الغدير فى الكتاب و السنة و الادب (كتاب)

بررسى اسناد غدير

علماى بزرگ شيعه كتب مفصلى در زمينه بحث ‏هاى رجالى و تاريخىِ مربوط به سند حديث غدير تألیف نموده ‏اند. از جمله كتاب‏ هايى كه اسناد غدير را مورد بررسى قرار داده، كتاب «الغدير فى الكتاب و السنة و الادب» اثر علامه امينى، ج ۱ ص ۱۲ -۱۵۱ ،۲۹۴ -۳۲۲ است. 

پيشگام در حركت جهانى غدير

غديرِ سال ۱۴۲۳ ق براى اولين بار برنامه بى‏ سابقه ‏اى را تجربه كرد. افرادى از مليت‏ هاى مختلف جهان فراخوانده شدند، تا در برنامه ‏اى كه گفتمان ملت‏ ها درباره غدير را تداعى مى‏ كرد، احساس خود را از اين واقعه در مقاله‏اى به تصوير كشند. در اين برنامه ۲۱۴ نفر از ۳۶ كشور جهان با ۲۷ زبان مختلف شركت كردند، كه همه سعى كرده بودند دريافت درونى‏شان را از واقعه غدير نشان دهند، و برداشت خود را با ذوق و سليقه ‏اى كه ظرافت اين ماجرا مى‏ طلبد، با زيباترين كلام به رشته قلم درآورند.

اين اقدام به عنوان گام ‏هاى نخستين در راه جهانى‏ سازى غدير به شمار مى ‏رود. مى ‏توان بنيانگذار اين فكر را ابرمرد علم و فضيلت علامه امينى رضوان اللَّه تعالى عليه دانست، كه با تأليف گرانقدر خود كتاب «الغدير فى الكتاب و السنة و الأدب»، آن را در گسترده‏ ترين شكلى كه تا كنون سابقه دارد جهانى ساخت. 

اين نقطه‏ اى كه به دست علامه آغاز شد تا آنجا پيش رفت كه كتابش به زبان ‏هاى مختلف ترجمه شد و در تيراژ بسيار گسترده‏ اى در همه كشورهاى جهان راه پيدا كرد. بعد از آن قسمت‏ هاى مختلف كتاب او به صورت ملخص و مجزا نيز انتشار يافت. او به حق سفارش پيامبر صلى الله عليه و آله را درباره غدير به بهترين شكلى عملى ساخت، كه فرمود: «فليُبلّغ الحاضر الغائب» ، و راه را به نسلى كه بعد از او آمدند نشان داد؛ به گونه ‏اى كه صدها كتاب تحقيقى درباره غدير بعد از اقدام آن عالم بزرگ تأليف شد. 

فراگيرى طبيعى غدير در سايه ارتباطات جهانى و ملّيت‏ هايى كه پيام واقع‏ گرايانه آن را مى ‏شنوند، روندى است كه با سرعتى بيش از انتظار پيش مى‏رود. ابراز احساسات ملت‏ ها و مليت ‏هاى مختلف، كه در شرايط گوناگون جغرافيايى و تاريخى زندگى مى ‏كنند و در فرهنگ‏ هاى متفاوتى پرورش يافته ‏اند، دريچه‏اى تازه به روى برداشت‏ هايى است كه انسان‏ها به عنوان انسانيت از غدير درک مى‏ كنند و در فكر خود بدان دست مى ‏يابند. 

در اين تمدن فاصله ‏ها فرو ريخته است، و همه دوشادوش در يك كلبه خانه دارند، و ديوار اين كلبه تنها مرزهاى ولايت است.   

تأليف در غدير

از اوائل قرن يازدهم هجرى تا امروز با ايجاد ميدان باز علمى، محققين و انديشمندان اسلام تأليفات بسيار مهمى درباره غدير تأليف كرده اند و به خوبى از زحمات هزار ساله نتيجه‏ گيرى نمودند. در اين دوران تمام جوانب غدير مورد جمع و بررسى و تحقيق قرار گرفت و در هر جنبه‏ اى به طور جداگانه كتابى ‏هايى ارزشمند نوشته شد. 

