ابونعیم اصفهانی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲۲: | خط ۲۲: | ||
== معرفی == | == معرفی == | ||
احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران، مشهور به ابونعیم اصفهانی، از محدثان<ref>منهج المقال، ج۲، ص۹۴.</ref> و مؤلفان برجسته اهل سنت<ref>تاریخ | احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران، مشهور به ابونعیم اصفهانی، از محدثان<ref>منهج المقال، ج۲، ص۹۴.</ref> و مؤلفان برجسته اهل سنت<ref>تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۲۷۵.</ref> دانسته شده است.<ref>أبو نُعَیْم الأصبهانی الصُّوفیّ الأحْوَل، سِبْط الزّاهد محمد بن یوسف البنّاء. کان أحد الأعلام ومَن جمع الله له بین العُلُوّ فی الرّوایة والمعرفة التّامة والدّرایة. رحلَ الحفّاظ إلیه من الأقطار، وأَلحقَ الصِّغار بالکبار. | ||
تاریخ الاسلام -الذهبی، شمس الدین جلد: 29 صفحه: 275</ref> او در ماه رجب سال ۳۳۶ق در اصفهان متولد شد و در سال ۴۳۰ق درگذشت. | تاریخ الاسلام -الذهبی، شمس الدین جلد: 29 صفحه: 275</ref> او در ماه رجب سال ۳۳۶ق در اصفهان متولد شد و در سال ۴۳۰ق درگذشت. به نقل از منابع، ابونعیم در خانواده‌ای اهل علم رشد کرد و از سنین پایین به فراگیری حدیث پرداخت.<ref>احْمَد بن عبدالله بن أَحْمد بن إِسْحَاق بن مُوسَی بن مهْرَان الإِمَام الْجَلِیل الْحَافِظ أَبُو نعیم الْأَصْبَهَانِیّ الصُّوفِی الْجَامِع بَین الْفِقْه والتصوف وَالنِّهَایَة فِی الْحِفْظ والضبط، ولد فِی رَجَب سنة سِتّ وثلاثمائة بأصبهان، وَهُوَ سبط الشَّیْخ الزَّاهِد مُحَمَّد بن یُوسُف الْبَنَّا أحد مَشَایِخ الصُّوفِیَّة، وَأحد الْأَعْلَام الَّذین جمع الله لَهُم بَین الْعُلُوّ فِی الرِّوَایَة وَالنِّهَایَة فِی الدِّرَایَة، رَحل إِلَیْهِ الْحفاظ من الأقطار، واستجاز لَهُ أَبوهُ طَائِفَة من شُیُوخ الْعَصْر تفرد فِی الدُّنْیَا عَنْهُم. | ||
طبقات الشافعیه الکبری، جلد: 4 صفحه: 18</ref> | طبقات الشافعیه الکبری، جلد: 4 صفحه: 18</ref> | ||
| خط ۹۱: | خط ۹۱: | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
{{منابع}} | {{منابع}} | ||
* '''تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام'''؛ محمد بن احمد ذهبی، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، ۱۴۰۹ق. | |||
* '''منهج المقال فی تحقيق أحوال الرجال'''؛ محمد بن علی استرآبادی، قم: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لاحياء التراث، ۱۴۲۲ق. | * '''منهج المقال فی تحقيق أحوال الرجال'''؛ محمد بن علی استرآبادی، قم: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لاحياء التراث، ۱۴۲۲ق. | ||
{{پایان منابع}} | {{پایان منابع}} | ||
[[رده:حدیث غدیر]] | [[رده:حدیث غدیر]] | ||
نسخهٔ ۱۱ مارس ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۱۱
| اطلاعات فردی | |
|---|---|
| نام کامل | ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران |
| سرشناسی | حافظ مشهور اهل سنت |
| تولد | ۳۳۶قمری اصفهان |
| وفات | ۴۳۰قمری |
| اطلاعات علمی | |
| استادان | ابوشیخ بن حیان و ابوالقاسم طبرانی |
| تحصیلات | ایران، عراق، حجاز |
| مذهب | شافعی، اشعری، اهل سنت |
| اطلاعات فرهنگی | |
| زمینه فعالیت | حافظ حدیث و مؤلف |
معرفی
احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران، مشهور به ابونعیم اصفهانی، از محدثان[۱] و مؤلفان برجسته اهل سنت[۲] دانسته شده است.[۳] او در ماه رجب سال ۳۳۶ق در اصفهان متولد شد و در سال ۴۳۰ق درگذشت. به نقل از منابع، ابونعیم در خانواده‌ای اهل علم رشد کرد و از سنین پایین به فراگیری حدیث پرداخت.[۴]
فعالیت‌های علمی ابونعیم درباره غدیر
جایگاه علمی
در هشت سالگی، ابونعیم از محدثان مشهور اصفهان مانند ابوشیخ بن حیان و ابوالقاسم طبرانی استماع حدیث کرد.[۵] در ۲۰ سالگی برای کسب علم به مناطق مختلفی از جمله خوزستان، عراق و حجاز سفر نمود.[۶] شهرت او به سرعت گسترش یافت و طلاب علم از نقاط مختلف برای شنیدن احادیث به مجلس او در اصفهان می‌آمدند.[۷]
- ابومحمد بن سمرقندی نقل می‌کند که از ابوبکر خطیب شنیدم که گفت: «من کسی را ندیدم که لقب «حافظ» به او داده شود، مگر دو نفر: ابونعیم اصفهانی و ابوحازم عبدوی.»[۸]
- ابن مفضل حافظ نیز گفته است: «استاد ما، سلفی، اخبار مربوط به ابونعیم را جمع‌آوری کرده و از حدود هشتاد نفری که از او حدیث نقل کرده‌اند، یاد کرده است. او همچنین افزود که هیچ کتابی مانند «حلیة الاولیاء» نوشته نشده است. ما این کتاب را از ابن مظفر قاشانی شنیدیم، به جز بخش کوچکی که از دست رفته بود.»
