ریاضی: تفاوت میان نسخه‌ها

پيامبر اسلام‏ صلى الله عليه و آله بعد از سپرى شدن ۳۵۲۴ روز از مبدأ هجرت، در عيد قربان سال دهم برابر با ۱۹  / ۱۲  / ۱۰ شمسى مشغول مناسک حج بود. ايشان به هنگام بازگشت از [[حجةالوداع]] در روز ۱۸ ذى‏ حجه، در حالى كه ۳۵۳۲ روز از مبدأ هجرت گذشته بود، برابر با ۲۷  / ۱۲  / ۱۰ شمسى و مطابق با ۱۸ مارس ۶۳۲ ميلادى، وقتى به نزديك محل جحفه -  كه غدير خم در آن قرار دارد -  رسيد، فرشته وحى از جانب پروردگار آيه ابلاغ را نازل فرمود.

علامه شعرانى در اين رابطه مى‏ نويسد: من از زيج هندى استخراج كردم كه تحول آفتاب به برج حمل در سال دهم هجرى، چهارشنبه ۲۱ ذى‏ حجه، سه روز پس از غدير خم بود، و جشن گرفتن پس از سه روز هم مناسب است. بنابراين، عيد سعيد غدير با ايام نوروز كاملاً انطباق دارد. به ويژه كه با حركت تقديمى نقطه اعتدال بهارى به پيشواز از اين عيد سعيد، وارد برج حوت شده است.<ref>دمع السجوم (ترجمه مرحوم شعرانى از كتاب نفس الهموم): ص ۲۰۲.</ref>

=== '''۱. در علم رياضى و نجوم''' ===

==== '''الف) نحوه محاسبه''' ====

يک) مى‏دانيم كه عيد غدير خم، روز هجدهم ذى ‏الحجة الحرام سال دهم هجرى قمرى است.

==== '''ب) شرح و توضيح محاسبات''' ====

عدد ۹ در حاصل اين تقسيم بيانگر تعداد سال‏هاى كامل شمسى سپرى شده از هجرت رسول اكرم‏ صلى الله عليه وآله تا واقعه غدير خم است. همچنين عدد اعشارى (۹۹۶۹ .۰) بيانگر نسبت روزهاى سپرى شده از آغاز سال دهم هجرى شمسى تا واقعه غدير خم است. حال براى اينكه اين اعداد اعشار را به روز تبديل كنيم، بايستى عدد ۹ را گرفته و ضرب در ميانگين روزهاى سال شمسى نماييم. نتيجه اين می‏شود:

اكنون مى‏ دانيم كه در برخى گاهنامه‏ ها، زيج‏ ها و تقويم‏ هاى گزارش دهنده از وقايع صدر اسلام<ref>جداول رؤيت هلال از صدر اسلام تا كنون (احمد حسينى). الرسالة الغديرية، يا همان غديريه، تأليف رياضيدان نامى جهان اسلام و تشيع، غياث‏ الدين جمشيد كاشانى، چاپ مكتبة الدوحة الغروية، نجف اشرف: ۱۳۸۱ ق.</ref> چنين آمده است كه در سال دهم هجرى، چون مسلمانان جهت انجام فريضه حج و روزه ماه مبارک رمضان و عيد فطر در جستجوى هلال ماه برآمدند آن را نديدند (شايد به جهت كثرت غبار و طوفان در آن مدت از سال).

بنابراين، چهار ماه شعبان، رمضان، شوال و ذى ‏القعده همان سال را به سبب عدم رؤيت هلال، سى روز تمام گرفتند (يعنى دو ماه شعبان و شوال را -  كه در تقويم ۲۹ روزه هستند -  ناچار ۳۰ روز شرعى گرفتند، و كمتر بودن دو ماه رمضان و ذى‏ قعده شرعى از ۳۰ روز تقويمى نيز شرعاً ثابت نشد) . اين شد كه دو روز به حساب تقويمى افزوده شد (از ناحيه دو ماه شعبان و شوال، كه مى‏ بايست ۲۹ روز تقويمى باشند).

در اين صورت باز هم مشكلى رخ نمى ‏دهد، چون طبق اين محاسبه نيز غدير در روز ۱۹ ذى‏ حجه رخ داده، و به جاى روز نوروز با شب نوروز )شب چهارشنبه آخر سال شمسى( دوباره انطباق پيدا مى‏كند. زيرا عرب را عادت اين بوده و هست كه حتى ظهر و غروب و شب قبل را در حكم روز بعد از آن مى‏داند. مثل بعد از ظهر و غروب پنجشنبه كه در حكم شب جمعه و روز جمعه به حساب مى‏آيد.

اولاً: غياث ‏الدين كاشانى، خود متخصص فنّ نجوم و رياضى و تقويم بوده است.

ثانياً: مرحوم استاد على‏ اكبر غفارى در حاشيه «تهذيب الأحكام» شيخ طوسى<ref>تهذيب الاحكام: ج ۴ ص ۲۴۱، دو خط مانده به آخر صفحه.</ref> به نقل از استاد خود ابوالحسن شعرانى (منجّم و رياضيدان معاصر) مى‏ گويد: منجمان با محسبات رياضى اثبات كرده ‏اند كه توالى چهار ماه تمام سى روزه (حتى واقعى و با رؤيت حقيقى هلال) امكان دارد. ولى بيش از چهار ماه ممكن نيست.