از جمله ارتباط غدير با قرآن، بحث‏هاى مفصل در اسناد غدير، بررسى‏ هاى عميق در متن حديث غدير، جمع ‏آورى و تدوين اشعار مربوط به غدير و جوانب ديگر آن مورد توجه خاص واقع شد و در هر مورد كتبى تدوين گرديد. 

يكى از اين خادمان غدير و مؤلفين مشهور غدير در چهارده قرن علامه شيخ عبدالحسين امينى است كه طى ۱۱ جلد كتاب «الغدير فى الكتاب و السنة و الأدب» جوانبى از غدير و نيز شعراى عرب‏زبان غدير و شعر آنان را جمع ‏آورى نموده و مطالب مهمى درباره آن آورده است. 

ترجمه «الغدير» به انگليسى

از جمله كتاب‏ هاى غدير كتاب ‏هايى است كه به زبان انگليسى نوشته شده، كه يكى از آنها اين كتاب است:  ترجمه الغدير، عبدالحسين امينى. مترجم: دكتر صفا خلوصى. اين كتاب ترجمه جلد اول «الغدير» علامه امينى توسط دكتر خلوصى استاد دانشگاه لندن است. اين ترجمه بيش از بيست سال پيش در لندن چاپ و منتشر شده است.

۶.  ترجمه كتابِ برگرفته از «الغدير» به تركى استانبولى دو كتاب از كتاب‏ هاى غدير به زبان تركى در قم منتشر شده كه يكى به زبان تركى استانبولى و ديگرى تركى آذرى است. كتاب اول برداشتى از كتاب الغدير و كتاب دوم ترجمه خطبه به ضميمه خلاصه ‏اى از واقعه غدير است. و اما كتاب تركى استانبولى:  «گَديرى هوم» ، اوزتلى الگَدير، على‏اصغر مروج خراسانى، مترجم: سيد على حسينى بحرى آكيول، انتشارات بين‏ المللى الهدى، تهران، مجمع جهانى اهل‏ بيت ‏عليهم السلام، قم، سال ۱۳۷۸ ش، ۱۹۹۸ م، رقعى، ۴۴۲ ص. اين كتاب ترجمه كتاب «فى رحاب الغدير» است. عنوان لاتين كتاب به معناى »غدير خم در سايه الغدير« چنين است:  Gadir-i Hum Ozetle el-Gadi ۷.  كتابشتاسى كتاب «الغدير» سرفصل‏ هاى كتابشناسى كتاب «الغدير» از اين قرار است: 

