۲۱٬۹۷۲
ویرایش
جلوه های غدیر در شعر فارسی معاصر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۹۷۵: | خط ۹۷۵: | ||
==== ولى الله پاشا ==== | ==== ولى الله پاشا ==== | ||
مردى كه آفتاب به او سجده | مردى كه آفتاب به او سجده مى برد | ||
روح زلال آب به او سجده | روح زلال آب به او سجده مى بَرد | ||
مردى كه مثل ماه نخوابيد تا طلوع | مردى كه مثل ماه نخوابيد تا طلوع | ||
شب با سپاه خواب به او سجده | شب با سپاه خواب به او سجده مى برد | ||
يک بركه، واژه در نگهش موج مى زند | يک بركه، واژه در نگهش موج مى زند | ||
| خط ۹۹۶: | خط ۹۹۶: | ||
غدير برق زد و برق، آب معنى شد | غدير برق زد و برق، آب معنى شد | ||
==== شمس الدين بختكى ==== | |||
آغاز شد ولايت عشق از غدير خم | آغاز شد ولايت عشق از غدير خم | ||
باران گرفت سوى تو «اكملت دينكم» | باران گرفت سوى تو «اكملت دينكم» | ||
==== الهام عمومى ==== | |||
در بركه نيز حادثه اى راه مى رود | در بركه نيز حادثه اى راه مى رود | ||
| خط ۱٬۰۲۴: | خط ۱٬۰۲۲: | ||
بالاى قله دست دو خورشيد را نديد؟ | بالاى قله دست دو خورشيد را نديد؟ | ||
==== سيد محمد باباميرى ==== | |||
اينجا گرفته است مردى بر روى دست آسمان را | اينجا گرفته است مردى بر روى دست آسمان را | ||
| خط ۱٬۰۳۸: | خط ۱٬۰۳۵: | ||
جبرئيل در حلژه نور، آورده اين ارمغان را | جبرئيل در حلژه نور، آورده اين ارمغان را | ||
==== على حيدرى زاده ==== | |||
دست خورشيديان قله عشق | دست خورشيديان قله عشق | ||
| خط ۱٬۰۴۸: | خط ۱٬۰۴۴: | ||
لحظه ها سبز و غصه گم شده بود | لحظه ها سبز و غصه گم شده بود | ||
=== | === مؤلّفه هاى فكرى و ادبى شعر غدير معاصر === | ||
براى شعر غديرِ معاصر، چندين مؤلّفه مى توان بيان كرد: | براى شعر غديرِ معاصر، چندين مؤلّفه مى توان بيان كرد: | ||
الف | '''الف)''' برخى شاعران معاصر، خصوصاً شاعران مذهبى ما قبل دهه ۱۳۶۰ ش با انديشه و زبانى معطوف به سنت هاى ادبى به مضمون غدير پرداخته اند. افرادى همانند: | ||
اديب پيشاورى، اديب الممالک فراهانى، صبورى كاشانى، ميرزا حبيب الله خراسانى و... . | |||
'''ب)''' متأثر از تحول صد سال اخير نسل تازهاى شاعران آئينى سرا پديد آمده اند، كه به مرور زمان مردم را با تصويرى نو از شعر غدير آشناتر خواهند كرد. | |||
شعرى كه ضمن بهرهمندى هاى معنوى و هماهنگى با باورهاى عمومى از نظر مؤلفه هاى سبک معاصر هم انتظارات خواص را برآورده مى كند، و هم جريان سازى مى كند. | |||
'''ج)''' پيوند مفهوم غدير و قالب هاى نوين شعر امروز فارسى نيز قابل ذكر است. | |||
شايد براى عمده شاعران پيش از دهه ۱۳۶۰ ش، تصور اينكه در اين قالب ها نيز مى توان شعر آئينى موفق سرود دشوار مى افتاد. | |||
با اين همه، شعرهاى موفق شاعرانى مانند: سلمان هراتى، سيد حسن حسينى، قيصر امين پور و ديگران خلاف آن را به تصوير كشيد. | |||
البته هنوز هم عامه مخاطبان شعر مذهبى نتوانسته اند با اين سروده ها ارتباط همسويى برقرار كنند. | |||
با اين وجود نمى توان شک داشت كه نگاه مردم به شعر آئينى ارتقاء يافته و سليقه عمومى با فضاى ادبى امروز هماهنگ تر شده است. | |||
'''د)''' شعر غدير زيرمجموعه شعر علوى است. در اين شعرها محورهاى برجسته شخصيتى و فراز و نشيب هايى را كه امام على عليه السلام در زندگى خود پشت سر نهاده اند مشاهده مى كنيم، كه در سير تحولات صد ساله اخير و به خصوص پنجاه سال گذشته با مؤلّفه هاى زبانى و ادبى به روز شده و با پيراستگى روزافزون نشان داده مى شود. | |||
