حجةالوداع: تفاوت میان نسخه‌ها

صبح روز دهم ([[عید قربان]]) از مشعر عازم مِنا شدند تا بقيه اعمال حج را به جا آورند. در روز اول ابتدا جمره عقبه را رَمى كردند و سپس مراسم قربانى انجام شد، و آنگاه با تراشيدن موى سر از احرام بيرون آمدند.<br />بعد از آن راهى مكه شدند تا طواف و سعى و طواف نساء را انجام دهند. بعد از آن در همان روز دهم به مِنا بازگشتند.<br />روز اول پس از بازگشت از مكه به منا -  كه روز پر تلاشى را پشت سر گذاشته بودند -  پس از نماز مغرب و عشا به استراحت پرداختند و خوابيدند.

هنگامى كه پيامبرصلى الله عليه وآله به سفر حجةالوداع رفتند، اميرالمؤمنين ‏عليه السلام با لشكرى از طرف پيامبر صلى الله عليه وآله به نجران و سپس يمن رفته بودند كه هدف آن جمع آورى [[خمس]] و زكات و [[جزیه]] و نيز [[دعوت]] به [[اسلام]] بود، ودر مكه و براى مراسم حج به پيامبر صلى الله عليه وآله ملحق شدند.<br />با رسيدن ايام حج در روز نهم ذى ‏الحجة، حضرت به موقف عرفات و سپس به مشعر و منى رفتند. بعد از آن اعمال حج را يكى پس از ديگرى انجام دادند، و در هر مورد واجبات و مستحبات آن را براى مردم بيان فرمودند.

تحقيق و تبليغ در واقعه غدير و حجةالوداع در چند جنبه مى‏تواند باشد:<br />'''الف)''' ابتداى حركت پيامبر صلى الله عليه وآله براى سفر حجةالوداع و سپس مراسم حج.<br />'''ب)''' منتهى شدن آن به واقعه غدير كه در راه بازگشت از اين سفر در كنار غدير خم ‏رخ داد و فرمان توقف توسط [[پيامبر صلى الله عليه وآله]] صادر گرديد.

پيامبر صلى الله عليه وآله روز شنبه بيست و پنجم ماه ذى ‏قعده سفر حجةالوداع را شروع نمودند. حضرت غسل كرده و دو لباس احرام همراه برداشتند و همراه كاروان هفتاد هزار نفرى حُجاج از مدينه خارج شدند.<br />در اين كاروان عظيم مردانى به تنهايى عازم سفر بودند. زنانى نيز تنها براى حج مى‏ رفتند. گروهى با همسران خود آمده بودند. عده ‏اى با پسران و دختران بزرگسال خود همراه بودند و گروهى كودكان خود را نيز آورده بودند.<br />در اين سفر حضرت فاطمه زهرا و امام حسن و امام حسين‏ عليهم السلام در كنار پيامبر صلى الله عليه وآله بودند. همچنين كليه همسران حضرت براى سفر حج آمده بودند. همسران حضرت عبارت بودند از: ام ‏سلمه، ريحانه، صفيه، زينب بنت جَحش، ميمونه بنت حارث، سُوده بنت زَمعَه، ام ‏حبيبه بنت ابى‏ سفيان، عایشه، حفصه.

در [[مسجد شجره]] -  كه در «[[ذو الحلیفة]]» در نزديكى مدينه است -  احرام بستند. آنگاه كاروان عظيم حُجاج لبيك گويان به سوى مكه حركت كردند. در بين راه مدينه تا مكه افراد قبائل و كسانى كه از دو سوى جاده راهى به منطقه خود داشتند به جمعيت اضافه شدند؛ و هر چه به مكه نزديك ‏تر مى‏ شدند تعداد جمعيت بيشتر مى‏ شد، به گونه ‏اى كه لبّيک گويان از مكه تا مدينه متصل بودند و بسيارى از آنان پياده بودند.

<big>سپس حركت كردند تا شب را به «شَرف السَيّالة» رسيدند، و در آنجا نماز مغرب و عشا را خواندند. نماز صبح را در «عِرق الظَبْية» بين روحاء و سياله خواندند. سپس به وادى «رَوْحاء» رسيدند و در آنجا توقف مختصرى داشتند. سپس از روحاء حركت كردند تا به «رُوَيثَه» رسيدند.</big>

<big>از آنجا به «مُنصَرَف» آمدند كه «غَزاله» هم ناميده مى ‏شد و نماز ظهر و عصر را در آنجا خواندند. هنگام نماز مغرب و عشاء در «مُتَعَشّى» پياده شدند و شام را همانجا صرف كردند. براى نماز صبح روز سه‏ شنبه به «اَثايَه» رسيدند، و صبح آن روز در «عَرْج» بودند و در آنجا پياده شدند. بعد از عرج به منطقه «لُحَى الجَمَل» رسيدند و روز چهارشنبه در «سَقْياء» بودند.</big>

