آيه ۵۸ اسراء و غدیر: تفاوت میان نسخه‌ها

از ویکی غدیر
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
«وَ إِنْ مِنْ قَرْيَةٍ إِلاّ نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوها عَذاباً شَدِيداً»<ref>اسراء ۵۸ . غدير در قرآن: ج ۲ ص۲۵۸ - ۳۶۱. واقعه قرآنى غدير: ص ۹۷. سخنرانى استثنائى غدير: ص۱۷۹ - ۱۸۶ . </ref>
{{جعبه اطلاعات آیه
| عرض =
| تصویر = آیه ۵۸ سوره اسراء.png
| اندازه تصویر =
| توضیح_تصویر =
| عنوان = آيه ۵۸ اسراء و غدیر
| سوره = اسراء
| آیه = ۵۸
| جزء = ۱۵
| شأن نزول =
| مکان نزول = مکه
| موضوع = هلاکت مردمان به‌دلیل تکذیب حجت‌های الهی و جانشینی حضرت مهدی در سرزمین آنان
| صوت = صوت ۵۸ اسراء.mp3
| ترجمه صوتی = ترجمه ۵۸ اسراء.mp3
}}
'''آیه ۵۸ سوره اسراء''' در [[خطبه غدیر]] برای ترسیم هلاکت مردمان به‌دلیل تکذیب حجت‌های الهی و جانشینی حضرت مهدی علیه السلام در سرزمین آنان آمده است.


بزرگ‏ترين [[آزمون الهی|امتحان بشریت]] در غدير مطرح شد. امتحانى همه جانبه كه [[اتمام حجت]] آن به نحو اكمل انجام گرفت و براى هيچ كس به هيچ دليل و بهانه ‏اى راه گريز نماند.
موقعیت تاریخی استفاده از آیه ۵۸ سوره اسراء در [[خطبه غدیر]] چنین توصیف شده است: پيامبر صلى الله عليه و آله در قسمتی از بخش ششم خطبه غدير، مسئله غصب خلافت را به‌طور صريح مطرح كرد. سپس حضرت غاصبان را لعنت كرد و هشدار بعدى خود را آيه ۵۸ سوره اسراء القاء کرد و به‌مناسبت آن نام [[حضرت مهدی علیه السلام در خطبه غدیر|حضرت مهدى‏ عليه السلام]] به‌ميان آمد.


در اين امتحان عظيم، هم جهاتى كه مى ‏توانست سر منشأ آزمايش باشد متعدد بود، و هم عللى كه مى‏ توانست انگيزه شيطانى براى سقوط در امتحان باشد در جلوه ‏هاى مختلف به ميان آمد.
از نظر برخی محققان، پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه غدير بر اساس آیه ۵۸ سوره اسراء علت هلاكت اقوام قبل از قيامت را در دو جهت تفسیر کرده است: اینکه علت هلاكت سرزمين‌‏ها [[تکذیب]] آنان نسبت به آيات و حجج الهى است؛ اینکه هلاک سرزمين‏‌ها قبل از قيامت انجام خواهد پذیرفت و امام مهدی علیه السلام مالک و فرمانروای این سرزمین‌ها خواهد شد.


پيامبر صلى الله عليه و آله در [[خطبه غدیر]]، اين شرايط امتحان را براى مردم تبيين فرمود تا با آمادگى كامل به استقبال آن بروند.
== آیه‌ای درباره دشمنان غدیر ==
آیه ۵۸ سوره اسراء از جمله آیات مورداستفاده در غدیر برای تبیین مراحل امتحان الهی غدیر درباره دشمنان آن قلمداد شده است. برخی محققان مبنای استفاده از این آیه را چنین تبیین کرده‌اند: بزرگ‏‌ترين [[امتحان الهى با اميرالمؤمنين عليه السلام|امتحان بشریت]] در غدير امتحانى همه‌جانبه بود كه [[اتمام حجت]] آن به نحو کامل انجام گرفت و براى هيچ كس به هيچ دليل و بهانه‌اى راه گريز نماند.