رخدادهاى بزرگى در لواى شعر علوى در اغلب غديريه ها مشاهده مى گردد؛ مانند: | |||
تولد در خانه [[کعبه]]، [[ایمان]] آوردن، لیلة المبیت، هجرت، فتح [[مکّه]] و نقش آن حضرت در اين پيروزى، حضور سرنوشت سازشان در جنگ هاى صدر [[اسلام]]، واقعه شهادت حضرت رسول اكرم صلى الله عليه وآله و غدير، ماجراى [[سقیفه]] و خانه نشينى، شهادت [[حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها|حضرت فاطمه علیها السلام]] و غربت على عليه السلام، يتيم نوازى ها، مناجات على عليه السلام، عدالت راستين، ماجراى خوارج، [[نهج البلاغه]]، شهادت. | |||
'''هـ)''' مسئله الهى بودن جانشینى على عليه السلام، [[کمال دین|اکمال دین]] و اشاره به «مَنْ كُنْتُ مَوْلَاهُ...» و [[جبرئیل]] در اين شعرها به گونه هاى مختلف تكرار و تأكيد مى گردد. | |||
و | '''و)''' مضمون سازى براى رابطه نبى مكرم صلى الله عليه و آله و امام على عليه السلام با عنايت به رابطه [[موسی علیه السلام|حضرت موسی]] و [[هارون علیه السلام|هارون علیهما السلام]]. | ||
ز | '''ز)''' كنايات و استعارات خاص و متداول شعرى، تناسب و مضمون سازى با دريا و غدير - كه به معناى بركه آب است - از ديگر موارد برجسته در اين شعرهاست. علاوه بر خود غدير، كار علامه امينى در نگارش كتاب «الغدير» نيز موضوع شعر برخى شاعران معاصر است. | ||
اخوان ثالث قصيده بلندى نثار مرحوم علامه | اخوان ثالث قصيده بلندى نثار [[علامه امینی|مرحوم علامه امینی]] دارد، با عنوان «سلام قطره به دريا دل غديرى». در آنجا، از جمله كار سترگ علامه امینی را چنين مى ستايد: | ||
غديرى كرد بى همتا، چنان چون بيكران دريا | غديرى كرد بى همتا، چنان چون بيكران دريا | ||
| خط ۱٬۰۸۹: | خط ۱٬۰۹۷: | ||
از آن به نيش قلم ذوالفقار امت بود | از آن به نيش قلم ذوالفقار امت بود | ||
استاد محمدرضا حكيمى در چاپ نخست كتاب «حماسه غدير» ، قصيده بلندى در وصف علامه امينى و كتاب | استاد محمدرضا حكيمى در چاپ نخست كتاب «حماسه غدير» ، قصيده بلندى در وصف علامه امينى و كتاب «الغدير» دارد. | ||
وى نيز به اين نكته تقابل دريا و بركه اشاره دارد: | |||
بحر را در بركه گنجاندن نه كارى بود خرد | بحر را در بركه گنجاندن نه كارى بود خرد | ||
| خط ۱٬۰۹۵: | خط ۱٬۱۰۵: | ||
اينكه موّاج اين چنين يابى فضاى الغدير | اينكه موّاج اين چنين يابى فضاى الغدير | ||
توجه به جشن و شادى در اين اشعار بسيار دستمايه قرار گرفته است. غدير عيد بزرگ اسلامى است، و ما مكلف به تكريم و ارج نهادن به آنيم. جنبه عيد بودن اين روز خجسته نيز در سروده هاى شاعران مورد توجه بوده است.<ref>مجله كوثر: ش ۸ سال ۱۳۷۹ ش، جواد محدثى.</ref> | توجه به جشن و شادى در اين اشعار بسيار دستمايه قرار گرفته است. غدير عيد بزرگ اسلامى است، و ما مكلف به تكريم و ارج نهادن به آنيم. | ||
جنبه عيد بودن اين روز خجسته نيز در سروده هاى شاعران مورد توجه بوده است.<ref>مجله كوثر: ش ۸ سال ۱۳۷۹ ش، جواد محدثى.</ref> | |||
مضمون سازى با خورشيد، قافله نور، جان بخشى به غدير و بركه و حسن استفاده از اين عناصر در تشبيه سازى و استعاره پردازى از ابعاد ادبى اغلب اين شعرهاست. | مضمون سازى با خورشيد، قافله نور، جان بخشى به غدير و بركه و حسن استفاده از اين عناصر در تشبيه سازى و استعاره پردازى از ابعاد ادبى اغلب اين شعرهاست. | ||
فراموشى غدير در روزمره هاى امروزى و همذات پندارى با فراموشى و غربت على عليه السلام در | فراموشى غدير در روزمره هاى امروزى و همذات پندارى با فراموشى و غربت على عليه السلام در [[کوفه]]، از ديگر مؤلّفه هاى اين غدير سروده هاست. | ||