الغدير فى الكتاب و السنة و الادب، ۱۱ ج، عبدالحسين بن احمد امينى (تبريزى، نجفى، م ۱۳۹۰ ق) . عربى، چاپى. چاپ اول: الزهراء عليها السلام، نجف: سال ۱۳۶۴ -۱۳۷۱ ق، ۱۹۴۵ -۱۹۵۲ م. چاپ دوم: اسلاميه، تهران، سال ۱۳۷۲ ق، ۱۳۳۱ ش. چاپ سوم: دارالكتاب العربى، بيروت، سال ۱۳۸۷ ق، ۱۹۶۷ م. چاپ چهارم: همان، سال ۱۴۰۳ ق، ۱۹۸۳ م.  چاپ پنجم: مكتبة اميرالمؤمنين (شعبه تهران) ، سال ۱۳۹۶ ق، ۱۳۵۴ ش. چاپ ششم: دارالكتب اسلاميه، تهران، سال ۱۴۰۸ ق، ۱۳۶۶ ش. چاپ هفتم: سال ۱۴۰۹ ق، ۱۳۶۷ ش. چاپ هشتم: سال ۱۴۱۰ ق، ۱۳۶۸ ش. چاپ نهم: سال ۱۴۱۴ ق، ۱۳۷۲ ش. چاپ دهم: الريف، بحرين، سال ۱۴۱۴ ق، ۱۳۷۲ ش. چاپ يازدهم: الاعلمى، بيروت، سال ۱۴۱۴ ق. وزيرى، ج ۴۱۷ :۱ ص، ج ۳۹۴:۲ ص، ج ۴۲۰:۳ ص، ج ۴۲۴:۴ ص، ج ۴۶۴ : ۵ ص، ج ۴۰۶ : ۶ ص، ج ۴۱۶ :۷ ص، ج ۳۹۶ : ۸ ص، ج ۴۰۲ :۹ ص، ج ۳۸۷ :۱۰ ص، ج ۳۹۹ :۱۱ ص. چاپ و حروف چينى جديد: الاعلمى للمطبوعات، بيروت، ۱۴۰۵ ق، ۱۹۸۵ م. چاپ ديگر: تحقيق شده: چاپ اول: سال ۱۴۱۴ ق، ۱۹۹۴ م. وزيرى، ج ۴۷۷ :۱ ص، ج ۴۶۳ :۲ ص، ج ۴۹۶ :۳ ص، ج ۴۷۲ :۴ ص، ج ۵۵۶ : ۵ ص، ج ۴۷۱ : ۶ ص، ج ۴۶۴ :۷ ص، ج ۴۵۶ : ۸ ص، ج ۴۵۵ :۹ ص، ج ۴۵۴ :۱۰ ص، ج ۴۶۲ :۱۱ ص.  چاپ ديگر: تحقيق: مركز الغدير للدراسات الاسلامية، قم، چاپ اول: مؤسسة دائرة معارف الفقه الاسلامى، قم، سال، ۱۴۱۶ ق، ۱۳۷۵ ش. چاپ پنجم: همان، سال، ۱۴۳۰ ق، ۲۰۰۹ م. وزيرى، ج ۵۴۳ :۱ ص، ج ۷۱۳ :۲ ص، ج ۵۵۱ :۳ ص، ج ۵۷۶ :۴ ص، ج ۵۶۸ : ۵ ص، ج ۷۱۲ : ۶ ص، ج ۵۶۴ :۷ ص، ج ۵۵۷ : ۸ ص، ج ۵۴۰ :۹ ص، ج ۵۴۳ :۱۰ ص، ج ۵۳۰ :۱۱ ص، ج ۵۳۱ :۱۲ ص، ج ۵۶۸ :۱۳ ص، ج ۵۱۷ :۱۴ ص.  كتاب «الغدير» بى‏ نياز از توضيح و تعريف است، چرا كه نتيجه زحمات و مطالعات هجده ساعته مؤلف در شبانه‏ روز و نيز مسافرت‏هاى او به چند كشور جهان است. كتابى است كه بزرگان و علما و نيز اكثر مراجع تقليد زمان مؤلف و حتى از مسيحيان تقريظ و تقدير و تشكر براى آن نوشته ‏اند. 

در اين كتاب ابتدا جوانب واقعه غدير از قبيل حديث آن از نظر سند و دلالت، و نيز آيات در غدير و يا احاديث مربوط به غدير، و همچنين شعر و شعرا در غدير، همه مورد بررسى قرار گرفته است. در بسيارى از موارد با كوچك‏ترين مناسبت، مؤلف وارد موضوعات ديگر نيز گشته و در حد كامل به شكل فنى و علمى بحث نموده است. به نظر مى‏ رسد مؤلف، غدير را نمودارى از كل جوانب تشيع فرض نموده و در حاشيه آن اشكالات و ايرادات بر عامه را به خصوص در جلدهاى آخر »الغدير« آورده است. 

اكنون اگر در كتب اخير عامه نظر كنيم خواهيم ديد كه تنها نام چند نفر است كه در همه آنها برده شده و از آنها اظهار بی‏زارى نموده‏ اند! در رأس همه آنها نام علامه امينى و همين كتاب او است. چرا كه در اين كتاب اكثراً به مصادر عامى استشهاد شده و استفاده از مصادر شيعى بسيار كم است، و مواردى جمع ‏آورى شده كه اگر هر انسان آزاده در فكر و خالى از تعصبات مطالعه كند، در قضاوت فقط به يک نتيجه مثبت خواهد رسيد. 

