الخطط المقریزیة (کتاب): تفاوت میان نسخه‌ها

== <big>عيد غدير در دولت فاطميان <ref>غدير در گذر زمان (مهدى ‏پور) : ص ۲۷  - ۱۹.</ref></big> ==

<big>مراسم جشن و سرور در ايام موفور السرور عيد غدير پيشينه ‏اى بس ديرينه دارد. از جمله اهالى مصر و مراكش در سال ۳۶۲ ق به مدت ده روز «دهه غدير» را جشن گرفتند. <ref>الخطط المقريزيّه: ج ۲ ص ۱۱۷.</ref></big>

<big>تقى‏ الدين احمد بن على مقريزى (م ۸۴۵ ق) در كتاب كم نظير «الخطط المقريزية» گزارش جامعى از مراسم دهه غدير در دولت فاطميان در قاهره ارائه داده است.</big>

<big>مجموع اين گزارش ‏ها را مرحوم محمدهادى امينى -  فرزند مرحوم علامه امينى -  در كتاب ارزشمندى گرد آورده، و ۱۲ نمونه از اشعار شعراى فاطمى در قرن چهارم تا ششم هجرى را نقل كرده است. همچنين سه نمونه از خطبه‏ هاى فاطميان را در روز عيد غدير، مصر، يمن و شامات ثبت كرده است. <ref>عيد الغدير فى عهد الفاطميين، چاپ تهران ۱۴۱۷ ق.</ref></big>

<big>در اينجا فرازهايى از كتاب گرانسنگ «الخطط المقريزية» را مى ‏آوريم:</big>

<big>نخستين جشن رسمى غدير به سال ۳۵۲ ق، در ايام معزّالدوله بوَيهى (ت ۳۰۳ -  م ۳۵۶ ق) در عراق پايه‏ گذارى شد. اساس اين جشن روايت احمد بن حنبل است كه در مسند كبير خود از براء بن عازب روايت كرده كه گفت: در يكى از سفرها در خدمت رسول‏خداصلى الله عليه وآله بوديم كه در غدير خم فرود آمديم. فرمان اجتماع براى نماز اعلام شد. زير دو درخت براى رسول‏خداصلى الله عليه وآله جارو زده شد و نماز ظهر را خوانديم.</big>

<big>پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله دست امیرالمؤمنین عليه السلام را گرفتند و فرمودند: آيا مى‏ دانيد كه من براى مؤمنان از خودشان صاحب اختيارتر (اولى به نفس) هستم؟ همه گفتند: آرى. فرمودند: من كنت مولاه فعلى مولاه. اللهم وال من والاه و عاد من عاداه. عمر بن خطاب ایشان را ملاقات كرد و گفت: گوارايت باد اى پسر ابوطالب! مولاى من و هر مؤمن و مؤمنه گشتى. <ref>الخطط المقريزيه: ج ۲ ص ۱۱۶.</ref></big>

<big>آنگاه مقريزى شرح مختصرى در مورد سرزمين غدير خم مى ‏نويسد:</big>

<big>غدير خم در سه ميلى جحفه در سمت چپ راه مى‏ باشد. چشمه‏ اى در آن بركه مى‏ ريزد. درختان فراوانى در اطراف آن هست، و از سنت آنها (شيعيان) است كه همواره در اين روز روز ۱۸ ذيحجة عيد برگزار مى ‏شود. احياء شب عيد با عبادت مى ‏باشد، نزديک زوال نيز دو ركعت نماز مى‏ خوانند، جامه ‏هاى نو مى‏ پوشند، برده ‏ها خريده و آزاد مى‏ كنند، قربانى مى‏ كشند و كارهاى خير فراوان انجام مى‏ دهند. <ref>الخطط المقريزيه: ج ۲ ص ۱۱۷.</ref></big>  

<big>سپس مى ‏افزايد: هنگامى كه شيعيان در عراق اين عيد را جشن گرفتند، عوام سنى ها خواستند خود را به آنها تشبيه كنند و زهرچشمى بگيرند. پس در سال ۳۸۹ ق هشت روز پس از غدير، جشن مفصلى گرفته و اظهار شادمانى كرده و كارهاى لهو انجام دادند و گفتند: امروز روز ورود پيامبر اكرم ‏صلى الله عليه وآله با ابوبكر صديق در غار مى‏ باشد. در آن روز خود را آرايش كرده و چادرها نصب كردند و آتش افروزى كردند و كارهايى انجام دادند كه در تاريخ بغداد ياد شده است.<ref>الخطط المقريزيه: ج ۲ ص ۱۱۷.</ref></big>  

<big>جالب توجه است كه: اولاً: هجرت در شب اول ربيع الاول آغاز شده و دخول پيامبرصلى الله عليه وآله به غار بدون ترديد در اول ربيع بوده است، نه ۲۶ ذيحجة الحرام! ثانياً: بر اساس تحقيق، ابوبكر در غار نبود، بلكه شخص ديگرى به نام: عبداللَّه بن اريقط به عنوان راهنما در غار بود. <ref>صاحب الغار ابوبكر ام رجل آخر (نجاح الطائى) : ص ۶۲ .</ref> (ثالثا: در غار هم بوده باشد فضیلتی برای او نیست زیرا به دو بیان در غار مذموم واقع می شود: الف : لا تحزن ، ب : انزل الله سکینته علیه و نه علیهما)</big>

