رویکردهای سه گانه بزرگان تاریخ اهل سنت به غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

رویکردهای سه گانه بزرگان تاریخ اهل سنت به غدیر (نمایش مبدأ)

نسخهٔ ‏۲۹ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۰۶:۳۷

۳۷۷ بایت اضافه‌شده ، ۲۹ آوریل

←‏مقدمه

Smh

۴٬۰۶۴

ویرایش

@@ خط ۱۷۳: / خط ۱۷۳: @@
 - ابن عَبدالبَر قُرطُبی (م۴۶۵ق) در الاستیعاب فی معرفه الاصحاب از چند طریق (بُرَیده، ابوهُرَیره، جابر، بَراءبن عازِب و زیدبن ارقَم) فقط به حدیث غدیر اشاره کرده و آورده است که حضرت نبی اکرم صلی الله علیه و آله در روز غدیرخم فرمود: {{متن عربی|مَنْ كنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِي مَوْلاهُ، اللهم وَالِ مَنْ وَالاهُ وَعَادِ مَنْ عَادَاهُ.}} وی در ادامه می‌گوید: برخی از این صحابه بر جمله{{متن عربی|مَنْ كنْتُ مَوْلاهُ فَعَلِي مَوْلاهُ}} چیزی نیفزوده‌اند.<ref>الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج۳، ص۱۰۹۹.</ref>  همچنین پس از ذکر احادیث مؤاخات (برادری) و رایت (پرچم) و غدیر، درباره اعتبار آنها می‌گوید: «تمام این روایات، آثاری ثابت شده‌اند»<ref>همان، ص۱۱۰.</ref>
-- ابن الشیخ بَلوِی مالکی (متوفای حدود ۶۰۵ق) در کتاب الف باء، غدیریه امام علی  علیه السلام  را روایت کرده و در جلد اول، صفحه ۴۳۹ می‌نویسد: «اما علی  علیه السلام  جایگاهش بلند و شرفش عالی است. او نخستین کسی است که اسلام را پذیرفت و همسر فاطمه :دختر پیغمبر است؛ و هنگامیکه بعضی از دشمنانش بر او فخر فروختند، با سرایش ابیاتی، مفاخر خود را بیان کرد و به حمزه، عموی خود، و جعفر، برادرش، افتخار نمود و سرود: محمدٌ النبی اخِی و صِنْوِی [...]». ابن الشیخ پس از ذکر بیتی که به موضوع ولایت و داستان غدیر اشاره دارد (فاوْجَبَ لِی وِلایَتَه عَلَیکُم * رَسُولُ اللهِ یَومَ غَدِیرِ خُم)، می‌گوید: «مراد از این شعر، سخن پیامبر است که فرمود: مَن کُنتُ مَولاه فعَلی مَولاه، اللهم والِ مَن وَالاه و عَادِ مَن عَاداه».[v]
+=== '''۳. ابن الشیخ بلوی''' ===
+ابن الشیخ بَلوِی مالکی (متوفای حدود ۶۰۵ق) در کتاب الف باء، غدیریه امام علی  علیه السلام  را روایت کرده و در جلد اول، صفحه ۴۳۹ می‌نویسد: «اما علی علیه السلام  جایگاهش بلند و شرفش عالی است. او نخستین کسی است که اسلام را پذیرفت و همسر فاطمه دختر پیغمبر است؛ و هنگامی که بعضی از دشمنانش بر او فخر فروختند، با سرایش ابیاتی، مفاخر خود را بیان کرد و به حمزه، عموی خود، و جعفر، برادرش، افتخار نمود و سرود: {{متن عربی|محمدٌ النبي اخِي و صِنْوِي}}