در ابتداى جلد اول كتاب «الغدير» مقدمه‏ اى در صد و بيست و هفت صفحه به قلم فرزند مؤلف آقاى محمدرضا امينى در دو قسمت آمده، و سپس اين عناوين آمده است: تاريخ صحيح، اهميت غدير در تاريخ، قصه غدير خم، توجه و عنايت به حديث غدير و سپس در چند بخش ابحاث زير آمده است: 

الف. راويان و مؤلفين حديث غدير: صد و بيست صحابىِ راوى حديث غدير، هشتاد و چهار تابعى از راويان غدير، شمارش سيصد و شصت راوى به ترتيب زمانى و در اصطلاح طبقات روات حديث غدير از ائمه حديث و حفاظ و اساتيد از قرن دوم هجرى تا قرن چهاردهم، بيست و شش تن از نويسندگان كتاب‏ هاى مستقل درباره غدير از شيعه و عامه. 

ب. مناشده و احتجاج به حديث غدير: ۱-  مناشده ‏هاى اميرالمؤمنين ‏عليه السلام: ۱. روز شورى ۲. زمان خلافت عثمان ۳. يوم ‏الرحبه سال ۳۵ قمرى، همراه با شمارش بيست مورد شهادت صحابه براى حديث غدير ۴. جنگ جمل، و چند مورد از سلام به على‏ عليه السلام به لقب «اميرالمؤمنين» و شمارش نُه شاهد و نيز توضيحى درباره آنان كه شهادتشان را كتمان كردند ۵ . جنگ صفين. ۲-  احتجاج حضرت فاطمه ‏عليها السلام به حديث غدير. 

۳ و ۴ -  مناشده امام حسن و امام حسين‏ عليهما السلام. ۵ و ۶ -  احتجاج عبداللَّه بن جعفر بر معاويه با حديث غدير. ۷ و ۸ -  احتجاج عمرو بن عاص و عمار بن ياسر. ۹ و ۱۰ و ۱۱-  مناشده جوانى با ابوهريره و مردى با زيد بن ارقم و مرد عراقى با جابر با حديث غدير، و نيز توضيح تحريف طبرى و ابن ‏كثير در حديث دار. ۱۲-  احتجاج قيس بن سعد انصارى. ۱۳-  دارميّه حجونيّه. ۱۴-  احتجاج عمرو اودى. ۱۵ و ۱۶-  احتجاج عمر بن عبدالعزيز (خليفه اموى) و مأمون عباسى به حديث غدير، و در پايان سخنى از مسعودى.

ج. غدير در قرآن (الكتاب العزيز) : ۱-  «يا ايها الرسول بلِّغ ما انزل اليك...» : نقل از سى مصدر، افتراى قرطبى و قسطلانی بر شيعه. ۲-  نزول آيه «اليوم اكملت...» در روز غدير خم: نقل از شانزده مصدر، اشكال بر سیوطی و آلوسی. ۳-  نزول آيه «سأل سائل...» در غدير: نقل از سى مصدر، نظريه درباره اين آيه. 

د. غدير در اسلام: ۱-  عيد غدير: تهنيت و تبريک ابوبكر و عمر به على‏ عليه السلام در روز غدير با شصت مصدر. ۲-  عيد غدير و عترت طاهره ‏عليهم السلام. ۴-  ردّ قول نويرى و مقريزى بر اينكه عيد غدير را معزّالدوله در سال ۳۵۲ قمرى بدعت گذاشته است. ۵ -  تتويج در روز غدير و معنى قول شيعه: «على ‏عليه السلام فى السحاب». 

ه  . سند حديث غدير: چهل و سه بحث، قضاوت در سند حديث غدير، رأى عمومى در گمراهى ابن ‏حزم اندلسى و رد قول او بر اجتهاد ابن ‏ملجم و اجتهاد معاويه و عمرو بن عاص، سخن ابن ‏خلكان در حالات ابن‏ حزم. 

