عمارة بن جوین عبدی (ابوهارون)

عمارة بن جوین أبو هارون العبدی البصری، راوی حدیث قرن دوم هجری و از اهالی بصره بود که از صحابه‌ای چون عبدالله بن عمر و ابوسعید خدری روایت نقل می‌کرد. او به گرایش‌های شیعی و غلو در تشیع و نقل احادیث در مذمت عثمان بن عفان مشهور بود و به همین سبب توسط بسیاری از علمای رجال اهل سنت ضعیف و متروک‌الحدیث شمرده شده است؛ با این حال، برخی محدثان بزرگ مانند حماد بن زید و سفیان ثوری از او روایت نقل کرده‌اند. وفات او در سال ۱۳۴ هجری قمری رخ داده است.

عمارة بن جوین

اطلاعات فردی
نام کامل	عمارة بن جوین أبو هارون العبدی البصری
سرشناسی	راوی حدیث قرن دوم هجری
تولد	بصره، سده اول هجری قمری
وفات	۱۳۴ ق
اطلاعات علمی
استادان	عبدالله بن عمر بن خطاب، ابوسعید خدری
شاگردان	جعفر بن سلیمان ضبعی، حماد بن زید، سفیان ثوری، شریک بن عبدالله و دیگران
مذهب	گرایش به شیعه
اطلاعات فرهنگی
زمینه فعالیت	نقل حدیث
علت شهرت	نقل حدیث و شهرت به غلو در تشیع، تضعیف توسط علمای رجال اهل سنت

روایت حدیث غدیر

یکی از تابعین که حدیث غدیر را از صحابه نقل کرده عمارة بن جوین عبدی، ابوهارون (م ۱۳۴ ق) است. افراد و کتبی که ذیلاً آورده می‌شود حدیث غدیر و نزول آیه اکمال در غدیر و نیز ماجرای تهنیت در غدیر را از عمارة روایت کرده‌اند:

ابن ماجه در سنن خود، نطنزی در «الخصائص العلویة»، نیشابوری در تفسیر خود، حموینی در «فرائد السمطین»، خوارزمی در «المناقب»، ابن صباغ مالکی در «الفصول المهمة»، و هیثمی در «مجمع الزوائد»، طبرانی در «المعجم الاوسط»، ابن کثیر در تفسیرش و نیز در «البدایة و النهایة»، سیوطی در «جمع الجوامع» و «تاریخ الخلفاء» و «الدرّ المنثور»، بدخشانی در «نزل الابرار»، آلوسی در «روح المعانی»، «تفسیر المنار»، جزری در «اسنی المطالب».

ابي هارون العبدى، عن عدى بن ثابت، عن البراء به.قال: نزلنا مع رسول اللَّه صلى اللَّه عليه وآله وسلم عند غدير خم، فبعث مناديا ينادي، فلما اجتمعنا، قال: (أ لست اولى بكم من آبائكم؟)، قلنا: بلى يا رسول اللَّه، قال: (أ لست؟، أ لست؟)، قلنا: بلى يا رسول اللَّه، قال: (من كنت مولاه، فان عليا بعدى مولاه، اللَّهمّ وال من والاه و عاد من عاداه)، فقال عمر بن الخطاب: هنيئا لك يا ابن أبى طالب، اصبحت اليوم ولي كل مؤمن.

ابو هارون عبدي از عدي بن ثابت، از براء بن عازب روایت کرده است که گفت: ما همراه رسول خدا صلی الله علیه و آله در کنار غدیر خم فرود آمدیم. پیامبر منادی‌ای را فرستاد تا مردم را فراخواند. وقتی همه جمع شدند، فرمود: «آیا من نسبت به شما از پدرانتان سزاوارتر نیستم؟» گفتیم: بله ای رسول خدا. دوباره فرمود: «آیا من سزاوارتر نیستم؟ آیا من سزاوارتر نیستم؟» گفتیم: بله ای رسول خدا. سپس فرمود: «هر که من مولای او هستم، پس علی پس از من مولای اوست. خدایا! دوست بدار هر که او را دوست دارد و دشمن بدار هر که با او دشمنی کند.» در این هنگام عمر بن خطاب گفت: گوارا باد بر تو ای پسر ابوطالب! امروز مولای هر مؤمنی شدی.