اين آينده تلخِ امتحان را حضرتش در غدير به اشارت و صراحت پيش‏بينى فرمود و مراحل چنين امتحان بزرگى را با استشهاد به ۱۱ آيه تضمين شده در خطبه غدير بيان فرمود.
در اين امتحان الهی، هم جهاتى كه مى‏‌توانست سر منشأ آزمايش باشد متعدد بود و هم عللى كه مى‏‌توانست انگيزه شيطانى براى سقوط در امتحان باشد در جلوه‏‌هاى مختلف به‌ميان آمد. پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه بلند خود، اين شرايط امتحان را براى مردم تبيين کرد تا با آمادگى كامل به استقبال آن بروند. اين آينده تلخِ امتحان را حضرت به اشارت و صراحت پيش‏‌بينى کرد و مراحل چنين امتحان بزرگى را با استشهاد به ۱۱ آيه تضمين شده در [[خطبه غدیر]] بيان کرد.<ref>غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۳۵-۲۳۶.</ref>


از جمله اين آيات آيه ۵۸ سوره اسراء است:
از جمله اين آيات آيه ۵۸ سوره اسراء است: {{قرآن |وَ إِنْ مِنْ قَرْيَةٍ إِلاّ نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوها عَذاباً شَدِيداً كانَ ذلِكَ فِى الْكِتابِ مَسْطُوراً|ترجمه=هيچ آبادى نيست مگر آنكه ما هلاک‌كننده آن قبل از روز قيامت يا عذاب‌كننده آنها به عذاب شديدی هستيم. اين مطلب در كتاب نوشته شده است}}.


«وَ إِنْ مِنْ قَرْيَةٍ إِلاّ نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوها عَذاباً شَدِيداً كانَ ذلِكَ فِى الْكِتابِ مَسْطُوراً» :
== آیه در متن خطبه ==
آیه ۵۸ سوره اسراء در متن خطبه غدیر چنین گزارش شده است: {{متن عربی|مَعاشِرَ النّاسِ، انَّهُ ما مِنْ قَرْيَةٍ الاّ وَ اللَّه مُهْلِكُها بِتَكْذيبِها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ، وَ مُمَلِّكُهَا اْلامامَ الْمَهْدِىَّ وَ اللَّه مُصَدِّقٌ وَعْدَهُ|ترجمه=اى مردم، هيچ سرزمين آبادى نيست مگر آنكه خداوند به خاطر تكذيبشان آن را قبل از روز قيامت هلاک مى‏‌كند و حضرت مهدى را مالک آن قرار مى‏‌دهد، و خداوند وعده خود را عملى مى‏‌نمايد}}.<ref>اسرار غدير، ص۱۵۰، بخش۶.</ref>


«هيچ آبادى نيست مگر آنكه ما هلاک كننده آن قبل از روز قيامت يا عذاب كننده آنها به [[عذاب]] شديدی هستيم. اين مطلب در كتاب نوشته شده است» .
== موقعيت تاريخى ==
موقعیت تاریخی استفاده از آیه ۵۸ سوره اسراء در [[خطبه غدیر]] چنین توصیف شده است: پيامبر صلى الله عليه و آله در قسمتی از بخش ششم خطبه غدير، مسئله غصب خلافت را به‌طور صريح مطرح كرد و فرمود: «به‌زودى بعد از من امامت را به‌عنوان پادشاهى و جایگاهی غاصبانه قرار مى‌‏دهند». سپس حضرت غاصبان را لعنت كرد و پس از اشاره به آيات [[آیه ۳۱ تا ۳۵ الرحمن و غدیر|۳۱ تا ۳۵ سوره الرحمن]]، [[آيه ۱۷۹ آل عمران و غدیر|آيه ۱۷۹ سوره آل‏‌ عمران]]، هشدار بعدى آيه ۵۸ سوره اسراء بود كه به‌مناسبت آن نام [[حضرت مهدی علیه السلام در خطبه غدیر|حضرت مهدى‏ عليه السلام]] به‌ميان آمد.


اين آيه از چهار بُعد قابل بررسى است:
اين قسمت از خطبه غدير همان عبارت خطبه در [[آیه ۴۵ حج و غدیر|آيه ۴۵ سوره حج]] است؛ ولى در چند نسخه عبارت به‌گونه‌‏اى ديگر بود، كه هم اقتباس از آيه‌اى ديگر است و هم ادامه آن اشاره به حضرت مهدى‏ عليه السلام است و حاكى از امتحانى بزرگ در تصديق و تكذيب حجج الهى ‏عليهم السلام است كه سزاى آن قبل از آخرت، در دنيا گريبان‌گير عاملان آن خواهد بود. تضمين آيه در كلام حضرت هم بدين صورت است كه جمله {{قرآن|نَحْنُ مُهْلِكُوهَا}} به {{متن عربی|اللهُ مُهلِكُها}} تغيير يافته است.<ref>غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۵۸.</ref>


== متن خطبه غدير ==
== موقعيت قرآنى ==
پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش ششم [[خطبه غدیر|خطبه غدير]]، با اشاره به آيه ۵۸ سوره اسراء و هشدارى كه در آن بود، نام حضرت مهدى‏ عليه السلام را به ميان آورد.
موقعيت آيه ۵۸ سوره اسراء در ذيل آياتى از قرآن درباره عذاب الهى ترسیم شده تا آنجا كه در آیه ۵۷ مى‏‌فرمايد: «زيرا عذاب پروردگارت ترسناک است». سپس اين آيه را، كه از آيات شديد خداوند درباره عذاب است، ذكر کرده است است.


