آيه ۴۳ بقره و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
{{متن آیه | |||
| متن آیه = وَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ | |||
| ترجمه = «و نماز را بر پا دارید، و زکات بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید [که نماز خواندن با جماعت محبوب خداست].» | |||
}} | |||
{{جعبه اطلاعات آیه | |||
| شماره آیه = ۴۳ | |||
| سوره = بقره | |||
| تصویر = | |||
| اندازه تصویر = | |||
| توضیح_تصویر = | |||
| شماره سوره = ۲ | |||
| جزء = ۱ | |||
| نزول = | |||
| شأن نزول = | |||
| مکان نزول = | |||
| موضوع = اقامه نماز و پرداخت زکات دو اصل مهم اسلام | |||
}} | |||
در غدير، ارتباط اعتقاد و عمل چنين به ما تفهيم شده كه احكام الهى در كنار ولايت [[معصومین علیهم السلام|اهل بیت علیهم السلام]] نه تنها مورد تأكيد است، كه تا ابد دو حلقه ناگسستنى خواهند بود. | در غدير، ارتباط اعتقاد و عمل چنين به ما تفهيم شده كه احكام الهى در كنار ولايت [[معصومین علیهم السلام|اهل بیت علیهم السلام]] نه تنها مورد تأكيد است، كه تا ابد دو حلقه ناگسستنى خواهند بود. | ||
نسخهٔ کنونی تا ۳ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۱۱:۴۳
| مشخصات آیه | |
|---|---|
| سوره | سوره بقره (۲) |
| آیه | ۴۳ |
| جزء | ۱ |
| محتوای آیه | |
| موضوع | اقامه نماز و پرداخت زکات دو اصل مهم اسلام |
در غدير، ارتباط اعتقاد و عمل چنين به ما تفهيم شده كه احكام الهى در كنار ولايت اهل بیت علیهم السلام نه تنها مورد تأكيد است، كه تا ابد دو حلقه ناگسستنى خواهند بود.
اين اهل بيت عليهم السلام هستند كه جزئيات احکام الهی را براى مردم بيان خواهند كرد، و اين احكام الهى اند كه با عمل بدان ها تسليم در برابر فرامين خدا را تجربه خواهيم كرد، و اين تسليم با اطاعت از فرستادگان پروردگار جلوه گر مى شود.
در اين راستا، اواخر خطبه غدير شاهد تأكيدات پيامبر صلى الله عليه و آله بر نماز و زکات و حج و امر به معروف و نهی از منکر و اجتناب از محرمات و تقوی است، و در پى آن سخن از مرگ و معاد و حساب روز قيامت و ثواب و عقاب به ميان آمده است، كما اينكه در اوائل خطبه امر به تدبر در قرآن به چشم مى خورد.
اين موارد اگر چه ارتباط مستقيم با غدير ندارد و موارد آن نيز بسيار معدود است، ولى در حاشيه غدير يادآور ارتباطى است كه احكام الهى بايد با اهل بيت عليهم السلام داشته باشند.
در بين اين تأكيدات، پيامبر صلى الله عليه و آله حلال و حرام را به طور كلى مطرح مى كند، و اينكه درباره جزئيات آنها بايد به امامان عليهم السلام مراجعه شود.
اين آيات تضمين شده در كلام پيامبر صلى الله عليه و آله ۷ آيه است، كه از جمله اين آيات آيه ۴۳ سوره بقره است:
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ 
:
«و نماز را بر پا دارید، و زکات بپردازید، و همراه رکوع کنندگان رکوع کنید [که نماز خواندن با جماعت محبوب خداست].»
الَّذِينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِى الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ للَّه عاقِبَةُ الْأُمُورِ [۱]:
«همانان که اگر آنان را در زمین قدرت و تمکّن دهیم، نماز را برپا می دارند، و زکات می پردازند، و مردم را به کارهای پسندیده وا می دارند و از کارهای زشت بازمی دارند؛ و عاقبت همه کارها فقط در اختیار خداست.»
اين آيه از چهار بُعد قابل بررسى است[۲]:
متن خطبه
پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش دهم خطبه غدیر پس از اشاره به حج، نماز و زكات را دو بار مطرح كرد؛ يک بار با اشاره به آيه ۴۳ سوره بقره:
وَ اَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرّاكِعينَ ، و بار ديگر با اشاره به آيه ۴۱ سوره حج: الَّذينَ اِنْ مَكَّناهُمْ فِى الاَرْضِ اَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ اَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ .
پيرو آن نكته اصلى را به ميان آورد كه اگر زمان طويلى بر شما گذشت و كوتاهى نموديد يا فراموش كرديد على صاحب اختيار شماست و براى شما بيان مى كند.