و. مفاد حديث غدير و معنى آن: نقل از چهل و دو مصدر كه مفعل به معناى افعل مى ‏آيد، بيست و دو معنى براى كلمه «مولى» ، معناى حقيقى «مولى» جز «أولى بالشى‏ء» نيست، شرح قرائن بيست‏گانه براى معناى حديث، نگاهى در حديث اسامه و بُرِيده، احاديث تفسير شده براى معناى مولى، چهارده قول از علما در مفاد حديث غدير. 

ز. اعمال روز غدير: رجال اسناد حديثِ روزه در غدير، اشكال بر ابن‏ كثير در خدشه كردن بر آن حديث.  در ادامه و از جلد دوم «الغدير» به بعد اساس كتاب شعراى غدير و غديريه‏ ها از قرن اول تا چهاردهم هجرى است. در اين بخش -  كه قسمت عمده اين كتاب است -  صد و پنج غديريه آورده شده، كه بعد از ايراد هر شعر توضيحات لازم در جوانب مختلف آن از قبيل راويان شعر و يا لغات آن آمده است. البته مؤلف با كوچک ترين مناسبتى وارد بحث و استدلال با عامه شده، و با طرزى بسيار ادبى و ملايم ولى استدلالى و عميق مطابق با مبانى اصيل شيعى مطلب را تمام كرده است، تا حدى كه جاى هيچ گونه اعتراض و اشكالى باقى نگذارده است. قسمت عمده اين ابحاث مطاعن خلفاى ثلاثه و ديگر بزرگان عامه است. 

از چاپ‏ هايى كه براى كتاب معرفى شده فقط چاپ اول نُه جلدى است و از چاپ دوم به بعد همه يك نوع چاپ و در يازده جلد هستند، و اگر اضافاتى بوده فقط در ابتدا و آخر كتاب انجام شده است. چاپ جديد كتاب همراه با تحقيقى كامل چاپ شده است. در اين چاپ تقريظ ها و نامه‏ ها از ابتداى جلدها برداشته شده و به صورت دو جلد در پايان اضافه شده است، و از جلد اول تا يازدهم مطابق چاپ‏ هاى قبل است. 

كتاب «الغدير» در اصل بيش از يازده جلد است، كه تا جلد يازدهم در حيات مؤلف چاپ شده و بقيه در دست فرزندان مؤلف در راه تكميل است. 

براى اين كتاب چند ترجمه و تلخيص و فهرست و استدراک نوشته شده و نيز كتاب‏هايى اقتباس شده از «الغدير» يا با استفاده از آن تدوين شده است. البته اين كتاب‏ ها بسيار زياد است. در اينجا به عنوان نمونه چند مورد بيان مى‏ شود: 

الف. ترجمه ‏ها: ترجمه به فارسى: ۱. «ترجمه الغدير، ۲۲ ج» توسط جمعى از محققين. ۲. «ترجمه الغدير، ۳ ج ناتمام» توسط فرزندان مؤلف. ۳. «ترجمه الغدير» از مجتبى نواب صفوى. ترجمه به اردو: ۱. «ترجمه الغدير، ۱ ج» از محمدمصطفى ‏جوهر هندى ۲. «الغدير، ۲ ج» از سيد محمدباقر موسوى. ۳. «ترجمه الغدير» از سيد على‏ اختر هندى. ترجمه به انگليسى: «ترجمه الغدير» از صفا خلوصى.  ب. خلاصه‏ ها: ۱ و ۲. «نظرة الى الغدير» عربى و «فى رحاب الغدير» عربى كه به اردو و تركى استانبولى نيز ترجمه شده، از على‏ اصغر مروّج ۳. «دراسة فى موسوعة الغدير» عربى، از كمال السيد ۴. «سيرى در الغدير» از محمد امينى (فرزند مؤلف) ۵ . «سيرى در الغدير» فارسى، از ابوالفضل اسلامى ۶ . «خلاصه الغدير علامه امينى» فارسى، از يعقوب قاسملو ۷. «خلاصة الغدير« اردو، از رضى جعفر نقوى ۹. «ملخص الغدير» اردو، از شاهدزعيم فاطمى.  ج. فهرست‏ ها: ۱ و ۲. «على ضفاف الغدير، ۲ ج« و «اعلام الغدير» توسط جمعى از محقيق ۳. «المنير، فهرس كتاب الغدير» از مؤسسه بعثت.  د. استدراک: ۱ و ۲. «الحاشية على كتاب الغدير» و «على ضفاف الغدير» از سيد عبدالعزيز طباطبايى. 