خداوند در اين آيه مى‏ فرمايد:
اینکه در آيه هلاک سرزمين‌‏ها به‌صورت مطلق آمده و به جمله «قبل از روز قيامت» مقيد شده، نشان مى‏‌دهد كه اشاره به مسئله خاصى است و نياز به تفسير دارد؛ چرا كه همه سرزمين‏‌ها بايد به علتى سزاوار هلاكت باشند و اين چه علتى است كه شامل همه سرزمين‏‌ها مى‌شود.<ref>غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۵۸-۲۵۹.</ref>


«وَ اِنْ مِنْ قَرْيَةٍ اِلاّ نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ» ، و پيامبر صلى الله عليه و آله همين آيه را در كلام خويش چنين آورد:
== تحليل اعتقادى ==
از نظر برخی محققان، پيامبر صلى الله عليه و آله در [[خطبه غدیر|خطابه غدير]] بر اساس آیه ۵۸ سوره اسراء علت هلاكت اقوام قبل از قيامت را در كوتاه‏‌ترين عبارت تفسير كرده است؛ این تفسیر از سوی این محققان در دو جهت چنین صورت‌بندی شده است:


«هيچ آبادى نيست مگر آنكه خداوند به خاطر تكذيبشان آن را قبل از روز قيامت هلاك مى‏ كند و آن امام هدايت شده را مالک آن قرار مى‏ دهد، و خداوند وعده خود را عملى مى ‏نمايد».
=== جهت اول: علت هلاک سرزمين ‏ها ===
علت هلاكت سرزمين‌‏ها [[تکذیب]] آنان نسبت به آيات و حجج الهى است. اين همان بلايى است كه هيچ سرزمينى در سراسر جهان خالى از آن نيست. اگر چه خوبان در بين هر جمعيتى بسيارند، تكذيب‌كنندگان هميشه در اكثريت‌اند، خواه اين تكذيب قلبی باشد، خواه زبانی و خواه عملی. عمومیت آیه به اكثريت باز مى‏‌گردد و موارد استثناء به‌قدرى كم هستند كه به‌شمار نمى‌‏آيند. خداوند هم آن اقلیت را از هلاكت نجات مى‌دهد، همچنان كه اصحاب حضرت نوح و حضرت لوط عليهما السلام را نجات داد و بقيه را هلاک كرد.<ref>غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۵۹.</ref>


مَعاشِرَ النّاسِ، انَّهُ ما مِنْ قَرْيَةٍ الاّ وَ اللَّه مُهْلِكُها بِتَكْذيبِها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ، وَ مُمَلِّكُهَا اْلامامَ الْمَهْدِىَّ وَ اللَّه مُصَدِّقٌ وَعْدَهُ:
=== جهت دوم: هلاک سرزمين‏‌ها قبل از قيامت ===
عبارت «قبل از روز قيامت» قید موجود در آیه برای هلاكت سرزمين‌‏ها نشان‌دهنده سپردن اختيار آنها به حضرت مهدى‏ عليه السلام است. قيد مذكور در آيه «تا روز قيامت» نيست، بلكه «قبل از روز قيامت» است و اين به‌معناى هدف خاصى است كه بايد قبل از روز قيامت انتظار تحقق آن را داشت.


اى مردم، هيچ سرزمين آبادى نيست مگر آنكه خداوند به خاطر تكذيبشان آن را قبل از روز قيامت هلاك مى‏ كند و حضرت مهدى را مالك آن قرار مى‏ دهد، و خداوند وعده خود را عملى مى‏ نمايد.<ref>اسرار غدير: ص ۱۵۰ بخش ۶ .</ref>
اين مطلب را حضرت با افزودن جمله {{متن عربی|وَ مُمَلِّكُهَا الامامَ الْمَهْدِىَّ|ترجمه=و مالک آن را امام مهدی قرار می‌دهد}} بيان نموده است. معنای این عبارت اين است كه خداوند مى‏‌توانست سزاى تكذيب‌كنندگان را به روز قيامت واگذارد، ولى براى تحقق ولايت مطلقه حضرت مهدى ‏عليه السلام قبل از روز قيامت آنان را هلاک مى‏‌كند و سرزمين‏‌ها را از تصرف آنان خارج کرده و تحت اختيار آن حضرت قرار مى‌‏دهد. يک جمله هم به‌عنوان تأكيد اين وعده الهى ضميمه سخن فرموده كه {{متن عربی|وَ اللَّه مُصَدِّقٌ ما وَعَدَهُ|ترجمه=خدا وعده خود را عملی می‌کند}}. پيداست كه اراده پروردگار به تحقق چنين مهمى قبل از روز قيامت تعلق گرفته است.<ref>غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۶۰؛ واقعه قرآنى غدير، ص۹۷؛ سخنرانى استثنائى غدير، ص۱۷۹-۱۸۶.</ref>


