازده‌امامی را اثبات می‌کند. مؤلف در این کتاب، اسمی از خود نیاورده و از نام مستعار استفاده کرده است؛ از این رو برخی در انتساب آن به ابن طاووس تردید کرده‌اند. نویسنده در این اثر از کتاب‌های غیرشیعی بهره برده و به استدلال‌های اهل سنت پاسخ می‌دهد. این کتاب به فارسی نیز ترجمه شده است.

بررسی اسناد غدیر

کتب مفصلی در زمینه بحث‌های رجالی و تاریخیِ مربوط به سند حدیث غدیر تألیف شده است.

از جمله کتاب‌هایی که اسناد غدیر را مورد بررسی قرار داده، کتاب «الطرائف» اثر سید ابن طاووس، ص ۳۳ است.

فهرست مطالب

الجزء الأول

• هویة الکتاب
• ترجمة المؤلّف
  • الثناء علیه:
  • مشایخه:
  • تلامیذه و من روی عنه:
  • تآلیفه القیمة:
• حول کتاب الطرائف:
  • تنبیه:
• هویة الکتاب
• مقدمة المؤلف
• قَوْلُهُ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ کُنْتُ أَنَا وَ عَلِیٌّ نُوراً بَیْنَ یَدَیِ اَللَّهِ
• کیفیة ولادة علی علیه السلام و أنه علیه السلام لم یزل من حین ولادته مع رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله حتی بعث نبیا
• إن علیا علیه السلام أول من أسلم و صلی
• حدیث یوم الدار
• ظهور التسمیة لعلیّ علیه السلام بأنه وصی
• مبیت علی علیه السلام فی فراش رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله
• نزول قوله تعالی وَ اِتَّقُوا فِتْنَةً لاٰ تُصِیبَنَّ اَلَّذِینَ ظَلَمُوا مِنْکُمْ خَاصَّةً فِی عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ
• نزول قوله تعالی وَ مِنَ اَلنّٰاسِ مَنْ یَشْرِی نَفْسَهُ اِبْتِغٰاءَ مَرْضٰاتِ اَللّٰهِ فی علی علیه السلام
• رد أبی بکر عن إبلاغ سورة التوبة
• نزول آیة النجوی فی علی علیه السلام
• آیة المباهلة
• نزول آیة إِنَّمٰا وَلِیُّکُمُ اَللّٰهُ فِی شَأْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ
• نزول قوله تعالی أَ جَعَلْتُمْ سِقٰایَةَ اَلْحٰاجِّ وَ عِمٰارَةَ اَلْمَسْجِدِ اَلْحَرٰامِ
• قول النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله أنت منی بمنزلة هارون من موسی
  • فصل
• ما ظهر من فضله صلوات اللّه علیه فی غزوة خیبر
• ما ظهر من فضله صلوات اللّه علیه یوم الخندق
• إن النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله أمر بسد الأبواب إلا باب علی علیه السلام
• إن علیا أخو النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله
• قوله صلّی اللّه علیه و آله علی منی و أنا منه
• اختصاص علی علیه السلام بمناقب جلیلة
• فصل …

الجزء الثانی

• بیان أقوال الطائفة المجبرة و ردها
  • حکایات من المجبرة و احتجاجات علیهم
• فی عقائد المجسمة و ردها
• فی جملة من اعتقادات الأربعة المذاهب فی الأنبیاء و خاصة نبینا
• إخبار النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله عن ارتداد بعض أصحابه بعد وفاته
• فی أن النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله لم یترک أمته بغیر وصیة
• عدم صلاحیة الأمم لاختیار الخلیفة
• فی أن من لم یصلح لتدبیر حرب و لا ولایة جیش لا یصلح للخلافة
• مبادرة أبی بکر و عمر إلی طلب الخلافة قبل تجهیز نبیهم
• فی استقالة أبی بکر من الخلافة
• فی تخصیصهم أبا بکر بأسماء لا اختصاص له بها
• فی أن قولهم إن أبا بکر أغنی النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله بماله مکابرة
• حدیث الغار و عدم فضیلة فی مجرد مصاحبة النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله
• شکایة علی بن أبی طالب علیه السلام عمن تقدمه و حدیث الشوری
• مخالفة أبی بکر و عمر لأمر رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله
• منع عمر النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله عند وفاته أن یکتب کتابا لا یضل بعده أمته أبدا
• استحلال أبی بکر دماء من منع الزکاة عنه
• إن عمر یتلقی أمر النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله بالإنکار
• شهادتهم علی عمر أنه ما کان یوافق نبیهم صلّی اللّه علیه و آله
• سبب نزول آیة الحجاب
• معرفة النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله باطن عمر
• إعراض النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله عن أبی بکر و عمر
• تخلف عمر عن جیش أسامة
• قول عمر یوم مات رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله ما مات رسول‌الله
• إبداع عمر و قوله نعمت البدعة
• نهی عمر عن المتعة
• نهی عمر عن متعة الحج
• تغییر عمر طلاق الثلاث
• نهی عمر عن الصلاة لمن أجنب و لم یجد ماء
• معارضة عمر للنّبیّ صلّی اللّه علیه و آله فی قسمة الأموال
• قول رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله إن لعمر و أصحابه هجرة و لأهل السفینة هجرتان
• سابقة عمر قبل الإسلام
• نهی عمر عن المغالاة فی صداق النساء
• إن عمر أمر برجم امرأة ولدت لستة أشهر
• أمر عمر برجم المجنونة
• مخالفة عمر للنّبیّ صلّی اللّه علیه و آله فی حد شارب الخمر
• سؤال عمر عما قرأ به رسول‌الله صلّی اللّه علیه و آله فی یوم عید
• اعتراف عمر بأنه کان مشغولا عن معرفة الشریعة بالصفق بالأسواق
• ذکرهم عن عمر أنه زاد فی الأذان الصلاة خیر من النوم
• العلة آلتی من أجلها اندرس سنن النّبیّ صلّی اللّه علیه و آله
• اعترافات عمر علی نفسه
• مخالفة عمر للنّبیّ صلّی اللّه علیه و آله و لأبی بکر فی جعله الخلافة شوری بین ستة
• فی طرائف خلافه عثمان
• عثمان یأمر برجم امرأة لا تستحق الرجم
• نهی عثمان عن متعة الحج
• عثمان أتم الصلاة بمنی أربعا
• قول عثمان إن فی القرآن لحنا
• حال عثمان عند خواص الصحابة
• نزول آیات فی عثمان و طلحة و مثالبهما
• فی اختیار عثمان القتل علی خلع نفسه
• تسمیة عثمان ذا النورین و عدم تسمیة علی ذا النور و نسب عثمان
• فصل …

منابع

دانشنامه غدیر، جلد ۱۴، صفحه ۳۹۵.