ه  . اقتباس: ۱. «ترجمه چهل حديث از جلد دهم كتاب الغدير» فارسى، از سيد حسن موسوى. 

۲. «حديث غدير» اردو، از على‏ حسنين ‏شيفته هندى. 

۳ -۱۲  . همچنين دو سرى كتاب از «الغدير- ۳ اقتباس و تدوين و به چاپ رسيده است. توضيح اين كتاب‏ ها چنين است:  سرى «من فيض الغدير» كه ده شماره و همه عربى است و فقط سه شماره مربوط به غدير و بقيه در موضوعات ديگر است: «غديريات» از نعمان نصرى. «مفاد حديث الغدير« از نعمان نصرى، و ترجمه فارسى آن «ريشه‏ هاى آسمانى» از عليرضا بهداردوست. «عيد الغدير فى الاسلام و التتويج و القربات يوم الغدير» از فارس تبريزيان. «نظرة فى كتاب الوشيعة» از احمد كنانى. «نظرة فى كتاب السنة و الشيعة» از احمد كنانى.«نظرة فى كتاب الفصل فى الملل و الاهواء و النحل» از محمد حسون.

«نظرة فى كتاب البداية و النهاية» از احمد كنانى. «نظرة فى كتاب الصراع بين الاسلام و الوثنية» از عبداللَّه على قصيمى. «نظرة فى كتاب منهاج السنة» از احمد كنانى. «الزيارة» از محمد حسون. ۱۳-۲۱  . و اما سرىِ ديگر كتاب‏ هايى است كه توسط «مركز الغدير للدراسات الاسلامية۱۳ چاپ و منتشر مى‏ گردد كه از اين قرار است: 

سرى آشنايى با معارف «الغدير» كه فارسى است: «عيد غدير در اسلام» و «معناى مولى» از جواد محدثى، كه هر دو درباره غدير هستند. «زيارت» از جواد محدثى، كه در موضوع زيارت است. همچنين كتاب‏ هاى ديگرى كه اقتباس از «الغدير» است و توسط اين مركز چاپ شده و عربى است: «عيد الغدير فى الاسلام» از كمال السيد. «حديث الغدير، الاسناد التاريخية» . «المناشدة و الاحتجاج بحديث الغدير» از كمال السيد. «الغدير فى الكتاب العزيز» كه در غدير هستند. «الوضاعون» كه درباره وضع‏ كنندگان حديث است. «الزيارة و التوسل» كه در زيارت و توسل است. 

۲۲. همچنين كتابى به نام «قطره‏اى از دريا، ۲ ج» فارسى، از محمدحسين صفاخواه چاپ شده كه داستان‏ هاى «الغدير» را جمع‏ آورى و ترجمه نموده و در غدير نيست. 

۲۳. كتابى ديگر به نام «خلافت از ديدگاه اماميه و اهل‏ سنت» فارسى، كه شماره ۱ از سرى «پرتوى از الغدير» است، توسط فرزند مؤلف آقاى احمد امينى از كتاب «الغدير» انتخاب و ترجمه شده و در موضوع خلافت است. 

۲۴. «ريشه‏ هاى آسمانى» از: عليرضا بهاردوست، فارسى، كه ترجمه «مفاد حديث الغدير» است كه در بالا گذشت. 

۲۵ و ۲۶. «آئينه آفتاب» و «تجلى اميرمؤمنان على‏ عليه السلام» از سيد رضا باقريان (موحد) ، فارسى، كه داستان‏ هايى از «الغدير» را ترجمه نموده و در موضوع غدير نيستند. 

۲۶. «مجالس الشعراء فى غدير امام البلغاء» از محسن عقيل. 

و. استفاده:

۱ و ۲. «حساس ترين فراز تاريخ يا داستان غدير» و «داستان غدير» توسط جمعى از دبيران مشهد. ۳. «حماسه غدير» از محمدرضا حكيمى.