=== موقعيت تاريخى ===
==== اشارات دیگر به حضرت مهدی علیه السلام در خطبه غدیر ====
پيامبر صلى الله عليه و آله در فرازى از بخش ششم خطبه غدير، مسئله غصب خلافت را به طور صريح مطرح كرد و فرمود: «به زودى بعد از من امامت را به عنوان پادشاهى و غاصبانه قرار مى ‏دهند».
در مورد ديگرى از متن خطبه غدير نيز به همين مطلب تصريح شده كه مى‌‏فرمايد: {{متن عربی |الا انَّهُ الظّاهِرُ عَلَى الدّينِ. الا انَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَ هادِمُها. الا انَّهُ غالِبُ كُلِّ قَبيلَةٍ مِنْ اهْلِ الشِّرْكِ وَ هاديها ... . الا انَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَ لا مَنْصُورَ عَلَيْهِ|ترجمه=بدانيد كه اوست غالب بر اديان، بدانيد كه اوست فاتح قلعه‏‌ها و منهدم‌كننده آنها، آگاه باشيد كه اوست غالب بر هر قبيله‌‏اى از اهل شرک و هدايت‌كننده آنان ... . بدانيد او كسى است كه غالبى بر او نيست و كسى بر ضد او كمک نمى‌‏شود}}.<ref>اسرار غدير، ص۱۵۴-۱۵۵، بخش۸.</ref>


سپس غاصبين را لعنت كردند و پس از اشاره به آيات ۳۱ و ۳۵ سوره الرحمن و آيه ۱۷۹ سوره آل‏عمران، هشدار بعدى آيه ۵۸ سوره اسراء بود كه به مناسبت آن نام حضرت مهدى‏ عليه السلام به ميان آمد.
[[امام باقر علیه السلام]] نيز در اين باره مى‏‌فرمايد: {{متن عربی |يَفْتَحُ اللَّه لَهُ شَرْقَ الارْضِ وَ غَرْبَها|ترجمه=خداوند براى او شرق و غرب زمين را فتح مى‏‌كند}}.<ref>بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۹۱.</ref> در شب معراج نيز خداوند به پيامبرش چنين خبر داد: {{متن عربی |لاطَهِرَنَّ الارْضَ بِآخَرِهِمْ مِنْ اعْدائى وَ لامَكِّنُهُ مَشارِقَ الارْضِ وَ مَغارِبَها|ترجمه=به‌وسيله آخرين امامان زمين را از دشمنانم پاک مى‏‌نمايم و شرق و غرب زمين را تحت اختيار او قرار مى‌‏دهم}}.<ref>بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۱۲، ح۵.</ref>
 
خداوند در آن آيه مى‏ فرمايد: «وَ اِنْ مِنْ قَرْيَةٍ اِلاّ نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ»، و پيامبر صلى الله عليه و آله همين آيه را در كلام خويش چنين آورد:
 
«هيچ آبادى نيست مگر آنكه خداوند به خاطر تكذيبشان آن را قبل از روز قيامت هلاک مى ‏كند و آن امام هدايت شده را مالک آن قرار مى‏ دهد، و خداوند وعده خود را عملى مى‏ نمايد».
 
اين فراز از خطبه غدير همان عبارت خطبه در آيه شريفه ديگر است.
 
ولى در چند نسخه عبارت به گونه ‏اى ديگر بود، كه هم اقتباس از آيه ‏اى ديگر است و هم ادامه آن اشاره به حضرت مهدى‏ عليه السلام است و حاكى از امتحانى بزرگ در تصديق و تكذيب حجج الهى ‏عليهم السلام است كه سزاى آن قبل از آخرت، در دنيا گريبان گير عاملين آن خواهد بود.
 
تضمين آيه در كلام حضرت هم بدين صورت است كه جمله «نَحْنُ مُهْلِكُوها» به «الله مُهْلِكُها» تغيير يافته است.
 