اما از منظر شرعى و فقهى نيز، مرحوم استاد غفارى در حاشيه صفحه ۲۳۲، فتوى به وجوب در ميان (۲۹ و ۳۰ روزه) حساب كردن ماه‏ هاى متوالى (يعنى: شعبان ۲۹ روزه، رمضان ۳۰ روزه، شوال ۲۹ روزه، ذى ‏قعده ۳۰ روزه) را فقط از شيخ صدوق در كتاب «الخصال» نقل كرده است، و اين را فتواى عمده فقهاء مى ‏داند كه فرموده ‏اند: ماه ‏هاى سال قمرى (چه متوالى و چه جدا از هم) مى ‏توانند دستخوش زيادت (۳۰ روزه) يا نقصان (۲۹ روزه) شوند، چه رمضان باشد و چه غير رمضان... .

==== '''ج) استخراج سال شمسى''' ====

=== '''۲. كلام بزرگان''' ===

علامه محمد تقى مجلسى در «[[روضة المتقین (کتاب)|روضة المتقین]]» و علامه محمد باقر مجلسى در جلد سوم از بخش السماء و العالم از كتاب «[[بحار الانوار (كتاب)|بحار الانوار]]»، مفصل اين مطلب را بررسى نموده ‏اند. همچنين مرحوم صاحب جواهر الكلام و فاضل هندى و علامه شعرانى در قرن معاصر، با استفاده از قواعد نجومى و تاريخ اين مطلب را ثابت نموده ‏اند:

=== '''۳. تقارن غدير و نوروز در شعر فارسى''' ===

=== '''۴. نوروز و غدير در هند و پاكستان و افغانستان''' ===

==== '''الف) نوروز در افغانستان''' ====

==== '''ب) نوروز در پاكستان''' ====

شيعيان پاكستان هميشه اين روز شكوهمند را به عنوان «عيد سعيد غدير» و جشن ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام برگزار مى‏ كنند. شيعيان پاكستان و بالاخص مردم گيلگيت، بلتستان، هنگو و پاراچنار، شهرها و مناطق خود را چراغانى مى‏ كنند و با صداى بلند شعار مى‏ دهند كه «الحمد الله الذى جعلنا من المتمسكين بولاية اميرالمؤمنين ‏عليه السلام». برنامه ‏هاى جشن نوروز در نواحى شمال غربى، پاكستان باخترى -  كه از چندين حيث به ايران نزديک تر است -  بسيار جالب و توأم با جريانات خاصى مى‏ باشد.

عيد نوروز يكى از اعياد جالب مرزنشينان پاكستان غربى به شمار مى‏ رود، و اين بخش را منتسب به مولاى متقيان حضرت على‏ عليه السلام مى‏ دانند، كه در حقيقت همان جشن غدير خم است، و معمولاً آن را در ۲۱ مارس برگزار مى ‏كنند. آنها معتقدند روزى كه حضرت محمد صلى الله عليه و آله در يک اجتماع ۱۲۴ هزار نفرى از اصحاب خودشان به حكم پروردگار حديث معروف غدير را خواند و حضرت امير عليه السلام را به جانشينى خود معرفى كرد، ۲۱ مارس و همزمان با ۱۸ ذى‏ حجه و مصادف با اول بهار بوده است.

لذا در اين ايام خانه تكانى مى‏ كنند و لباس نو مى‏ پوشند. خود و خانواده و خانه ‏هايشان را با انواع صندل و بوهاى خوشبو مى‏ كنند، و سفره ‏اى در منازل خود پهن كرده و انواع شيرينى و ميوه را در آن چيده و نذر حضرت اميرالمؤمنين على‏ عليه السلام مى‏ كنند.

در پاكستان، اول فروردين به روز «تاجپوشى على‏ عليه السلام» موسوم است، و گفته مى‏ شود كه در دهه‏ هاى پيش حتى [[اهل ‏سنت]] نيز نقش بسزايى در گراميداشت اين آئين داشته ‏اند. متأسفانه تشديد فعاليت‏ هاى افراطى برخى گروه‏ هاى مذهبى اهل‏ سنت در اين سرزمين، اكنون گستره بزرگداشت اين آئين را محدود به شيعيان كرده است.

شيعيان اين منطقه معتقدند كه لحظه تحويل سال با زمان بلند كردن دست حضرت على ‏عليه السلام توسط حضرت رسول اكرم ‏صلى الله عليه وآله در روز عيد غدير خم همزمان بوده، و معتقدند كه اين لحظه با بركت‏ ترين زمان سال بوده و هر دعايى به درجه استجابت خواهد رسيد. زنان در اين زمان يك ظرف بزرگ را از آب پر كرده و در درون يك اتاق پاكيزه مى‏گذارند.

دو غنچه گل محمدى در داخل آب گذاشته و شروع به خواندن قرآن و دعاى «يا مقلّب القلوب و الابصار...» مى‏ كنند. باورمندان اين رسم معتقدند كه دو غنچه گل محمدى پس از حركت در يک لحظه به هم مى‏ رسند، و آن لحظه زمان تحويل سال و آغاز فروردين و يا به امامت رسيدن حضرت على‏ عليه السلام است.

از جمله شعرهايى كه در اين گونه مراسم بيان مى‏شود ابيات زير است كه سروده خواجه نظام‏الدين اولياء در مدح حضرت اميرالمؤمنين على‏عليه السلام مى‏باشد:

امامت را كسى باشد كه شاه اولياء باشد

اگر خواهى كه در محشر شفيعت مصطفى‏ صلى الله عليه وآله باشد

معمولاً در پايان اين گونه مراسم، به طول مفصل از ميهمانان با انواع شيرينى ‏ها و شام پذيرايى مى‏ شود.