محمد بن اسحاق
روايت حديث غدير[۱]
يكى از علما و بزرگان اهل سنت كه حدیث غدیر را نقل كرده محمد بن اسحاق (م ۱۵۱ ق) است. بنا به نقل گروهى از حافظان و عالمان مانند ابن کثیر و ابن حجر مكّى و بَرزَنجى و سهارنپورى، محمد بن اسحاق بن يسار مدنى حديث غدير را روايت كرده است.
ذهبى و يافعى و ابن سيّدالناس[۲]: از علم و دقت او بسيار تعريف كرده اند و اينكه حديثش نزد بيشتر علماء معتبر است. يحيى بن سعيد انصارى، سفيان ثورى، ابن جريج، شعبه، حمّاد بن سَلَمه، حمّاد بن زيد، ابراهيم بن سعد، شريک بن عبداللَّه نخعى، سفيان بن عُيَينه و... از او روایت كرده اند.
شعبة بن حجّاج، شافعى و بخارى در تاريخش از ابن شهاب زُهرى، سفيان بن عُيَينه:
ابن اسحاق اميرالمؤمنين حديث بود و شناخت ابن اسحاق تاريخ جنگ هاى صدر اسلام (مغازى) و سيره بى نظير بوده است. هيچ كس را نيافتم كه ابن اسحاق را در آنچه نقل كرده متّهم كند. حكايت كرده اند كه يحيى بن مَعين و احمد بن حنبل و يحيى بن سعيد قطّان، محمد بن اسحاق را توثيق و به حديثش احتجاج مى كردند.
همچنين احمد بن زُهَير از يحيى بن مَعين از عاصم بن عمر بن قَتاده، و نيز ابن مدينى و ابن ابى ذئب از سفيان بن عُيَينه از زُهرى، ابن عُيَينه از شعبه، يزيد بن هارون و نيز يونس بن بكير از شعبه، همگى در علم حدیث بسيار از او تعريف كرده اند.
ابن مدينى: حديث رسول خدا صلى الله عليه وآله پيرامون شش تن مى گردد و دانش اين شش تن به دوازده نفر مى انجامد كه يكى از آنان ابن اسحاق است. ابوزُرعه عبدالرحمن بن عمرو نصرى: محمد بن اسحاق همه بزرگان اهل علم را متقاعد كرده بود كه از او دانش فرا گيرند و او را راستگو و اهل خير يافتند، مانند: سفيان، شعبه، ابن عُيَينه، حمّاد بن زيد، حمّاد بن سَلَمه، ابن مبارک و ابراهيم بن سعد، يزيد بن ابى حبيب. بخارى: سزاوار است كه ابن اسحاق را راوى هزار حديث بدانيم كه وى در نقل آنها يگانه است.
همچنين اين افراد او را توثيق و تعريف كرده و در برابر تهمت ها از او دفاع كرده اند: ابن ابى خَيثَمه از ابن مُنذر از ابن عُيَينه، ابن مدينى از سفيان بن عُيَينه، ابوحاتم، ابن ابى خَيثَمه از هارون بن معروف از ابومعاويه، خطيب از ابن نفيل از عبداللَّه بن فائد، ابن نُمَير، ابن مدينى از سفيان، ابوسعيد جعفى از ابن ادريس (شافعى)، ابراهيم حربى، يحيى بن آدم از ابوشِهاب و ابن عُلَيَّه از شعبة بن حجّاج، يعقوب بن شَيبه از ابن مدينى، عِجلى، مفضّل بن غسّان و يعقوب بن شَيبه و ابن ابى خَيثَمه از يحيى بن مَعين، اثرم از احمد بن حنبل.