=== موقعيت قرآنى ===
موقعيت آيه در ذيل آياتى از قرآن درباره عذاب الهى است تا آنجا كه مى‏ فرمايد:
 
«إِنَّ عَذابَ رَبِّكَ كانَ مَحْذُوراً»، و سپس اين آيه را كه از آيات شديد خداوند درباره عذاب است ذكر فرموده است.
 
از آنجا كه در آيه هلاك سرزمين ‏ها به صورت مطلق آمده و به جمله «قبل از روز قيامت» مقيد شده است، نشان مى‏ دهد كه اشاره به مسئله خاصى است و نياز به تفسير دارد، چرا كه همه سرزمين‏ ها بايد به علتى سزاوار هلاكت باشند، و اين چه علتى است كه شامل همه سرزمين‏ ها مى ‏شود؟
 
=== تحليل اعتقادى ===
پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه غدير علت هلاكت اقوام و قبل از قيامت بودن آن را در كوتاه‏ ترين عبارت تفسير كرده و روشن فرموده است:
 
==== جهت اول: علت هلاک سرزمين ‏ها ====
علت هلاكت سرزمين ‏ها [[تکذیب]] آنان نسبت به آيات و حجج الهى است، كه حضرت اين مطلب را با تضمين كلمه «بِتَكْذيبِها» در آيه قرآن بيان داشته است:
 
«ما مِنْ قَرْيَةٍ الاّ وَ اللَّه مُهْلِكُها بِتَكْذيبِها». اين همان بلايى است كه هيچ سرزمينى در سراسر جهان خالى از آن نيست. اگر چه خوبان در بين هر جمعيتى بسيارند اما تكذيب كنندگان هميشه در اكثريت ‏اند، خواه اين تكذيب در قلب باشد خواه بر زبان و خواه در عمل.
 
شكى نيست كه اين عموم به اكثريت باز مى‏ گردد و موارد استثناء به قدرى كم هستند كه به شمار نمى ‏آيند، و خداوند هم آنان را از هلاكت نجات مى ‏دهد همچنان كه اصحاب حضرت نوح و حضرت لوط عليهما السلام را نجات داد و بقيه را هلاک كرد.
 
==== جهت دوم: هلاك سرزمين‏ ها قبل از قيامت ====
تقيد هلاكت سرزمين‏ها به «قبل از روز قيامت»، سپردن اختيار آنها به حضرت مهدى‏ عليه السلام است.
 
مى‏ بينيم قيد مذكور در آيه «تا روز قيامت» نيست، بلكه «قبل از روز قيامت» است، و اين به معناى هدف خاصى است كه بايد قبل از روز قيامت به انتظار تحقق آن نشست.
 
اين مطلب را حضرت با افزودن جمله «وَ مُمَلِّكُهَا الامامَ الْمَهْدِىَّ» بيان نموده و معنايش اين است كه خداوند مى‏ توانست سزاى تكذيب كنندگان را به روز قيامت واگذارد، ولى براى تحقق ولايت مطلقه حضرت مهدى ‏عليه السلام قبل از روز قيامت آنان را هلاک مى‏ كند و سرزمين‏ ها را از تصرف آنان خارج مى ‏نمايد و تحت اختيار آن حضرت قرار مى ‏دهد.
 
يک جمله هم به عنوان تأكيد اين وعده الهى ضميمه سخن فرموده كه «وَ اللَّه مُصَدِّقٌ ما وَعَدَهُ»، و پيداست كه اراده پروردگار به تحقق چنين مهمى قبل از روز قيامت تعلق گرفته است.
 
در مورد ديگرى از متن خطبه غدير نيز به همين مطلب تصريح شده كه مى ‏فرمايد:
 
الا انَّهُ الظّاهِرُ عَلَى الدّينِ. الا انَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَ هادِمُها. الا انَّهُ غالِبُ كُلِّ قَبيلَةٍ مِنْ اهْلِ الشِّرْكِ وَ هاديها ... . الا انَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَ لا مَنْصُورَ عَلَيْهِ:
 
بدانيد كه اوست غالب بر اديان، بدانيد كه اوست فاتح قلعه‏ ها و منهدم كننده آنها، آگاه باشيد كه اوست غالب بر هر قبيله ‏اى از اهل شرک و هدايت كننده آنان ... .
 