ز. معرفى كتاب الغدير و مؤلف آن

تا كنون كتاب‏ هاى بسيارى در مورد علامه امينى و كتاب الغدير نوشته شده، كه چون از موضوع كتابشناسى خارج است و باعث تطويل مى‏ شود همه آنها آورده نمى‏ شود. به عنوان نمونه:  «دراسة فى موسوعة الغدير» ، عربى، از كمال السيد، انتشارات انصاريان، قم، سال ۱۳۷۹ ش، ۱۴۲۱ ق، رقعى، ۲۲۸ ص. 

لازم به ذكر است كه كتاب «الغدير« در عرصه ديجيتال و نرم‏افزارى نيز مورد توجه قرار گرفته و محصولاتى در اين زمينه ارائه شده است. به عنوان نمونه: مؤسسه نرم ‏افزارى صافّات لوحى به نام «الغدير« عرضه نموده، كه در آن متن عربى ۱۱ جلد الغدير همراه با ترجمه ۲۲ جلدى آن، و نيز كتابخانه تخصصى غدير تدوين شده است. 

تقريظ ها و تقديرهايى از همه قشر از اهل علم و از شيعه و عامه و حتى چند نفر از مسيحيان به صورت نامه يا نثر و يا به صورت شعر براى اين كتاب نوشته شده، و نثرها در ابتداى جلدها، و شعرها در انتهاى آنها به چاپ رسيده؛ كه جمعاً شصت و دو نثر و بيست و پنج شعر، و جمعاً هشتاد و هفت نامه است. نويسندگان اين موارد با ذكر محل آنها به ترتيب مجلدات كتاب چنين است: 

نثرها:

ج ۱ :۱. محمد عبدالغنى حسن، قاهره.

ج ۲ :۲. محمد سعيد دحدوح، حلب (سوريه) . ج ۳ :۳. يحيى بن محمد حميدالدين، يمن ۴. ملک حسين، اردن ۵ . عادل غضبان، قاهره (مصر) ۶ . علامه شيخ محمدعلى اردوبادى، نجف. ج۴ :۷ . محمد غلاّب، قاهره (مصر، استاد دانشگاه الازهر) ۸ . عبدالرحمن كيّالى (حلبى)، حلب (سوريه) ۹. توفيق فكيكى (محامى، بغدادى) ، بغداد.

ج ۱۰ : ۵. ملک فاروق اول، مصر ۱۱. آية اللَّه سيد عبدالهادى شيرازى، نجف ۱۲. صفاء خلوصى، لندن ۱۳. سيد محمد بن على ‏نقى حيدرى (كاظمى) . ج ۱۴ : ۶. محمدسعيد عرفى (مفتى) ، سوريه ۱۵. عبدالفتاح عبدالمقصود، قاهره (مصرر ۱۶. بولس سلامه(مسيحى)، بيروت (لبنان) .

ج ۱۷ :۷. آيةاللَّه سيد محمد حجت (كوه‏ كمره‏ اى) ، قم ۱۸. علامه سيد جعفر آل بحرالعلوم، نجف ۱۹. سيد عبدالمهدى منتفكى، بغداد ۲۰. علامه سيد حسن لواسانى، غازيّة (سوريه) ۲۱. سيد على فكرى، قاهره (مصر) ۲۲. سيد محمدسعيد حكيم، بصره ۲۳. سيد سبط الحسن محمودآبادى، هند ۲۴. سيد على‏ اكبر برقعى، قم ۲۵. علامه سيد محمدعلى قاضى (طباطبايى) ، قم ۲۶. محمد عبدالغنى حسن، قاهره (مصر) ۲۷. خطيب سيد صالح بن عباس موسوى، بغداد ۲۸. خطيب عبّود حسنى، بصره ۲۹. مصطفى جواد بغدادى، بغداد ۳۰. علامه شيخ حسن ناصرى، نجف ۳۱. خطيب شيخ كاظم آل ‏نوح، كاظمين ۳۲. خطيب شيخ محمد تقى فلسفى، تهران ۳۳. شيخ سليمان ظاهر ۳۴. خطيب سيد شمس ‏الدين بغدادى، بغداد ۳۵. سيد عبدالزهراء سيد حسن خضرى، خضرا (عراق) ۳۶. علامه ميرزا محمدعلى چرندابى (تبريزى) ، قم ۳۷. عبدالحمزة نصراللَّه فتحى، ديوانيه (عراق) ۳۸. علامه سيد عبدالحسين شرف ‏الدين عاملى، بيروت ۳۹. آيةاللَّه سيد محسن حكيم، نجف ۴۰. بولس سلامه، بيروت (لبنان) كه در شماره شانزده نيز گذشت.