-- یاقوت حموی (ف۶۲۶ق) که بر امیرمؤمنان علی  علیه السلام  سخت متعصب بوده، در مُعجَم الادَباء، جلد ۱۸، صفحه۸۴ چاپ اخیر، حدیث غدیرخم را آورده است.[vi]
+ابن الشیخ پس از ذکر بیتی که به موضوع ولایت و داستان غدیر اشاره دارد (فاوْجَبَ لِی وِلایَتَه عَلَیکُم * رَسُولُ اللهِ یَومَ غَدِیرِ خُم)، می‌گوید: «مراد از این شعر، سخن پیامبر است که فرمود: {{متن عربی|مَن كُنتُ مَولاه فعَلي مَولاه، اللهم والِ مَن وَالاه و عَادِ مَن عَاداه}}.<ref>الغدیر، ج۲، ص۲۷.</ref>
-- ابن ابی‌الحَدید (ف۶۵۶ق) در بخش‌های تاریخی شرح نهج‌البلاغه، که حادثه غدیر را از منظر شیعیان بیان کرده است،[vii] به نقل از صحابه پیامبر فقط به ذکر حدیث «مَن کُنتُ مَولاه فهَذا عَلی مَولاهُ» بسنده کرده[viii] و درباره داستان احتجاج علی  علیه السلام  با طلحه و زبیر و عایشه در جنگ جمل سخن گفته است.[ix] ابنابی‌الحدید درباره داستان رَحْبه و گواهی دادن تنی چند از صحابه نسبتبه صدور حدیث غدیر از پیامبر  صلی الله علیه و آله  و امتناع انسبنمالک و زیدبنارقم از اعتراف به آن، مطالبی آورده است.[x]
-- یُونِینِی (ف۷۲۶ق) در ذَیل مِراه الزمان، وقتی از حوادث سال ۶۷۹ هجری سخن می‌گوید، به مضمون نوشته سلطان منصور سیفالدین قلاوون صالحی، خطاب به پسرش ولیعهد اشاره می‌کند که بخشی از آن کلام، گریزی به واقعه غدیر دارد. او می‌نویسد: «هرصاحب علم وعمل باید بداند گفته پیامبر  صلی الله علیه و آله  به همنامش [علی]
-----
+=== '''۴. یاقوت حموی.''' ===
+- یاقوت حموی (م۶۲۶ق) که بر امیرمؤمنان علی علیه السلام  سخت متعصب بوده، در مُعجَم الادَباء، جلد ۱۸، صفحه۸۴ چاپ اخیر، حدیث غدیرخم را آورده است.<ref>همان، ص۶.</ref>
+=== '''۵. ابن ابی الحدید معتزلی''' ===
+ابن ابی‌الحَدید (م۶۵۶ق) در بخش‌های تاریخی شرح نهج‌البلاغه، که حادثه غدیر را از منظر شیعیان بیان کرده است،<ref>شرح نهج البلاغه، ج۲، ص۵۹ و ج۵، ص۸.</ref> به نقل از صحابه پیامبر فقط به ذکر حدیث {{متن عربی|مَن كُنتُ مَولاه فهَذا عَلي مَولاهُ}} بسنده کرده<ref>همان، ج۳، ص۲۰۸.</ref> و درباره داستان احتجاج علی علیه السلام  با طلحه و زبیر و عایشه در جنگ جمل سخن گفته است.<ref>همان، ج۱۷، ص۱۷۴.</ref> ابن ابی‌الحدید درباره داستان رَحْبه و گواهی دادن تنی چند از صحابه نسبت به صدور حدیث غدیر از پیامبر  صلی الله علیه و آله  و امتناع انس بن مالک و زیدبن ارقم از اعتراف به آن، مطالبی آورده است.<ref>همان، ج۲، ص۲۸۸ و ۲۸۹ و ج۴، ص۷۴ و ج۱۹، ص۲۱۷.</ref>
+=== ۶. یونینی ===