بدانيد او كسى است كه غالبى بر او نيست و كسى بر ضد او كمک نمى ‏شود.<ref>اسرار غدير: ص ۱۵۵،۱۵۴ بخش ۸ .</ref>
 
[[امام باقر علیه السلام]] نيز در اين باره مى‏ فرمايد:
 
يَفْتَحُ اللَّه لَهُ شَرْقَ الارْضِ وَ غَرْبَها: خداوند براى او شرق و غرب زمين را فتح مى‏ كند.<ref>بحار الانوار: ج ۵۲ ص ۲۹۱.</ref>
 
در شب معراج نيز خداوند به پيامبرش چنين خبر داد:
 
لاطَهِرَنَّ الارْضَ بِآخَرِهِمْ مِنْ اعْدائى وَ لامَكِّنُهُ مَشارِقَ الارْضِ وَ مَغارِبَها: به وسيله آخرين امامان زمين را از دشمنانم پاک مى‏ نمايم و شرق و غرب زمين را تحت اختيار او قرار مى ‏دهم.<ref>بحار الانوار: ج ۵۲ ص ۳۱۲ ح ۵ .</ref>


== پانویس ==
== پانویس ==
<references />
{{پانویس}}
== منبع==
[[دانشنامه غدیر]]


==منابع==
{{منابع}}
* '''اسرار غدیر'''؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
* '''بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار'''؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
* '''سخنرانی استثنائی غدیر'''؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
* '''غدیر در قرآن، قرآن در غدیر'''؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
* '''واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی'''؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
{{پایان منابع}}
[[رده:قرآن و غدیر]]
[[رده:قرآن و غدیر]]
[[رده:بازپرسی قیامت]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱۸ دسامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۳۰

آيه ۵۸ اسراء و غدیر
آيه ۵۸ اسراء و غدیر
مشخصات آیه
نام سورهاسراء
شماره آیه۵۸
جزء۱۵
محتوای آیه
مکان نزولمکه
موضوعهلاکت مردمان به‌دلیل تکذیب حجت‌های الهی و جانشینی حضرت مهدی در سرزمین آنان
ترتیل آیه
ترجمه صوتی

آیه ۵۸ سوره اسراء در خطبه غدیر برای ترسیم هلاکت مردمان به‌دلیل تکذیب حجت‌های الهی و جانشینی حضرت مهدی علیه السلام در سرزمین آنان آمده است.

موقعیت تاریخی استفاده از آیه ۵۸ سوره اسراء در خطبه غدیر چنین توصیف شده است: پيامبر صلى الله عليه و آله در قسمتی از بخش ششم خطبه غدير، مسئله غصب خلافت را به‌طور صريح مطرح كرد. سپس حضرت غاصبان را لعنت كرد و هشدار بعدى خود را آيه ۵۸ سوره اسراء القاء کرد و به‌مناسبت آن نام حضرت مهدى‏ عليه السلام به‌ميان آمد.

از نظر برخی محققان، پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه غدير بر اساس آیه ۵۸ سوره اسراء علت هلاكت اقوام قبل از قيامت را در دو جهت تفسیر کرده است: اینکه علت هلاكت سرزمين‌‏ها تکذیب آنان نسبت به آيات و حجج الهى است؛ اینکه هلاک سرزمين‏‌ها قبل از قيامت انجام خواهد پذیرفت و امام مهدی علیه السلام مالک و فرمانروای این سرزمین‌ها خواهد شد.

آیه‌ای درباره دشمنان غدیر

آیه ۵۸ سوره اسراء از جمله آیات مورداستفاده در غدیر برای تبیین مراحل امتحان الهی غدیر درباره دشمنان آن قلمداد شده است. برخی محققان مبنای استفاده از این آیه را چنین تبیین کرده‌اند: بزرگ‏‌ترين امتحان بشریت در غدير امتحانى همه‌جانبه بود كه اتمام حجت آن به نحو کامل انجام گرفت و براى هيچ كس به هيچ دليل و بهانه‌اى راه گريز نماند.

در اين امتحان الهی، هم جهاتى كه مى‏‌توانست سر منشأ آزمايش باشد متعدد بود و هم عللى كه مى‏‌توانست انگيزه شيطانى براى سقوط در امتحان باشد در جلوه‏‌هاى مختلف به‌ميان آمد. پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه بلند خود، اين شرايط امتحان را براى مردم تبيين کرد تا با آمادگى كامل به استقبال آن بروند. اين آينده تلخِ امتحان را حضرت به اشارت و صراحت پيش‏‌بينى کرد و مراحل چنين امتحان بزرگى را با استشهاد به ۱۱ آيه تضمين شده در خطبه غدیر بيان کرد.[۱]

از جمله اين آيات آيه ۵۸ سوره اسراء است: Ra bracket.png وَ إِنْ مِنْ قَرْيَةٍ إِلاّ نَحْنُ مُهْلِكُوها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ أَوْ مُعَذِّبُوها عَذاباً شَدِيداً كانَ ذلِكَ فِى الْكِتابِ مَسْطُوراً؛ هيچ آبادى نيست مگر آنكه ما هلاک‌كننده آن قبل از روز قيامت يا عذاب‌كننده آنها به عذاب شديدی هستيم. اين مطلب در كتاب نوشته شده است La bracket.png.