<big>صبح روز پنجشنبه به «اَبْواء» رسيدند، و از ابواء به «تَلعاتُ الْيَمَن» آمدند، و از آنجا به وادى «عقبه هَرشى» رسيدند.</big>

<big>روز جمعه با عبور از «جُحْفه» و «غدير خُم» عازم «قُدَيد» شدند. در آنجا پياده‏ ها سختى راه را مطرح كردند و از حضرت مركب‏ هايى براى سوار شدن خواستند. حضرت ضمن اعلام نداشتن سوارى دستور داد براى آسانى سير كمرهاى خود را ببندند و با حركت سريع‏تر طى طريق را بر خود آسان‏ تر نمايند.<br />شنبه به «قُدَيد» رسيدند و مسير را ادامه دادند تا آنكه روز يكشنبه به «عُسْفان» رسيدند، و روز دوشنبه چهارم ذى ‏الحجة در «مَرُّ الظَهْران» بودند، و سپس به سوى «سَرِف» حركت كردند و به آنجا رسيدند كه منزل بعدى مكه معظمه بود.</big>

<big>اكنون قافله هفتاد هزار نفرى كه از مدينه حركت كرده بود به صد و بيست هزار نفر مى ‏رسيد، و از هر سو جاده را نگاه مى‏ كردى ابتدا و انتهاى كاروان ديده نمى ‏شد.</big> <big><ref>المغازى (واقدى) : ج ۲ ص ۱۰۹۶  - ۱۰۹۲. وفاء الوفاء: ج ۳ ص ۱۰۱۵ ۱۰۱۴. بحار الانوار: ج ۱۰ ص ۴۴۱ و ج ۱۵ ص ۱۶۲.</ref></big>

'''غدير مكانى سابقه ‏دار'''

 

'''غدير قبل از تقاطع'''

 

'''به ياد ماندن توقف در بيابان غدير'''

 

'''گرما و غير عادى بودن مكان غدير'''

 

'''قانون برابرى انسان ‏ها'''

 

'''قانون يگانگى بين مؤمنين'''

 

'''قانون يگانگى دينى و فرهنگى مؤمنين'''

 

'''قانون روند خلافت پس از پيامبر صلى الله عليه و آله'''

 

-  اصل پرهيز دادن صحابه از [[ارتداد امت|ارتداد]] پس از پيامبر صلى الله عليه وآله و نهى از جنگ بر سر حكومت.<br />'''قانون مجازات مخالفان خط پيامبرصلى الله عليه وآله'''

شرايط زمانى حجةالوداع از چند جهت قابل توجه است:<br />'''سفرى مهم'''

'''تقارن سفر مهم با حج'''

 

'''سال آخر عمر پيامبرصلى الله عليه و آله'''

 

'''غدير براى ملل مختلف'''

 

«و لو انهم اقاموا التوراة و الانجيل و ما انزل اليهم من ربهم لاكلوا من فوقهم و من تحت ارجلهم منهم امَّة مُقتصدة و كثير منهم ساء ما يعملون» : و اگر آنان به تورات و انجيل و آنچه از جانب پروردگارشان به سويشان نازل شده است عمل مى‏ كردند قطعاً از بالاى سرشان (بركات آسمانى) و از زير پاهايشان (بركات زمينى) برخوردار مى‏ شدند از ميان آنان گروهى ميانه‏ رو هستند و بسيارى از ايشان بد رفتار مى‏ كنند.<br />«يا ايها الرسول بلِّغ ما اُنزل اليك من ربك و ان لم تفعل فما بلَّغت رسالته و اللَّه يعصمك من الناس ان اللَّه لا يهدى القوم الكافرين» : اى پيامبر آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده ابلاغ كن و اگر نكنى پيامش را نرسانده ‏اى و خدا تو را از (گزند) مردم نگاه مى ‏دارد خدا گروه كافران را هدايت نمى‏ كند.

«قل يا اهل الكتاب لستم على شى‏ء حتى تُقيموا التوراة و الانجيل و ما اُنزل اليكم من ربكم و ليزيدنَّ كثيراً منهم ما اُنزل اليك من ربك طغياناً و كفراً فلا تأس على القوم الكافرين» : بگو اى اهل كتاب، تا (هنگامى كه) به تورات و انجيل و آنچه از پروردگارتان به سوى شما نازل شده است عمل نكرده ‏ايد بر هيچ (آئين بر حقى) نيستيد و قطعاً آنچه از جانب پروردگارت به سوى تو نازل شده بر طغيان و كفر بسيارى از آنان خواهد افزود پس بر گروه كافران اندوه مخور.