+یُونِینِی (م۷۲۶ق) در ذَیل مِراة الزمان، وقتی از حوادث سال ۶۷۹ هجری سخن می‌گوید، به مضمون نوشته سلطان منصور سیف الدین قلاوون صالحی، خطاب به پسرش ولیعهد اشاره می‌کند که بخشی از آن کلام، گریزی به واقعه غدیر دارد. او می‌نویسد: «هرصاحب علم وعمل باید بداند گفته پیامبر  صلی الله علیه و آله  به هم نامش [علی] را، آنگاه که او را تا اوج فخر بالا برد، که فرمود: هر کس من مولای اویم، علی مولای اوست. پس هیچ مُلک روی زمین نیست، مگر اینکه این خطاب به آنجا رسیده است؛ و هیچ فرمانده لشکری نیست، مگر اینکه این مطلب شامل او هم می‌شود؛ و هیچ اقلیمی نیست، مگر اینکه این مطلب را قبول دارد و بدان عمل می‌کند؛ وهیچ منبری نیست، مگر اینکه خطیب آن منبر، دلیل این تقدم را بیان می‌کند».<ref>مرآة الزمان، ج۴، ص۵۰.</ref>
+=== '''۷. ابن الوَرْدی شافعی''' ===
+ابن الوَرْدی شافعی (م۷۴۹ق) در تَتِمه المُختصر فی اخبار البَشَر، معروف به تاریخ ابن الوردی (چاپ مصر)، با اشاره به برخی فضایل حضرت علی علیه السلام، فقط حدیث {{متن عربی|مَن كنتُ مَوْلَاهُ فعَلي مَوْلَاهُ}} را ذکر کرده و درباره رویداد غدیر سخنی نگفته است.<ref>تَتِمه المُختصر فی اخبار البَشَر، ج۱، ص۱۵۷.</ref>
-[v]. الغدیر، ج۲، ص۲۷)
+=== '''۸. یافعی''' ===
+- یافِعی (م۷۶۸ق) در کتاب مِراة الجِنان وعَبْره الیَقْظان فی معرفة ما یُعتَبَر مِن حوادث الزمان، وقتی از سال چهلم هجری سخن می‌گوید، به وفات حضرت علی علیه السلام در این سال اشاره می‌کند و ضمن بیان مناقب و فضایل بی بدیل آن حضرت، فقط حدیث {{متن عربی|مَن كُنتُ مَولاه فعَلي مَولاه، اللهم والِ مَن والاه، وعَادِ مَن عاداه}} را ذکر می‌نماید.<ref>مِراه الجِنان وعَبْره الیَقْظان ج۱، ص۹۰.</ref>
-[vi]. همان، ص۶.
+=== '''۹. محمدبن احمد فاسِی''' ===
+محمدبن احمد فاسِی (م۸۳۲ق) در شِفاء الغَرام باخبار البَلَد الحَرام، هنگام ذکر آبراهه زیرزمینی مشهوری بهنام «خُم» می‌گوید: «خُم، مجرای آبی زیرزمینی مشهوری است که آن، غیر از خُمی است که پیامبر  صلی الله علیه و آله  نزد غدیر (برکه) واقع در آن فرمود: مَن کُنتُ مَوْلَاهُ فعَلی مَوْلَاهُ؛ و آن در فضیلت علیبنابیطالب  علیه السلام  وارد شده است. این خم، موضعی در جحفه است و میان آن و باب مکه - که محب طبری بدان اشاره کرده - به مسافت پرتاب دو تیر، فاصله است. والله اعلم».[iv] این سخن، بر معروف بودن غدیر خم و حدیث پیامبر  صلی الله علیه و آله  نزد همه دلالت دارد.
-[vii]. ر.ک. ابنابی‌الحدید، ۱۹۵۹م، ج۲، ص۵۹ و ج۵، ص۸.
-[viii]. همان، ج۳، ص۲۰۸.
-[ix]. همان، ج۱۷، ص۱۷۴.
-[x]. همان، ج۲، ص۲۸۸ و ۲۸۹ و ج۴، ص۷۴ و ج۱۹، ص۲۱۷.
