میزان سنجش ایمان

بِاللَّهِ ما عَنی بِهذِهِ الْآیَةِ اِلّا قَوْماً مِنْ اَصْحابی اَعْرِفُهُمْ بِاَسْمائِهِمْ وَ اَنْسابِهِمْ، وَ قَدْ اُمِرْتُ بِالصَّفْحِ عَنْهُمْ. فَلْیَعْمَلْ کُلُّ امْرِئٍ عَلی ما یَجِدُ لِعَلِیٍّ فی قَلْبِهِ مِنَ الْحُبِّ وَ الْبُغْضِ

به خدا سوگند! او از این آیه قصد نکرده مگر گروهی از اصحاب مرا که آنان را با نام و نسب می‌شناسم ولی مأمورم که از آنان چشم‌پوشی کنم. پس هرکس بر مبنای آنچه در قلب خود از مهر و کینه علی علیه السلام می‌یابد عمل کند.

<< قبلی بعدی >>

میزان سنجش ایمان از سوی پیامبر صلی الله علیه و آله در خطبه غدیر مهر و کین نسبت به امیرالمؤمنین علیه السلام برشمرده شده است.

پیامبر صلی الله علیه و آله یک میزان عالی به همهٔ مخاطبان خود تا روز قیامت می‌دهد که هر کس می‌تواند بفهمد آیا در گروه اکثریت که همان منافقان قرار دارد یا در گروه اقلیت که مؤمنان به امیرالمؤمنین علیه السلام هستند. به همین دلیل میزان را حبّ و بغض معرفی می‌کند؛ یعنی کافی است هر کسی خودش به قلبش نگاه کند، اگر محبت امیرالمؤمنین علیه السلام را در دل دارد، جزء مؤمنان به خدا و رسول صلی الله علیه و آله است و اگر بغض در دل دارد، منافق و دشمن غدیر است.

شارحان خطبه غدیر می‌گویند پیامبر صلی الله علیه و آله با وجود شناخت منافقان، آنان را به اسم معرفی نکرد؛ زیرا کرامت و خُلق عظیم او اجازه نمی‌داد پیش از ارتکاب جرم کسی را رسوا کند. از سوی دیگر، منافقان با ظاهرسازی چنان نفوذی داشتند که معرفی‌شان موجب تکذیب پیامبر یا برهم‌زدن مراسم غدیر می‌شد؛ بنابراین حضرت با سکوت، هم حجت را بر آنان تمام کرد و هم زمینه ابلاغ ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام را محفوظ نگه داشت.

مهر و کین نسبت به امیرالمؤمنین میزان سنجش ایمان

به‌گفته برخی شارحان خطبه غدیر، پیامبر ضمن خطبه مهر و کین نسبت به امیرالمؤمنین علیه السلام را میزان سنجش ایمان معرفی می‌کند. پیامبر صلی الله علیه و آله در ابتدای خطبه ضمن درخواست معاف‌شدن از خداوند برای ابلاغ ولایت به‌صراحت فرمود که اکثر شما منافق هستید؛ به همین خاطر، از خداوند خواست که علی بن ابی‌طالب علیه السلام را معرفی نکند.

اما پس از ابلاغ حفظ از مردم از طرف خداوند در آیه تبلیغ اقدام به اعلان نمود. اما مجدداً در این قسمت به مطلب مهمی اشاره می‌کند که همان‌هایی که سردسته‌های منافقین هستند می‌توانم معرفی کنم اما پرده‌پوشی می‌نمایم.

البته پیامبر صلی الله علیه و آله رحمة للعالمین است و قبل از جنایتِ غصب خلافت کرامت ورزیده و منافقین را به اسم معرفی نمی‌کنند؛ اما یک میزان و معیار بسیار عالی به همهٔ مخاطبان خود تا روز قیامت می‌دهد که هر کس می‌تواند بفهمد آیا در گروه اکثریت که همان منافقان قرار دارد یا در گروه اقلیت که مؤمنان به امیرالمؤمنین علیه السلام هستند.

به همین دلیل میزان را حبّ و بغض معرفی می‌کند؛ یعنی کافی است هر کسی خودش به قلبش نگاه کند، اگر محبت امیرالمؤمنین علیه السلام را در دل دارد، جزء مؤمنان به خدا و رسول صلی الله علیه و آله است و اگر بغض در دل دارد، منافق و دشمن غدیر است.