لازم است به تكرار جمله «ما اُنزل اليهم من ربهم»، «ما اُنزل اليك من ربک»، «ما انزل اليكم من ربكم» براى مسلمانان، يهود و مسيحيان توجه كنيم.

آنچه در اين عبارات قابل توجه است اينكه پيامبر صلى الله عليه و آله به تبليغ «ما اُنزل اليک من ربک» مأمور شده، بدون آنكه نامى از قرآن در كنار اين فرمان بيايد. چنانكه در آيه قبل و بعد چنين است. ولى اين تبليغ به انتها و سرانجام رسالت گره زده شده، و جلوگيرى از شرّ مردم و كفايت شرّ ايشان به همراه آن نازل شده است.

«و ان كادوا ليستفزُّونك من الارض ليخرجوك منها و اذاً لا يلبثون خلافك الا قليلاً  . سنَّة من قد ارسلنا قبلك من رسلنا و لا تجد لسنَّتنا تحويلاً»<ref>اسراء / ۷۶ ، ۷۷ .</ref> : و چيزى نمانده بود كه تو را از اين سرزمين بركنند تا تو را از آنجا بيرون سازند و در آن صورت آنان (هم) پس از تو جز (زمان) اندكى نمى‏ ماندند. سنّتى كه همواره در ميان (امت ‏هاى) فرستادگانى كه پيش از تو گسيل داشته‏ ايم (جارى) بوده است و براى سنت ما تغييرى نخواهى يافت.

«و ما منعهم ان تُقبل منهم نفقاتهم الا انهم كفروا باللَّه وبرسوله و لا يأتون الصلوة الا و هم كُسالى و لا ينفقون الا و هم كارهون» <ref>توبه /  ۵۴ .</ref> : و هيچ چيز مانع پذيرفته شدن انفاق‏ هاى آنان نشد جز اينكه به خدا و پيامبرش كفر ورزيدند و جز با كسالت نماز به جا نمى‏ آورند و جز با كراهت انفاق نمى ‏كنند.

«و منهم الذين يؤذون النبى و يقولون هو اُذن قل اذن خير لكم يؤمن باللَّه و يؤمن للمؤمنين و رحمة للذين آمنوا منكم و الذين يؤذون رسول‏ اللَّه لهم عذاب اليم» <ref>توبه /  ۶۱ .</ref> : و از ايشان كسانى هستند كه پيامبر را آزار مى‏ دهند و مى‏ گويند او زود باور است بگو گوش خوبى براى شماست به خدا ايمان دارد و (سخن) مؤمنان را باور مى‏ كند و براى كسانى از شما كه ايمان آورده ‏اند رحمتى است و كسانى كه پيامبر خدا صلى الله عليه وآله را آزار مى‏ رسانند عذابى پر درد خواهند داشت.

«و منهم من يقول ائذن لى و لا تفتنّى الا فى الفتنة سقطوا و ان جهنم لمحيطة بالكافرين»<ref>توبه /  ۴۹.</ref> : و از آنان كسى است كه مى ‏گويد مرا (در ماندن) اجازه ده و به فتنه ‏ام مينداز هشدار كه آنان خود به فتنه افتاده ‏اند و بى‏ ترديد جهنم بر كافران احاطه دارد.

«ان تصبك حسنة تسؤهم و ان تصبك مصيبة يقولوا قد اخذنا امرنا من قبل و يتولَّوا و هم فرحون» <ref>توبه /  ۵۰ .</ref> : اگر نيكى به تو رسد آنان را بدحال مى‏ سازد و اگر پيشامد ناگوارى به تو رسد مى‏ گويند ما پيش از اين تصميم خود را گرفته ‏ايم و شادمان روى بر مى‏ تابند.

«لقد ابتغوا الفتنة من قبل و قلَّبوا لك الامور حتى جاء الحق و ظهر امر اللَّه و هم كارهون»<ref>توبه /  ۴۸.</ref> : در حقيقت پيش از اين (نيز) در صدد فتنه‏ جويى برآمدند و كارها را بر تو وارونه ساختند تا حق آمد و امر خدا آشكار شد در حالى كه آنان ناخشنود بودند.

«انما يستأذنك الذين لا يؤمنون باللَّه و اليوم الآخر و ارتابت قلوبهم فهم فى ريبهم يتردَّدون»<ref>توبه /  ۴۵.</ref> : تنها كسانى از تو اجازه مى‏ خواهند (به جهاد نروند) كه به خدا و روز واپسين ايمان ندارند و دل‏هايشان به شك افتاده و در شك خود سرگردانند.