جایگاه راوی

عمارة بن جوین، أبو هارون العبدی البصری، از راویان حدیث قرن دوم هجری بود که در بصره می‌زیست و در سال ۱۳۴ هجری قمری درگذشت. او از عبدالله بن عمر بن خطاب و ابوسعید خدری روایت نقل می‌کرد و بسیاری از محدثان مشهور مانند جعفر بن سلیمان ضبعی، حماد بن زید، حماد بن سلمه، سفیان ثوری، شریک بن عبدالله، عبدالوهاب ثقفی و دیگران از او روایت نقل کرده‌اند. او از راويان ترمذى و ابن ماجه و كتاب «خلق أفعال العباد» بخارى است. برخى از دانشمندان اهل سنّت به سبب تشيّع و نقل مطاعن دشمنان آن (مانند اينكه وى از ابوسعيد روايت كرده است: عثمان در حالى كه به خدا كافر بود، درون گورش شد) بر وى خرده گرفته‏ اند.

• علی بن مدینی از یحیی بن سعید قطان نقل می‌کند که شعبه او را تضعیف کرده و ابن عون تا زمان مرگش از او روایت نقل می‌کرد. بخاری می‌گوید: «ترکه یحیی القطان». عبدالله بن احمد بن حنبل از پدرش نقل می‌کند: «لیس بشیء». عباس الدوری از یحیی بن معین نقل می‌کند که عماره بن جوین صحیفه‌ای داشت که آن را «صحیفه الوصی» می‌نامید و نزد اهل سنت به او اعتماد نمی‌شد. ابو زرعه و ابوحاتم هر دو او را «ضعیف الحدیث» دانسته‌اند و ابوحاتم او را ضعیف‌تر از بشر بن حرب می‌داند. نسائی می‌گوید: «متروک الحدیث» و در جای دیگر: «لیس بثقه ولا یکتب حدیثه». شعیب بن حرب از شعبه نقل می‌کند: «دوست دارم گردنم زده شود تا اینکه بگویم: حدثنا ابو هارون». خالد بن خداش از حماد بن زید نقل می‌کند: «ابو هارون العبدی کذاب است؛ صبح یک چیز می‌گوید و عصر چیز دیگر». جوزجانی: «کذاب مفتر». حاکم ابو احمد: «متروک الحدیث». دارقطنی: «متلون؛ خارجی و شیعی است و فقط روایت‌هایی که ثوری از او نقل کرده، قابل ملاحظه است». ابن حبان: «از ابو سعید چیزهایی نقل می‌کرد که از او نبود؛ نوشتن حدیثش فقط برای تعجب جایز است». ابو حسین بن قانع: وفاتش را سال ۱۳۴ هجری دانسته است.

عمارة بن جوین در میان شیعیان بصره به عنوان فردی با گرایش‌های قوی به تشیع شناخته می‌شد و همین امر باعث شد تا برخی از علمای اهل سنت، او را متهم به غلو در تشیع کنند. با این حال، روایات او توسط برخی محدثان بزرگ مانند حماد بن زید و عبدالوهاب ثقفی نیز نقل شده است. وفات او در سال ۱۳۴ قمری رخ داد و محل دقیق وفاتش مشخص نیست. با وجود انتقادات شدید درباره اعتبار روایاتش، او یکی از شخصیت‌های تأثیرگذار در تاریخ حدیث و تشیع قرن دوم هجری محسوب می‌شود.

وفات عمارة بن جوین پایان زندگی یکی از راویان حدیث با گرایش‌های شیعی بود که در تاریخ حدیث و تشیع نقش داشت. این اختلاف نظرها درباره اعتبار او، نشان‌دهنده تنوع دیدگاه‌ها و گرایش‌های مذهبی در قرن دوم هجری است و به فهم بهتر تاریخ حدیث و جریان‌های مذهبی آن دوره کمک می‌کند.