محمدرضا فرج الله
تحقيق در مورد غدير[۱]
از اوائل قرن يازدهم هجرى تا امروز با ايجاد ميدان باز علمى، محققين و انديشمندان اسلام تأليفات بسيار مهمى درباره غدير تألیف كرده اند و به خوبى از زحمات هزار ساله نتيجه گيرى نمودند. در اين دوران تمام جوانب غدير مورد جمع و بررسى و تحقيق قرار گرفت و در هر جنبه اى به طور جداگانه كتابى نوشته شد.
از جمله ارتباط غدير با قرآن، بحث هاى مفصل در اسناد غدير، بررسى هاى عميق در متن حدیث غدیر، جمع آورى و تدوين اشعار مربوط به غدير و جوانب ديگر آن مورد توجه خاص واقع شد و در هر مورد كتبى تدوين گرديد، كه يكى از اين خادمان شيخ محمدرضا فرج اللَّه و كتابش «الغدير فى الإسلام» است.
همچنين همانطور كه در زمينه سند حديث غدير بحث هاى مفصلى در كُتب شده، در مورد متنِ حديث هم تأليفاتِ ارزنده اى وجود دارد. يكى از اين كتاب ها «الغدير فى الاسلام» تأليف شيخ محمدرضا فرج اللَّه: ص ۸۴ - ۲۰۹ است. کتابشناسی اين كتاب از اين قرار است:
الغدير فى الاسلام[۲]، محمدرضا فرج اللَّه (حلفى، نجفى، م ۱۳۸۶ ق). عربى، چاپى. ناشر: عبدالرزاق آل سلمان. چاپ: الراعى، نجف، سال ۱۳۶۲ ق، ۱۹۴۳ م. رقعى: ۲۲۹ ص. اين كتاب از جمله كتاب هاى بى نظير در موضوع غدير است كه جوانب مختلف آن را به طور كامل، علمى و فنى مورد بحث و بررسى قرار داده است. عناوين اين كتاب چنين است:
۱. غدير نزد اهل لغت و غير آنان.
۲. غدير در قرآن.
۳. نگاهى به حدیث غدیر.
۴. شهادت كسانى كه حديث غدير را از پیامبر صلی الله علیه و آله شنيدهاند.
۵. غضب پيامبر صلى الله عليه و آله بر كسانى كه از اميرالمؤمنين عليه السلام شکایت كردند و نص بر ولايت آن حضرت.
۶. معنى كلمه مولى: در اين بخش ابتدا دو مقدمه براى اثبات مطلب آورده است:
الف) اولى به نفس بودن پيامبر صلى الله عليه و آله
ب) وسعت و دقت لغت عربى در اداى معانى كه دو مطلب را با عنوان هاى «توطئة» يعنى مقدمه چينى و «معانى المولى» شامل تحقيقى مفصل در معانى صحيح كلمه «مولى» با قرائن داخلى و خارجى كه شش راه و يا دليل با عنوان «الطريق الاول، الطريق الثانى، الطريق...» آورده، و طى اين مباحث ثابت نموده كه منظور پيامبر صلى الله عليه و آله اولى به نفس و صاحب اختيار بودن است.
۷. جواب يک اشكال، كه صاحب اختيار بودن على بن ابى طالب عليه السلام دليل بر سزاوار بودن او در خلافت نمى شود.
۸. بى توجهى عامه به حديث غدير و يا خوددارى آنان از اين حديث و استدلال به آن، همراه با توضيح علت ها و محرّكات براى اين چشمپوشى ها: شامل شش علت با عناوين «الامر الأول، الامر الثانى، ...»، و در پايان نتيجه گيرى نموده كه روز غدير عيد است.
۹. روز غدير از نظر اهل بیت علیهم السلام: شامل مستحبات و حالات ائمه عليهم السلام در اين روز.
چند نكته در مورد اين كتاب:
الف) در ابتداى كتاب تقريظ پنج نفر از علما و مراجع بزرگ زمان مؤلف آمده است: سيد ابوالحسن اصفهانى، شيخ محمدحسين كاشف الغطاء، سيد محسن حكيم، شيخ محمدعلى اردوبادى، شيخ محمدرضا مظفّر، كه كلام علامه مظفّر كمى مفصل و با عنوان «التقدمة» است.
ب) چنانچه در مقدمه كتاب يادآور شده مدارک و مصادر آن همه از عامه است و هشتاد و سه مأخذ را بيان نموده، و اين مطلب در سرتاسر كتاب واضح است، الا در بخش نهم كه در كتب عامه موضوعيتى ندارد.
ج) مؤلف سبب تأليف كتاب را چنين بيان نموده كه چون كتب مستقل درباره غدير مفقود شده و كمكم ممكن است دشمنان سوء استفاده كنند، اقدام به تأليف جامعى در اينباره نموده است.
د) اين كتاب توسط آقاى محمود مهدوى (دامغانى) به فارسى ترجمه شده و با نام «غدير در اسلام» چاپ شده است.