آیه در متن خطبه

آیه ۵۸ سوره اسراء در متن خطبه غدیر چنین گزارش شده است: «مَعاشِرَ النّاسِ، انَّهُ ما مِنْ قَرْيَةٍ الاّ وَ اللَّه مُهْلِكُها بِتَكْذيبِها قَبْلَ يَوْمِ الْقِيامَةِ، وَ مُمَلِّكُهَا اْلامامَ الْمَهْدِىَّ وَ اللَّه مُصَدِّقٌ وَعْدَهُ؛ اى مردم، هيچ سرزمين آبادى نيست مگر آنكه خداوند به خاطر تكذيبشان آن را قبل از روز قيامت هلاک مى‏‌كند و حضرت مهدى را مالک آن قرار مى‏‌دهد، و خداوند وعده خود را عملى مى‏‌نمايد».[۲]

موقعيت تاريخى

موقعیت تاریخی استفاده از آیه ۵۸ سوره اسراء در خطبه غدیر چنین توصیف شده است: پيامبر صلى الله عليه و آله در قسمتی از بخش ششم خطبه غدير، مسئله غصب خلافت را به‌طور صريح مطرح كرد و فرمود: «به‌زودى بعد از من امامت را به‌عنوان پادشاهى و جایگاهی غاصبانه قرار مى‌‏دهند». سپس حضرت غاصبان را لعنت كرد و پس از اشاره به آيات ۳۱ تا ۳۵ سوره الرحمن، آيه ۱۷۹ سوره آل‏‌ عمران، هشدار بعدى آيه ۵۸ سوره اسراء بود كه به‌مناسبت آن نام حضرت مهدى‏ عليه السلام به‌ميان آمد.

اين قسمت از خطبه غدير همان عبارت خطبه در آيه ۴۵ سوره حج است؛ ولى در چند نسخه عبارت به‌گونه‌‏اى ديگر بود، كه هم اقتباس از آيه‌اى ديگر است و هم ادامه آن اشاره به حضرت مهدى‏ عليه السلام است و حاكى از امتحانى بزرگ در تصديق و تكذيب حجج الهى ‏عليهم السلام است كه سزاى آن قبل از آخرت، در دنيا گريبان‌گير عاملان آن خواهد بود. تضمين آيه در كلام حضرت هم بدين صورت است كه جمله Ra bracket.png نَحْنُ مُهْلِكُوهَا La bracket.png به «اللهُ مُهلِكُها» تغيير يافته است.[۳]

موقعيت قرآنى

موقعيت آيه ۵۸ سوره اسراء در ذيل آياتى از قرآن درباره عذاب الهى ترسیم شده تا آنجا كه در آیه ۵۷ مى‏‌فرمايد: «زيرا عذاب پروردگارت ترسناک است». سپس اين آيه را، كه از آيات شديد خداوند درباره عذاب است، ذكر کرده است است.

اینکه در آيه هلاک سرزمين‌‏ها به‌صورت مطلق آمده و به جمله «قبل از روز قيامت» مقيد شده، نشان مى‏‌دهد كه اشاره به مسئله خاصى است و نياز به تفسير دارد؛ چرا كه همه سرزمين‏‌ها بايد به علتى سزاوار هلاكت باشند و اين چه علتى است كه شامل همه سرزمين‏‌ها مى‌شود.[۴]

تحليل اعتقادى

از نظر برخی محققان، پيامبر صلى الله عليه و آله در خطابه غدير بر اساس آیه ۵۸ سوره اسراء علت هلاكت اقوام قبل از قيامت را در كوتاه‏‌ترين عبارت تفسير كرده است؛ این تفسیر از سوی این محققان در دو جهت چنین صورت‌بندی شده است:

جهت اول: علت هلاک سرزمين ‏ها

علت هلاكت سرزمين‌‏ها تکذیب آنان نسبت به آيات و حجج الهى است. اين همان بلايى است كه هيچ سرزمينى در سراسر جهان خالى از آن نيست. اگر چه خوبان در بين هر جمعيتى بسيارند، تكذيب‌كنندگان هميشه در اكثريت‌اند، خواه اين تكذيب قلبی باشد، خواه زبانی و خواه عملی. عمومیت آیه به اكثريت باز مى‏‌گردد و موارد استثناء به‌قدرى كم هستند كه به‌شمار نمى‌‏آيند. خداوند هم آن اقلیت را از هلاكت نجات مى‌دهد، همچنان كه اصحاب حضرت نوح و حضرت لوط عليهما السلام را نجات داد و بقيه را هلاک كرد.[۵]

جهت دوم: هلاک سرزمين‏‌ها قبل از قيامت

عبارت «قبل از روز قيامت» قید موجود در آیه برای هلاكت سرزمين‌‏ها نشان‌دهنده سپردن اختيار آنها به حضرت مهدى‏ عليه السلام است. قيد مذكور در آيه «تا روز قيامت» نيست، بلكه «قبل از روز قيامت» است و اين به‌معناى هدف خاصى است كه بايد قبل از روز قيامت انتظار تحقق آن را داشت.