-را، آنگاه که او را تا اوج فخر بالا برد، که فرمود: هر کس من مولای اویم، علی مولای اوست. پس هیچ مُلک روی زمین نیست، مگر اینکه این خطاب به آنجا رسیده است؛ و هیچ فرمانده لشکری نیست، مگر اینکه این مطلب شامل او هم می‌شود؛ و هیچ اقلیمی نیست، مگر اینکه این مطلب را قبول دارد و بدان عمل می‌کند؛ وهیچ منبری نیست، مگر اینکه خطیب آن منبر، دلیل این تقدم را بیان می‌کند».[i]
-- ابن الوَرْدی شافعی (ف۷۴۹ق) در تَتِمه المُختصر فی اخبار البَشَر، معروف به تاریخ ابن الوردی (چاپ مصر)، با اشاره به برخی فضایل حضرت علی۷، فقط حدیث «مَن کُنتُ مَوْلَاهُ فعَلی مَوْلَاهُ» را ذکر کرده و درباره رویداد غدیر سخنی نگفته است.[ii]
-- یافِعی (ف۷۶۸ق) در کتاب مِراه الجِنان وعَبْره الیَقْظان فی معرفه ما یُعتَبَر مِن حوادث الزمان، وقتی از سال چهلم هجری سخن می‌گوید، به وفات حضرت علی۷ در این سال اشاره می‌کند و ضمن بیان مناقب و فضایل بیبدیل آن حضرت، فقط حدیث «مَن کُنتُ مَولاه فعَلی مَولاه، اللهم والِ مَن والاه، وعَادِ مَن عاداه» را ذکر می‌نماید.[iii]
-- محمدبناحمد فاسِی (ف۸۳۲ق) در شِفاء الغَرام باخبار البَلَد الحَرام، هنگام ذکر آبراهه زیرزمینی مشهوری بهنام «خُم» می‌گوید: «خُم، مجرای آبی زیرزمینی مشهوری است که آن، غیر از خُمی است که پیامبر  صلی الله علیه و آله  نزد غدیر (برکه) واقع در آن فرمود: مَن کُنتُ مَوْلَاهُ فعَلی مَوْلَاهُ؛ و آن در فضیلت علیبنابیطالب  علیه السلام  وارد شده است. این خم، موضعی در جحفه است و میان آن و باب مکه - که محب طبری بدان اشاره کرده - به مسافت پرتاب دو تیر، فاصله است. والله اعلم».[iv] این سخن، بر معروف بودن غدیر خم و حدیث پیامبر  صلی الله علیه و آله  نزد همه دلالت دارد.
 - نُوَیری (متوفای حدود ۸۳۳ق) در نِهایه الارَب فی فنون الادب، در باب ذکر گزیده‌ای از فضایل علیبنابیطالب۷، با ذکر پنج تن از صحابه (بریده، ابوهریره، جابر، براءبنعازب و زیدبنارقم) از زبان حضرت رسول  صلی الله علیه و آله  به حدیث «مَن کُنتُ مَولاه فعَلی مَولاه» در روز غدیر خم و نیز روایت (اللهم وَالِ مَن والاه، وعَادِ مَن عَاداه) بعضی از آن صحابه، اشاره می‌کند.[v]
 - ابن ضِیاءمَکی حنفی (ف۸۵۴ق) در تاریخ مکه المُشرفه والمسجد الحرام والمدینه الشریفه والقبر الشریف همانند محمدبناحمد فاسی، در فصل ذکر چاه‌های مکه و اطراف آن، بههنگام سخن از چاهی بهنام «خُم» جهت دفع خطا و برای اینکه اشتباهاً خمِ معروف، به ذهن خواننده خطور نکند، به توضیحِ مطلب مبادرت می‌ورزد و می‌گوید: «چاهی است در آبراهه‌ای زیرزمینی که بدان خُم می‌گویند و آن، غیر از خُمی است که روایت شده
-----[i]. مرآه الزمان، ج۴، ص۵۰.
+----
-[ii]. تَتِمه المُختصر فی اخبار البَشَر، ج۱، ص۱۵۷)
-[iii]. مِراه الجِنان وعَبْره الیَقْظان ج۱، ص۹۰)
 [iv]. شِفاء الغَرام باخبار البَلَد الحَرام، ج۱، ص۴۰۶.