در بررسى اشعار اين حوزه ويژگى هايى از قبيل، موضوع و مضمون مشترک با پرداخته اى شخصى، قالب هاى سنتى با ظرفيت سازى امروزى، حركت رو به رشد شاعران به سمت شعر ناب، عبور از ايستايى در سطح زبان و حركت به سوى ژرف انديشى، رويكرد به خلاقيت هاى فردى و فاصله گرفتن از سنت هاى تكرارى برخى از اين گونه شعرها، و همچنين خلق عرصه هاى تازه و سعى در جهت بهره بردن از ذهن و زبانى امروزين، شايان توجه است. | در بررسى اشعار اين حوزه ويژگى هايى از قبيل، موضوع و مضمون مشترک با پرداخته اى شخصى، قالب هاى سنتى با ظرفيت سازى امروزى، حركت رو به رشد شاعران به سمت شعر ناب، عبور از ايستايى در سطح زبان و حركت به سوى ژرف انديشى، رويكرد به خلاقيت هاى فردى و فاصله گرفتن از سنت هاى تكرارى برخى از اين گونه شعرها، و همچنين خلق عرصه هاى تازه و سعى در جهت بهره بردن از ذهن و زبانى امروزين، شايان توجه است. | ||
=== | === آسيب شناسى شعر غدير معاصر === | ||
در مورد آسيب شناسى شعر غدير معاصر نيز اين نكات قابل توجه است: | در مورد آسيب شناسى شعر غدير معاصر نيز اين نكات قابل توجه است: | ||
الف | الف) ايجاد تحول در مضمون، زبان و سبک ادبى در عرصه شعر غدير بسيار ضرورى است. شعر براى زندگى بايد نوآورى همراه گردد. در غير اين صورت پاسخگوى مخاطب پرسشگر و آگاه امروز نخواهد بود. | ||
ب | ب) ارائه هر پيشنهاد نويى منجر به شكوفايى نخواهد شد، بلكه ايجاد تحول و ارائه پيشنهادهاى نو بايد با پيروى از اصول قرآنى و پايبندى به آرمان هاى ولايى صورت گيرد.اما نكته مهم جلوگيرى از افتادن شعر به گرداب تكرار و اغراق است. | ||
ج | ج) توجه بسيار به ذكر پهلوانى هاى حضرت على عليه السلام بدون ذكر انگيزه و هدف ايشان و اغراقگويى در اين زمينه، به خصوص در مديحه ها و توجه به يک بعد خاص از زندگى آن بزرگوار از مواردى است كه موجب تكرار و يک نواختى اين شعرها مى شود. | ||
د | د) با توجه به ساختار روايت و توصيف، جلوگيرى از كليشه اى شدن مضامين واقعه غدير از اهميت بالايى برخوردار است، كه در اين مسير مجهز شدن به تمهيدات روايتگرى مدرن و ايجاد سپيدى هاى متن مورد نياز است. | ||
هـ) استفاده بجا وبه موقع از مؤلّفه تخيّل به گونه اى كه به اصل ماجرا و قصه ضربه اى وارد نكنداز ديگرمسائلى است كه موجب جلوگيرى از تكرارهامى شود. | |||
و | و) گسترده شدن افق و زاويه ديد شاعران اين عرصه با دانشمندى و بينش مندى در هر دو عرصه شعر و موضوع [[ولایت]] [[امیرالمؤمنین علی علیه السلام|امیرالمؤمنین علیه السلام]] و تشيع راستين ضرورى به نظر مى رسد. | ||
ز | ز) در بيشتر اين شعرها مفهوم غدير تحليل نشده و بيشتر از جنبه عاطفى بدان نگريسته مى شود، كه گاه عناصر ادبى و حتى منطق را كمرنگ مى كند و ارتباط مخاطب با شعر را دچار اشكال مى كند. | ||
ح | ح) با عنايت به اينكه پرداختن به ادبيات آئينى و مذهبى و خصوصاً شعر علوى و موضوع غدير و خلق اثر در اين زمينه بسيار دشوارتر از خلق اثر در ديگر شاخه هاى ادبى به نظر مى رسد، حضور و هم انديشى شاعران متعهد و مستعد براى شكوفايى غديريه سرايى ضرورى است. | ||
=== | === نتيجه === | ||
هر جا نام اميرمؤمنان على عليه السلام در شعر فارسى بيان مى شود، دنيايى از عشق و ارادت موج مى زند. اين در شعر معاصر، خصوصاً شاعران جوان رنگى ديگر و تجلى زنده ترى يافته است. | هر جا نام اميرمؤمنان على عليه السلام در شعر فارسى بيان مى شود، دنيايى از عشق و ارادت موج مى زند. اين در شعر معاصر، خصوصاً شاعران جوان رنگى ديگر و تجلى زنده ترى يافته است. | ||