اين مطلب را حضرت با افزودن جمله «وَ مُمَلِّكُهَا الامامَ الْمَهْدِىَّ؛ و مالک آن را امام مهدی قرار می‌دهد» بيان نموده است. معنای این عبارت اين است كه خداوند مى‏‌توانست سزاى تكذيب‌كنندگان را به روز قيامت واگذارد، ولى براى تحقق ولايت مطلقه حضرت مهدى ‏عليه السلام قبل از روز قيامت آنان را هلاک مى‏‌كند و سرزمين‏‌ها را از تصرف آنان خارج کرده و تحت اختيار آن حضرت قرار مى‌‏دهد. يک جمله هم به‌عنوان تأكيد اين وعده الهى ضميمه سخن فرموده كه «وَ اللَّه مُصَدِّقٌ ما وَعَدَهُ؛ خدا وعده خود را عملی می‌کند». پيداست كه اراده پروردگار به تحقق چنين مهمى قبل از روز قيامت تعلق گرفته است.[۶]

اشارات دیگر به حضرت مهدی علیه السلام در خطبه غدیر

در مورد ديگرى از متن خطبه غدير نيز به همين مطلب تصريح شده كه مى‌‏فرمايد: «الا انَّهُ الظّاهِرُ عَلَى الدّينِ. الا انَّهُ فاتِحُ الْحُصُونِ وَ هادِمُها. الا انَّهُ غالِبُ كُلِّ قَبيلَةٍ مِنْ اهْلِ الشِّرْكِ وَ هاديها ... . الا انَّهُ لا غالِبَ لَهُ وَ لا مَنْصُورَ عَلَيْهِ؛ بدانيد كه اوست غالب بر اديان، بدانيد كه اوست فاتح قلعه‏‌ها و منهدم‌كننده آنها، آگاه باشيد كه اوست غالب بر هر قبيله‌‏اى از اهل شرک و هدايت‌كننده آنان ... . بدانيد او كسى است كه غالبى بر او نيست و كسى بر ضد او كمک نمى‌‏شود».[۷]

امام باقر علیه السلام نيز در اين باره مى‏‌فرمايد: «يَفْتَحُ اللَّه لَهُ شَرْقَ الارْضِ وَ غَرْبَها؛ خداوند براى او شرق و غرب زمين را فتح مى‏‌كند».[۸] در شب معراج نيز خداوند به پيامبرش چنين خبر داد: «لاطَهِرَنَّ الارْضَ بِآخَرِهِمْ مِنْ اعْدائى وَ لامَكِّنُهُ مَشارِقَ الارْضِ وَ مَغارِبَها؛ به‌وسيله آخرين امامان زمين را از دشمنانم پاک مى‏‌نمايم و شرق و غرب زمين را تحت اختيار او قرار مى‌‏دهم».[۹]

پانویس

  1. غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۳۵-۲۳۶.
  2. اسرار غدير، ص۱۵۰، بخش۶.
  3. غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۵۸.
  4. غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۵۸-۲۵۹.
  5. غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۵۹.
  6. غدیر در قرآن، ج۲، ص۲۶۰؛ واقعه قرآنى غدير، ص۹۷؛ سخنرانى استثنائى غدير، ص۱۷۹-۱۸۶.
  7. اسرار غدير، ص۱۵۴-۱۵۵، بخش۸.
  8. بحارالانوار، ج۵۲، ص۲۹۱.
  9. بحارالانوار، ج۵۲، ص۳۱۲، ح۵.

منابع

  • اسرار غدیر؛ محمدباقر انصاری، تهران: نشر تک، ۱۳۸۴ش.
  • بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.
  • سخنرانی استثنائی غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.
  • غدیر در قرآن، قرآن در غدیر؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۷ش.
  • واقعه قرآنی غدیر: گزارش سفر یک‌ماهه پیامبر برای اعلان ولایت در سایه آیات قرآنی؛ محمدباقر انصاری، قم: انتشارات دلیل ما، ۱۳۸۶ش.