در این باره امیرالمؤمنین علیه السلام می‌فرماید: «أَمَا إِنَّهُ لَیْسَ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ مِمَّنِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ بِالْإِیمَانِ إِلَّا وَ هُوَ یَجِدُ مَوَدَّتَنَا عَلَی قَلْبِهِ فَهُوَ یُحِبُّنَا وَ لَیْسَ عَبْدٌ مِنْ عِبَادِ اللَّهِ مِمَّنْ سَخِطَ اللَّهُ عَلَیْهِ إِلَّا وَ هُوَ یَجِدُ بُغْضَنَا عَلَی قَلْبِهِ فَهُوَ یُبْغِضُنَا» «ما مِنْ عَبْدٍ مِنْ عَبیدِ اللَّهِ مِمَّنِ امْتَحَنَ اللَّهُ قَلْبَهُ لِلْایمانِ الّا وَ یَجِدُ حُبَّنا اهْلَ الْبَیْتِ عَلی قَلْبِهِ فَهُوَ یُحِبُّنا، وَ ما مِنْ عَبْدٍ مِنْ عَبیدِ اللَّهِ مِمَّنْ سَخِطَ اللَّهُ عَلَیْهِ الّا وَ یَجِدُ بُغْضَنا عَلی قَلْبِهِ فَهُوَ یُبْغِضُنا؛ هیچ بنده‌ای از بندگان خدا نیست که خداوند قلب او را از جهت ایمان امتحان کرده باشد مگر آنکه محبت ما اهل بیت را در قلب خویش می‌یابد و در نتیجه ما را دوست دارد، و هیچ بنده‌ای از بندگان خدا نیست که خدا بر او غضب کرده باشد و از او ناراضی باشد مگر آنکه بغض و عداوت ما را در قلب خویش می‌یابد، و در نتیجه ما را دشمن می‌دارد».

دلیل عدم معرفی منافقان در غدیر

برخی شارحان خطبه غدیر، در ذیل این قسمت از خطبه، دلیل عدم معرفی منافقان در غدیر را چنین بیان کرده‌اند: پیامبر صلی الله علیه و آله پس از بیان اصحاب سبْت در فراز قبل و هشدار شباهتِ منافقین به آنها بلافاصله در فراز بعد با لفظ «باللّه» تأکید خاصی را به موضوع می‌دهد. او این «قسم‌خوردن» را برای قطعیت در آنچه بیان می‌دارد، مطرح کرده و وجود مصادیق اصحاب سبْت را در قوم خود اعلان می‌کند.

البته این پرده‌پوشی و کرامت نیز اتمام حجت دیگری برای بازگشت منافقین از اهداف پلیدشان به‌سوی ولایت امیرالمؤمنین علیه السلام است که این هم تأثیری بر قلب تاریک آنها نداشت؛ به همین دلیل، اگر سؤال شود که چرا پیامبر صلی الله علیه و آله در روز غدیر رسماً آنها را بر روی منبر غدیر با اشاره و اسم صدا نزد، جواب این است که:

1. پیامبر صلی الله علیه وآله که دارای خُلق عظیم است هیچ‌گاه قبل از ارتکاب جرم کسی را مجرم معرفی نمی‌کند. اما شواهد زیادی وجود دارد که خود منافقین با عملکردشان باشد شناخته می‌شدند تا دیگر عذر و بهانه‌ای نباشد.
2. طبق بیان حضرت که اکثراً منافق و متقین در اقلیت هستند، اگر هم پیامبر صلی الله علیه و آله سران منافقان و فتنه‌گران را معرفی می‌کرد باز هم مردم باور نمی‌کردند؛ چون آنها آن قدر ظاهرسازی بین مردم کرده بودند که مردم سخن پیامبرشان را باور نکنند.
3. سران منافقان به‌راحتی می‌توانستند باعث به‌هم‌ریختن جلسهٔ غدیر شوند که این با حفظ خداوند در مورد اعلان ولایت مغایرت پیدا می‌کرد. به همین دلیل، پیامبر سکوت نمود و کرامت ورزید و آنها را معرفی نکرد.

منابع

• بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
• شرح خطبه غدیر؛ محمدرضا شریفی، اصفهان: انتشارات نورالحیات، ۱۴۴۶ق.
• صحیح مسلم؛ مسلم بن حجاج نیشابوری، تحقیق فؤاد عبدالباقی، قاهره: دار الحدیث، ۱۴۱۲ق.