«و لو ارادوا الخروج لاعدُّوا له عدَّة و لكن كره اللَّه انبعاثهم فثبَّطهم و قيل اقعدوا مع القاعدين» <ref>توبه /  ۴۶.</ref> : و اگر (به راستى) اراده بيرون رفتن داشتند قطعاً براى آن ساز و برگى تدارك مى‏ ديدند ولى خداوند راه افتادن آنان را خوش نداشت پس ايشان را منصرف گردانيد و (به آنان) گفته شد با ماندگان بمانيد.

«لو خرجوا فيكم ما زادوكم الا خبالاً و لاوضعوا خلالكم يبغونكم الفتنة و فيكم سمّاعون لهم و اللَّه عليم بالظالمين» <ref>توبه /  ۴۷.</ref> : اگر با شما بيرون آمده بودند جز فساد براى شما نمى‏ افزودند و به سرعت خود را ميان شما مى ‏انداختند و در حق شما فتنه ‏جويى مى‏ كردند و در ميان شما جاسوسانى دارند (كه) به نفع آنان (اقدام مى‏ كنند) و خدا به (حال) ستمكاران داناست.

«و يحلفون باللَّه انهم لَمِنكم و ما هم منكم و لكنَّهم قوم يفرقون» <ref>توبه /  ۵۶ .</ref> : و به خدا سوگند ياد مى ‏كنند كه آنان قطعاً از شمايند در حالى كه از شما نيستند ولى آنان گروهى هستند كه مى ‏ترسند.

«و منهم من يلمزك فى الصدقات فان اعطوا منها رضوا و ان لم يعطوا منها اذا هم يسخطون» <ref>توبه /  ۵۸ .</ref>: و برخى از آنان در (تقسيم) صدقات بر تو خرده مى‏ گيرند پس اگر از آن (اموال) به ايشان داده شود خشنود مى‏ گردند و اگر از آن به ايشان داده نشود بناگاه به خشم مى ‏آيند.

«الم يعلموا انه من يحادد اللَّه و رسوله فان له نار جهنم خالداً فيها ذلك الخزى العظيم» <ref>توبه /  ۶۳ .</ref> : آيا ندانسته‏ اند كه هر كس با خدا و پيامبر او درافتد براى او آتش جهنم است كه در آن جاودانه خواهد بود اين همان رسوايى بزرگ است.

«و لئن سألتهم ليقولنَّ انما كنّا نخوض و نلعب قل ابى اللَّه و آياته و رسوله كنتم تستهزؤون» <ref>توبه /  ۶۵ .</ref> : و اگر از ايشان بپرسى مسلماً خواهند گفت ما فقط شوخى و بازى مى‏ كرديم بگو آيا خدا و آيات او و پيامبرش را ريشخند مى‏ كرديد.

«المنافقون و المنافقات بعضهم من بعض يأمرون بالمنكر وينهون عن المعروف و يقبضون ايديهم» <ref>توبه /  ۶۷ .</ref> : مردان و زنان دو چهره (همانند) يكديگر هستند به كار ناپسند وا مى‏ دارند و از كار پسنديده باز مى ‏دارند و دست‏هاى خود را (از انفاق و بخشش) فرو مى‏ بندند.

«نسوا اللَّه فنسيهم ان المنافقين هم الفاسقون» <ref>توبه /  ۶۷ .</ref> : خدا را فراموش كردند پس (خدا هم) فراموششان كرد در حقيقت اين منافقان هستند كه فاسق اند.

«يحلفون باللَّه ما قالوا و لقد قالوا كلمة الكفر و كفروا بعد اسلامهم و  همّوا بما لم ينالوا و ما نقموا الا ان اغناهم اللَّه و رسوله من فضله فان يتوبوا يك خيراً لهم و ان يتولَّوا يعذِّبهم اللَّه عذاباً اليماً فى الدنيا و الآخرة و ما لهم فى الارض من ولىٍّ و لا نصير» <ref>توبه /  ۷۴.</ref>:

«استغفر لهم او لا تستغفر لهم ان تستغفر لهم سبعين مرة فلن يغفر اللَّه لهم ذلك بأنهم كفروا باللَّه و رسوله و اللَّه لا يهدى القوم الفاسقين» <ref>توبه /  ۸۰ .</ref> : چه براى آنان آمرزش بخواهى يا برايشان آمرزش نخواهى (يكسان است، حتى) اگر هفتاد بار برايشان آمرزش طلب كنى هرگز خدا آنان را نخواهد آمرزيد چرا كه آنان به خدا و فرستاده ‏اش كفر ورزيدند و خدا گروه فاسقان را هدايت نمى‏ كند.