آنگاه ادامه اين مسير را نشان داده فرمود: «او و آنان كه از نسل من به خلافت مى رسند از آنچه سؤال كنيد به شما خبر مى دهند و آنچه را نمى دانيد برايتان بيان مى كنند»:
«مَعاشِرَ النّاسِ»، أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ كَما امَرَكُمُ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ ،؛ «فَإِنْ طالَ عَلَيْكُمُ الامَدُ فَقَصَّرْتُمْ اوْ نَسيتُمْ فَعَلِىٌّ وَلِيُّكُمْ وَ مُبَيِّنٌ لَكُمْ الَّذى نَصَبَهُ اللَّه عزَّ وَ جَلَّ لَكُمْ بَعْدى امينَ خَلْقِهِ. انَّهُ مِنّى وَ انَا مِنْهُ، وَ هُوَ وَ مَنْ يَخْلُفُ مِنْ ذُرِّيَّتى يُخْبِرُونَكُمْ بِما تَسْالُونَ عَنْهُ وَ يُبَيِّنُونَ لَكُمْ ما لا تَعْلَمُونَ ...» .«الا وَ انّى اجَدِّدُ الْقَوْلَ الا فَاقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ أْمُرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ»:
اى مردم، نماز را بپا داريد و زكات را بپردازيد همان گونه كه خداى عزوجل به شما دستور داده است.
اگر زمان طويلى بر شما گذشت و كوتاهى نموديد يا فراموش كرديد، على صاحب اختيار شماست و براى شما بيان مى كند، همو كه خداوند عزوجل او را بعد از من به عنوان امين بر خلقش منصوب نموده است. او از من است و من از اويم.
او و آنان كه از نسل من به خلافت مى رسند از آنچه سؤال كنيد به شما خبر مى دهند و آنچه را نمى دانيد برايتان بيان مى كنند.
بدانيد كه من سخن خود را تكرار مى كنم: آگاه باشيد كه نماز را بپا داريد و زكات را بپردازيد و به نيكى امر كنيد و از منكر نهى نماييد.[۳]
موقعيت تاريخى
پيش از آنكه سخن پيامبر صلى الله عليه و آله در خطبه غدير به آخرين بخش خود برسد، بخش دهم خطابه اختصاص به حلال و حرام و واجبات و محرمات يافت، و مقصود حضرت معرفى كسانى بود كه مردم بايد در آينده هاى نزديک و دور در احكامشان به آنان مراجعه كنند.
اين فرازها در آخر خطبه و قبل از بيعت است، كه پيامبر صلى الله عليه و آله سفارش به نماز و زكات مى نمايد و اين دستور را با عبارتى كه در چهار جاى قرآن به صورت فعل امر آمده در كلام خود مى آورد كه جمله أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ است، و در هر سه مورد جزئى از آيه به حساب مى آيد. جمله «كَما امَرَكُمُ اللَّه عَزَّ وَ جَلَّ» قرآنى بودن اين اوامر را روشن تر مى نمايد.
جالب تر اين است كه پيامبر صلى الله عليه و آله بعد از چند فراز به صراحت مى فرمايد:
«سخن خود را تكرار مى كنم» و اين تنها موردى است كه در خطبه غدير عنوان تكرار به خود مى گيرد، و سپس حضرت دستور نماز و زكات را با امر به معروف و نهى از منكر مى آورد.
به همين جهت احتمال اشاره حضرت به آياتى كه اين چهار دستور در كنار يكديگر است به ميان مى آيد، كه در سوره حج آيه ۴۱ و سوره توبه آيه ۷۱ آمده است.
موقعيت قرآنى
دستور به نماز و زكات به صورت فعل امر در سوره بقره سه بار و در سوره حج يک بار آمده است. آيه ۴۳ سوره بقره مسئله ركوع را هم ضميمه مى كند و مى فرمايد:
وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعِينَ . آيه ۸۳ سوره بقره درباره پيمان بنى اسرائيل است كه از جمله اوامر خدا به آنان نماز و زكات است:
وَ إِذْ أَخَذْنا مِيثاقَ بَنِى إِسْرائِيلَ لا تَعْبُدُونَ إِلا اللَّه وَ بِالْوالِدَيْنِ إِحْساناً وَ ذِى الْقُرْبى وَ الْيَتامى وَ الْمَساكِينِ وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ثُمَّ تَوَلَّيْتُمْ إِلَّا قَلِيلاً مِنْكُمْ وَ أَنْتُمْ مُعْرِضُونَ .
آيه ۱۱۰ سوره بقره اشاره به جزاى اين دو عمل دارد و مى فرمايد: وَ أَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّه إِنَّ اللَّه بِما تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ .
آيه ۷۸ سوره حج - كه آخر اين سوره است - دين حضرت ابراهيم عليه السلام را يادآور مى شود و مى فرمايد: وَ جاهِدُوا فِى اللَّه حَقَّ جِهادِهِ هُوَ اجْتَباكُمْ وَ ما جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِى الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْراهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ قَبْلُ وَ فِى هذا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيداً عَلَيْكُمْ وَ تَكُونُوا شُهَداءَ عَلَى النَّاسِ، فَأَقِيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ اعْتَصِمُوا بِاللَّه هُوَ مَوْلاكُمْ، فَنِعْمَ الْمَوْلى وَ نِعْمَ النَّصِيرُ .
تحليل اعتقادى
با اينكه به نظر مى آيد مسئله نماز و زكات ارتباطى با غدير ندارد، ولى پيامبر صلى الله عليه و آله بلافاصله بعد از اين سفارش نقطه ربط آنها را با ولايت و امامت بيان مى كند، و اين همان تفسير گونه اى است كه از اين فراز غدير بر آيه صلاة و زكاة استفاده مى شود.
نكته ربط اين است كه اگر بر اثر كوتاهى يا فراموشى مسايلى درباره نماز و زكات مبهم ماند و نياز به تبيين داشت، چه بايد كرد كه عمل ما «كَما امَرَكُمُ اللَّه» باشد؟
اين سؤالى است كه پيامبر صلى الله عليه و آله با پاسخ آن مردم را متوجه كرده است كه در عبادات خود هم نياز به حجت خدا دارند.
مى فرمايد:
براى رفع ابهامات و تبيين جزئيات و پاسخ به سؤالات على عليه السلام و امامان از فرزندانش به عنوان امين هاى پروردگار نصب شده اند، تا در حل مشكلات آن گونه كه خدا امر كرده پاسخ دهند.
بنابراين عمل به دو امر اقيموا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ اگر بايد طبق امر خدا باشد، الَى الابَد نياز به معصومين عليهم السلام دارد، كه جوانب گسترده آنها را بيان كنند، و در هر مسئله تازه اى كه پيش مى آيد به كلماتشان مراجعه شود.
در روایتی از امام عسکری (علیه السلام در تفسیر آیه اقيموا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ... نقل شده است که حضرت فرمود: نمازهای واجبی را که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله دستور آن را آورده به‌پا دارید و نیز به درود و صلوات‌فرستادن بر محمّد صلی الله علیه و آله و خاندان پاکش را که علی علیه السلام سرور و بهترین آنها است، پایبند باشید.[۴]
در روایتی دیگر از امیرالمؤمنین علیه السلام نقل شده است که فرمود: خداوند متعال، نماز را به جهت پاک‌کردن نفس از کبر و غرور واجب نمود.[۵]
فضل‌بن‌شاذان از امام رضا علیه السلام نقل کرده است: اگر کسی گفت: «چرا مردم به نمازخواندن امر شده اند»؟ در پاسخ گفته میشود: «چون نماز اقرار به ربوبیّت و موجب مصلحت همگان است؛ چرا که در نماز چندین فایده نهفته است. که عبارتند از: شریک‌ها [در ربوبیّت] را کنارزدن؛ با ذلّت، خواری، خضوع و اعتراف به گناهان در برابر خداوند جبّار ایستادن؛ چشم‌پوشی از گناهان گذشتگان را از خدا درخواست‌نمودن؛ صورت بر زمین نهادن در هر روز و شب؛ یادکردن خدا توسّط بنده تا اینکه خدا را از یاد نبرد و با خشوع و خضوع، بیمناک و مشتاقانه از خداوند فزونی دین و دنیا را به دور از فساد در آن تقاضا می‌کند. [نماز] هر روز و هر شب بر بنده واجب شده تا بنده، مدبّر و خالق خود را فراموش نکرده و [در نتیجه] زیاده‌روی و طغیان ننماید. همچنین یادکردن خالق و ایستادن در برابر پروردگار، بنده را از گناهان بازداشته و از انواع فسادها دور کرده و مانع انجام آنها میشود»[۶]
پانویس
- ↑ حج /۴۱.
- ↑ بقره/۴۳؛ غدير در قرآن: ج ۲ ص۴۵۱-۴۵۳؛ واقعه قرآنى غدير: ص ۱۰۵؛ سخنرانى استثنائى غدير: ص۲۲۳ -۲۳۱.
- ↑ اسرار غدير: ص ۱۵۶،۱۵۵ بخش ۱۰.
- ↑ تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۰۴؛ بحارالأنوار، ج۲۴، ص۳۹۵؛ بحارالأنوار،ج۷۱، ص۳۰۸؛ تأویل الآیات الظاهرة، ص۵۷؛ الإمام العسکری، ص۲۳۱.
- ↑ تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۰۶.
- ↑ تفسیر اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۳۰۶؛ نورالثقلین؛ بحارالأنوار، ج۶، ص۶۴.