جعفر بن محمد خواص (ابو محمد، خلدی)
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابومحمد جعفر بن محمد بن نصیر بن قاسم خلدی بغدادی |
| سرشناسی | صوفی و عارف قرون سوم و چهارم هجری معروف به خواص |
| تولد | ۲۵۳ هجری قمری، بغداد |
| وفات | ۷ رمضان ۳۴۸ هجری قمری، بغداد |
| نحوه درگذشت | در سن ۹۵ سالگی |
| محل دفن | قبرستان شونیزیه بغداد (در کنار جنید بغدادی) |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابوالقاسم جنید بغدادی، ابوبکر شبلی، ابراهیم خواص، ابومحمد جریری و جمعی از مشایخ تصوف |
| شاگردان | ابونصر سراج طوسی، ابوالحسن دارقطنی، ابوحفص بن شاهین، ابوحیان توحیدی، حاکم نیشابوری و دیگران |
| مذهب | اهل سنت - مشرب صوفیانه |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | تصوف، تعلیم و تربیت مریدان، روایت حدیث، تألیف آثار عرفانی |
| علت شهرت | زهد، عرفان، پرورش شاگردان بزرگ تصوف و تألیفات، از جمله «الفوائد و الزهد و الرقائق» |
جعفر بن محمد بن خلدی (۲۵۳–۳۴۸ق)، معروف به خلدی، از صوفیان نامدار و محدثان موثق بغداد در قرون سوم و چهارم هجری بود که نزد عارفانی چون جنید بغدادی و ابوبکر شبلی کسب علم کرد و شاگردانی مانند ابونصر سراج طوسی تربیت نمود. وی با آثاری در تصوف و حدیث، مانند «الفوائد و الزهد و الرقائق»، نقش مؤثری در رشد عرفان وتصوف ایفا کرد.
زندگینامه
جعفر بن محمد بن نصیر بن قاسم خلدی، مشهور به جعفر خلدی (۲۵۳–۳۴۸ق)، یکی از برجستهترین صوفیان و محدثان بغداد در قرون سوم و چهارم هجری بود.[۱] او به نامهای مختلفی چون «خواص بغدادی»، «جعفر خواص»، «ابومحمد خواص» و به نسبت جد، «جعفر بن نصیر بن قاسم» شناخته میشود.[۲]
وی در سال ۲۵۳ قمری در بغداد چشم به جهان گشود و پس از رشد، به حلقه صوفیان پیوست و به فراگیری دانش و عرفان علاقه نشان داد.[۳] خلدی در طول عمر خود سفرهای متعددی به شهرهای مهم عراق و سرزمینهای اسلامی مانند کوفه، مصر، مکه، مدینه، داشت و در هر ناحیهای که صدای شیخی بلند بود، برای آموختن نزد او میرفت، تا سرانجام به بغداد بازگشت و تا پایان عمر در این شهر اقامت گزید.[۴]
در زمره مشایخ حدیثی و عرفانی، خلدی نزد بزرگان زمان خود از جمله ابوالقاسم جنید بغدادی، ابوبکر شبلی، ابوالحسین نوری، ابراهیم خواص، سمنون محب و جریری بهره برد و از مجالس حدیثی ابن ابیاسامه، ابن خراز، حفاظ سدوسی، ابوشعیب حرانی، معمری، حضرمی و بسیاری دیگر درس آموخت.[۵]
از مهمترین شاگردان او، ابونصر سراج طوسی، نویسنده کتاب «اللمع فی التصوف»، بود که در آثارش بارها از خلدی نقل قول آورده است. همچنین چهرههایی چون ابوالحسن دارقطنی، ابوحفص بن شاهین، حمزه علوی، ابوحیان توحیدی، حاکم نیشابوری و ابوالعباس نهاوندی از زمره شاگردان معروف یا محدثان مرتبط با او هستند.[۶]
خلدی عمر طولانی یافت و سرانجام در سن ۹۵ سالگی، روز یکشنبه هفتم رمضان ۳۴۸ قمری در بغداد درگذشت و در قبرستان شونیزیه محل مراسم جنید بغدادی و سری سقطی، به خاک سپرده شد. امروز قبر او در بغداد شناختهشده نیست.[۷]
تألیفات
خُلدی تألیفات متعددی در حوزه حدیث و تصوف برجای گذاشت که برخی از مهمترین آنها عبارتند از:
- «الفوائد و الزهد و الرقائق و المراثی»
- «چهار مجلس در مجموع فیه عشرة أجزاء حدیثیة»
- «جزء من فوائد عن شیوخه»
- «محنة الشافعی»
- «رسالة فی التصوف»
- «حکایات المشایخ و الأولیاء»
- «جزء فیه حکایات إبراهیم بن أدهم»
روایت حدیث غدیر
یکی از علما و بزرگان اهل سنت که حدیث غدیر را نقل کرده جعفر بن محمد بن نصیر خواصّ، ابومحمد خلدی (م ۳۴۷ یا ۳۴۸ ق) است. ابوالحسن ابن مَغازلی حدیث غدیر را همراه با اشاره به ماجرای غدیر و تبریک عمر و نزول آیه اکمال، از ابومحمد جعفر بن محمد بن نصیر خلدی نقل کرده است.[۸]
خطیب بغدادی و ابن اثیر و ابن جوزی:[۹] او را توثیق کرده و ستودهاند. او از حارث بن ابی اسامه و دیگران روایت کرده، و ابوعمر بن حیویه، ابوالحسن دارقطنی و ابوحفص بن شاهین از او روایت کردهاند.[۱۰]
پانویس
- ↑ تاریخ بغداد، ج ۸، ص ۱۴۷
- ↑ طبقات الصوفیة، ج۱، ص ۴۳۴
- ↑ الکواکبالدریة فی تراجم السّادة الصوفیة، ج ۲، ص ۶۶
- ↑ تذکرهالاولیاء، ص۱۷۴؛ رساله قشیریه، ترجمه فارسی، ص۳۸
- ↑ سراج، اللمع، ص۹۲؛ تاریخ بغداد، ج۴، ص۲۲۵.
- ↑ معرفه علوم الحدیث، ص۲۴۲؛ الفهرست، ص۱۸۵
- ↑ الکامل، ج۸، ص۲۵۴
- ↑ المناقب: ص ۱۹.
- ↑ تاریخ بغداد: ج ۷ ص ۲۲۶. اللّباب: ج ۱ ص ۴۵۶. المنتظم: ج ۶ ص ۳۹۱، حوادث سال ۳۴۸.
- ↑ دانشنامه غدیر، ج ۶، ص ۳۶۲