آيه ۱۵ اسراء و غدیر

آیه ۱۵ اسراء و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	اسراء
شماره آیه	۱۵
جزء	۱۵
محتوای آیه
مکان نزول	مکه
موضوع	هدایت و ضلالت از همراهی با غدیر یا عدم همراهی با آن به انتخاب خود انسان است.
ترتیل آیه

آیه ۱۵ سوره اسراء آیه‌ای که هنگام بیعت‌گرفتن از مردم در ضمن خطبه غدیر مورد استفاده گرفت و نشان داد که هدایت و ضلالت از همراهی با غدیر یا عدم همراهی با آن به انتخاب خود انسان است.

شرایط تاریخی که آیه ۱۵ سوره اسراء در رخداد غدیر مورد استفاده قرار گرفته چنین ترسیم شده است: پس از پايان بخش دهم از خطبه غدیر كه همچنان شنوندگان خطبه در سکوت بودند، پيامبر صلى الله عليه و آله وارد آخرين بخش سخنرانى خود شد. آنچه مردم در اين بخش شنيدند اقدام بى‏‌سابقه‏‌اى بود كه برای مسلمانان تازگی داشت. پيامبر صلى الله عليه و آله بيعت را به‌صورت جدى‏‌ترى مطرح كرد و در يک اقدام جدید از فراز منبر غدير با صد و بيست هزار نفر بیعت كرد و از همه اقرار گرفت.

پيامبر صلى الله عليه و آله در قسمتی از بخش بعدى -كه يازدهمين و آخرين بخش از خطبه غدير است- بيعت در غدير را بيعت با خداوند معرفى کرد و به‌عنوان كسى كه گفتنى‏‌ها را گفته و پيمان را هم گرفته، گويا از مردم مى‏‌پرسيد: بعد از اين همه لطف الهى كه بهترين راه و بهترين امامان را براى شما برگزيده و به شما اجازه نداده با فكر خود پيش برويد و برایتان مشکلاتی ایجاد شود، آيا قدر اين همه نعمت را مى‏‌دانيد؟ اين مطالب را پيامبر صلى الله عليه و آله با يک سؤال آغاز كرد: «مَعاشِرَ النّاسِ، ما تَقُولُونَ؟...؛ اى مردم چه مى‌گوييد؟». آنگاه با زبان نصيحت آيه ۱۵ سوره اسراء را خواند: فَمَنِ اهْتَدى فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها؛ هر كس هدايت يابد به نفع خويش عمل كرده و هر كس گمراه شود بر ضرر خود گمراه شده است .

از آنجا كه پس از خطبه رسول خدا صلی الله علیه و آله همه بايد براى بيعت مى‌آمدند، پيامبر بار ديگر آیه ۱۰ سوره فتح و آیه ۲۸ سوره زخرف را با اشاره به جزئيات اين بيعت تكرار كرد. بر این اساس این بیعت را از يک سو بيعت با خدا دانست و از سوى ديگر بيعت با همه امامان و امامت آنان را در دنيا و آخرت مطرح كرد: «مَعاشِرَ النّاسِ، ما تَقُولُونَ؟ فَإِنَّ اللَّهَ يَعْلَمُ كُلَّ صَوْتٍ وَ خافِيَةَ كُلِّ نَفْسٍ، فَمَنِ اهْتَدى فَلِنَفْسِهِ وَ مَنْ ضَلَّ فَإِنَّما يَضِلُّ عَلَيْها،وَ مَنْ بايَعَ فَإِنَّما يُبايِعُ اللَّهَ ،يَدُ اللَّهِ فَوْقَ اَيْديهِمْ؛ اى مردم، چه مى‏‌گوييد؟ خداوند هر صدايى را و پنهانى‌هاى هر كسى را مى‏‌داند. پس هر كس هدايت يافت، به‌نفع خودش است و هر كس گمراه شد، به‌ضرر خودش گمراه شده است، و هر كس بيعت كند، با خداوند بيعت مى‌‏كند. دست خداوند بر روى دست بيعت‌كنندگان است».

منابع

• سخنرانی استثنائی غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
• واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.