<big>مقريزى در ادامه مى ‏گويد: در روز ۱۸ ذيحجة الحرام ۳۶۲ ق، براى نخستين بار جشن مفصلى در مصر و مغرب (مراكش) برگزار شد، و جمعيت انبوهى براى دعا و عبادت گرد آمدند. آن روز روز عيد بود، زيرا در آن روز پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه وآله امیرالمؤمنین عليه السلام را به عنوان خليفه برگزيده و پيمان خلافت بسته بودند.</big>

<big>در آن روز اجتماع با شكوهى در مسجد جامع قاهره برگزار شد. قاريان قرآن تلاوت كردند، شعرا شعر انشاء كردند، فقها گرد آمدند و مراسم تا ظهر ادامه يافت. آنگاه به قصر رفتند و از دست خليفه جايزه دريافت كردند. <ref>الخطط المقريزيه: ج ۲ ص ۱۱۷.</ref></big>  

<big>سپس مقريزى مى ‏نويسد: در دهه ميانى ذيحجة، همه امرا و درجه ‏داران خود را مهياى حضور در مراسم عيد غدير مى‏ كنند. روز هجدهم ذيحجة، خليفه بدون سايبان و بدون تشخّص براى حضور در مراسم قرائت خطبه حاضر مى ‏شود. در آن روز، طبق روال وزير داخل قصر مى‏ شود. خليفه حركت مى كند تا براى جلوس روى تخت مهيا شود، و وزير با خدم و حشم خليفه را همراهى مى‏ كند. تخت خليفه را در مقابل درب كاخ مى‏ گذارند.</big>

<big>بيش از ۵۰۰۰ نفر نظامى سواره و در حدود ۱۰۰۰ نفر تيرانداز پياده و در حدود ۷۰۰۰ نفر پرچم به دست، از اصناف مختلف و در صف ‏هاى منظم در اطراف خليفه حركت مى‏ كنند تا به مقام رأس الحسين ‏عليه السلام مشرف مى‏ شوند.</big>

<big>خليفه در جايگاه قرار مى‏ گيرد، و خطيب به منبر رفته و متن خطبه پيامبر اكرم‏ صلى الله عليه وآله را -  كه در روز غدير ايراد فرموده بودند -  قرائت مى‏ كند. پس از القاى خطبه، قاضى‏ القضاة آمده و دو ركعت نماز عيد را با مردم مى‏ خواند.</big>

<big>در نزد آنها عيد غدير بيش از عيد قربان اهميت دارد، و در آن بيش از عيد قربان قربانى ذبح مى شود. سپس قاضى بر عرشه منبر قرار مى ‏گيرد و اشعار نغز و پرمغزى پيرامون غدير خم مى‏ خواند.</big>

<big>در سال ۵۱۶ ق در مراسم جشن غدير، هزاران تن از اشراف و اعيان و فقرا و مساكين گرد آمده و جايزه دريافت كردند. همگان؛ از عالى و دانى، ثروتمند و مستمند منتظر جايزه غدير هستند. كسانى كه دختر دم بخت دارند يا قصد داماد كردن پسر خود را دارند، منتظر مى ‏شوند كه دهه غدير فرا رسد و از جايزه خليفه به اهداف خود برسند.</big>

<big>شعرا شعر مى ‏خوانند و صله مخصوص دريافت مى ‏كنند: ۷۹۰ دينار به درجه‏ داران تقديم مى‏ شود، ۱۴۴ قطعه لباس فاخر تقسيم مى ‏شود، ۲۵۸ دينار از سوى وزير جايزه داده مى‏ شود.</big>

<big>موقع اذان بانگ تكبير همه جا طنين‏ انداز مى‏ شود و نماز ظهر به امامت قاضى‏ القضاة ادا مى‏ گردد. خليفه به قصر مى ‏رود تا نزديكان و خاندانش را ديدار نمايد، و پسرش به جاى او با مردم ديدار مى‏ كند و جايزه مى‏ دهد.</big>

<big>مسئول بيت ‏المال با صندوقى كه در آن ۵۰۰۰ دينار است مى ‏آيد و آن را تقسيم مى‏ كند. مسئول خزانه لباس مى ‏آيد و لباس‏ هاى فاخر بين مردم تقسيم مى‏ كند. وزير دستور مى ‏دهد كتاب‏ هايى براى مطالعه به نزد خليفه ببرند. به هر كدام از برادران و خويشاوندان خليفه ۱۰۰۰ دينار مى‏ دهند. آنچه باقى بماند به نماينده دولت مى‏ دهند تا در ميان مهمانان و درجه ‏داران و مستخدمان تقسيم كند. <ref>الخطط المقريزيه: ج ۲ ص ۱۲۱  - ۱۱۷.</ref></big>  

<big>اين بود اشاره ‏اى كوتاه به آمار و ارقام مربوط به دهه غدير در ايام دولت فاطميان، كه نزديک به يک هزار سال پيش در دهه غدير توسط فاطميون نثار مى‏ شد.</big>

پانویس