آيه ۱۳ حجرات و غدیر

آیه‌ای در متن صحیفه ملعونه دوم

به‌نقل منابع، آیه ۱۳ سوره حجرات از جمله آیاتی است که منافقان در متن صحیفه ملعونه دوم برای نقض حکم الهی غدیر از آن استفاده کردند. بستر استفاده از این آیه در این رخداد چنین تحلیل شده است: نكته اساسى در خطابه غدیر، كه دست دشمنان را برای تسلط بعد از پیامبر بست، تعيين خط امامت تا روز قيامت و انحصار آن در دوازده امام از نسل پيامبر صلى الله عليه و آله است. در برابر چنين اقدام الهی، يكى از ترفندهايى كه در صحيفه ملعونه دوم-  كه پس از غدير در مدينه و در خانه ابوبکر توسط رؤساى منافقین نوشته شد-  به‌كار گرفته شد استفاده از آيه‌ ۱۳ سوره حجرات از به‌عنوان دليل غصب خلافت بود كه: اِنَّ اَكْرَمُكُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقيكُمْ؛ در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست .

آیه در متن صحیفه

آیه ۱۳ سوره حجرات در متن صحیفه ملعونه دوم چنین آمده است: اين نوشته‌‏اى است كه عده‌اى از اصحاب محمد رسول اللَّه از مهاجران و انصار بر آن متفق شدند، همانان كه خداوند آنان را در كتاب خويش به لسان پيامبرش مدح كرده است. اما بعد، خداوند با منت و كَرَم خود محمد را بر همه مردم مبعوث نمود براى دينى كه براى بندگانش انتخاب كرده بود. او وظيفه خود را ادا نمود و آنچه خدا به وى امر كرده بود تبليغ نمود و بر ما واجب كرد كه تمام آنها را بپا داريم... .اگر كسى ادعا كند كه او مستحق خلافت و امامت به‌دليل خويشاوندى با پيامبر است و خلافت منحصر در او و فرزندانش مى‌‏باشد، يعنى فرزند از پدر خلافت را ارث مى ‏برد و اين در هر زمانى ادامه دارد و هيچ كس جز اينان صلاحيت ندارد و تا روز قيامت سزاوار آنهاست، چنين كسى هم دروغ گفته است؛ هرچند كه نسب خويشاوندى نزديكى با پيامبر داشته باشد، زيرا خداوند فرموده است -و كلام خدا بر همه حاكم است-: در حقيقت ارجمندترين شما نزد خدا پرهيزگارترين شماست.

تحلیل اعتقادی چرایی استفاده از آیه

برخی محققان در تحلیل اعتقادی استفاده از این آیه در متن صحیفه دوم توسط اصحاب سقیفه چنین گفته‌اند: يک آيه كلى را در برابر كلام صريح پيامبر صلى الله عليه و آله درباره غدیر قرار دادن به‌معناى جسارت به ساحت مقدس خدا و رسول اوست. خداوند كه خلافت را منحصر در دوازده امام علیهم السلام کرده در واقع آنان را با تقواترين مردم هر زمان معرفى کرده است. این در حالی است که در تاریخ سند و ادعایی به دست داده نشده که کسانی از اصحاب سقیفه یا خلفای بنی‌امیه و بنی‌عباس از ائمه علیهم السلام با تقواتر بوده باشند.

با اين مقدمه ببينيم اصحاب صحيفه در اين باره چه پيش ‏بينى در نوشته خود نموده‏ اند:

اگر كسى ادعا كند كه او مستحق خلافت و امامت به دليل خويشاوندى با پيامبر است و خلافت منحصر در او و فرزندانش مى‏ باشد، يعنى فرزند از پدر خلافت را ارث مى‏ برد و اين در هر زمانى ادامه دارد و هيچ كس جز آنان صلاحيت ندارد و  تا  روز  قيامت سزاوار آنهاست؛ چنين كسى هم دروغ گفته است هر چند كه نسب خويشاوندى نزديكى با پيامبر داشته باشد! زيرا خداوند فرموده است -  و كلام خدا بر همه حاكم است -  : اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ اَتْقاكُمْ :«با ارزش ‏ترين شما نزد خداوند با تقواترين شماست».

به تعبير ديگر: صحيفه ملعونه دوم، اساس نامه سقيفه بود كه به عنوان يک قانون نامه دائمى بر ضد غدير و امامان برگزيده الهى تنظيم شد.

به همين جهت براى فريب مردم آن روز و نسل ‏هاى آينده، با حيله ‏گرى تمام در آن به آيات قرآن استشهاد كردند و از پايه‏ هاى مسلَّم اسلام به عنوان ابزارى بر ضد فرامين الهى استفاده كامل نمودند.

اين نهايت فتنه ‏گرى اصحاب سقيفه را مى ‏رساند كه اينچنين آينده ‏هاى دور و نزديک پيروان خود را پيش‏بينى كرده‏ اند.

از جمله سوء استفاده از آيه تقوى است؛ در حالى كه آيه كلى «إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّه أَتْقاكُمْ» را در برابر كلام صريح پيامبر صلى الله عليه و آله در غدير قرار دادن به معناى جسارت به ساحت مقدس خدا و رسول است.

خداوند كه خلافت را منحصر در دوازده امام فرموده در واقع آنان را با تقوى‏ ترين مردم هر زمان معرفى نموده است. واقعاً بايد پرسيد: كداميک از خلفاى سقيفه نشان دادند كه باتقواترين مردم هستند؟

و بايد سؤال كرد: در زمان هر يک از ائمه ‏عليهم السلام چه كسى را با تقوى ‏تر از آن امام معصوم مى‏ توان يافت؟

منابع

• بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
• ژرفای غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۳ش.
• غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
• واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.