ج۸ : ۴۱ . آيةاللَّه شيخ محمدرضا آل ‏ياسين، نجف ۴۲. سيد محمد صدر (رئيس‏ الوزراء) ۴۳. سيد عبدالمهدى منتفكى، بغداد كه در شماره نوزده نيز گذشت ۴۴. محمد عبدالغنى حسن، قاهره (مصر) كه در شماره بيست و شش نيز گذشت ۴۵. محمد سعيد دحدوح، حلب (سوريه) كه در شماره دو نيز گذشت. ج ۴۶ :۹. علامه سيد حسين موسوى حمامى، نجف ۴۷. سيد حسين هندى (موسوى) ۴۸. حيدرقلى (سردار كابلى) ، كرمانشاه ۴۹. نجيب زهيرالدين عاملى، بيروت (لبنان) ۵۰ . عباس الدوّاح زبيدى.

ج ۱۰:۵۱ . آية اللَّه سيد صدرالدين صدر ۵۲ . علامه شيخ مرتضى آل‏ ياسين(كاظمى، نجفى) ، نجف ۵۳ . علامه سيد محمد بن مهدى شيرازى، كربلا ۵۴ . علامه حاج آقا بزرگ تهرانى، نجف ۵۵ . علامه سيد نورالدين جزائرى موسوى، كربلا ۵۶ . سيد جلال ‏الدين موسوى طاهرى، قم.

ج ۱۱: ۵۷ . شيخ موسى بن هادى مرندى (غروى) ۵۸ . علامه سيد على فانى (اصفهانى) ، نجف ۵۹ . سيد ميرزا محمدعلى قاضى (طباطبايى) ، قم كه در شماره بيست و پنج نيز گذشت ۶۰ . علاء الدين خروفه، قاهره (مصر) ۶۱ . محمد تيسير مخزومى (شامى)، دمشق (سوريه) ۶۲ . يوسف اسعد داغر.  شعرها: ج ۱ : ۵. شيخ محمد سماوى، نجف ۲. خطيب محمدعلى يعقوبى ۳. شيخ حسن سبتى ۴. شيخ خالصى (كاظمى) .

ج ۶: ۵ : . ملک فاروق اول كه در شماره ده از نثرها گذشت. ج ۷: ۶ . شيخ قاسم محى‏الدين ۷. ميرزا محمد خليلى ۸ . خطيب سيد على ۹. شيخ على سماوى ۱۰. شيخ محسن ابوالحب ۱۱. شيخ اسد حيدر ۱۲. سيد رؤوف جمال‏ الدين ۱۳. شيخ محمدرضا خالصى ۱۴. عبدالصاحب دجيلى. ج ۱۵ : ۸. سيد محمد هاشمى ۱۶. خطيب شيخ كاظم آل‏ على ۱۷. شيخ محمدرضا خالصى كه در جلد هفتم نيز گذشت ۱۸. سيد شمس ‏الدين بغدادى موسوى ۱۹. شيخ محمد شيخ بندر ۲۰. شيخ محمدباقر هجرى، نجف ۲۱. شيخ محمد آل‏ حيدر (نجفى) .

ج ۹:۲۲ :. سيد نعمت سيد حسّون بعاج ۲۳. سيد يحيى سيد داود ۲۴. يحيى بن صالح ۲۵. شيخ كاظم آل ‏حسن(جنابى).