- احمد بن محمد بن مردویه نیز درباره ابونعیم گفته است: «در زمان خود، او فردی بود که مردم برای دیدار و شنیدن حدیث به سویش سفر می‌کردند. در هیچ نقطه‌ای از جهان کسی مسندتر و حافظ‌تر از او نبود. حافظان حدیث جهان نزد او گرد می‌آمدند و هر روز یکی از آنان نوبت داشت تا آنچه می‌خواست بخواند. این جلسات تا نزدیک ظهر ادامه داشت. حتی زمانی که به خانه‌اش بازمی‌گشت، ممکن بود در مسیر نیز بخشی از احادیث برای او خوانده شود. با این حال، او هرگز خسته نمی‌شد و زندگی‌اش میان تألیف و شنیدن احادیث سپری می‌شد.[۹]
- ابن عماد گفته است: «ابونعیم در زمینه علو اسناد، همراه با حافظه قوی و تسلط گسترده بر حدیث و فنون آن، در دنیا بی‌نظیر بود.»
- ابن کثیر نقل کرده که خطیب بغدادی گفته است: «ابونعیم احادیثی را که خود شنیده بود با احادیثی که از دیگران نقل می‌کرد، مخلوط می‌ساخت و میان این دو تمایزی قائل نمی‌شد.»
- عبدالعزیز نخشی نقل کرده است: «ابونعیم کتاب مسند الحارث بن ابی اسامه را به‌طور کامل از ابوبکر بن خلاد نشنیده بود، اما تمام آن را روایت کرد.
- ابن جوزی نیز درباره او گفته است: «ابونعیم احادیث بسیاری شنید و تألیفات فراوانی انجام داد. او گرایش زیادی به مذهب اشعری در اعتقادات داشت.»[۱۰]
درباره مذهب ابونعیم اختلاف نظر وجود دارد. برخی او را شافعی یا اشعری می‌دانند، در حالی که عده‌ای دیگر معتقدند او در باطن شیعه بوده اما تقیه می‌کرده است. این اختلاف نظر ناشی از آثار متنوع او در زمینه‌های مختلف اعتقادی است.
ابونعیم سرانجام در ۲۰ محرم ۴۳۰ هجری قمری در اصفهان درگذشت و در محله‌ای که اکنون به نام شیخ ابی مسعود شناخته می‌شود، به خاک سپرده شد.
تألیفات
آثار ابونعیم متنوع و تأثیرگذار بودند[۱۱]. «حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء» از مهم‌ترین آثار اوست[۱۲] که به عنوان منبعی برای نقل فضائل امام علی علیه السلام و اهل بیت علیهم السلام در میان شیعیان مطرح است. «ذکر اخبار اصفهان» اثر دیگر اوست که اطلاعات ارزشمندی درباره تاریخ و جغرافیای اصفهان ارائه می‌دهد.
برخی از مهم‌ترین آثار او عبارت‌اند از:
- «حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء» کتابی در شرح حال صحابه، تابعین و عارفان بزرگ که به عنوان یکی از منابع مهم تصوف شناخته می‌شود.
- «دلائل النبوه» اثری درباره معجزات و نشانه‌های نبوت پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله.
- «ذکر اخبار اصفهان» کتابی درباره تاریخ، جغرافیا و شخصیت‌های برجسته اصفهان.
- «معرفة الصحابه» اثری جامع در شرح حال صحابه پیامبر صلی الله علیه وآله.
- «المستخرج علی البخاری و المستخرج علی مسلم» گردآوری احادیث صحیح از این دو منبع.
- «صفه الجنه» کتابی درباره اوصاف بهشت و بهشتیان.
- «ما نزل من القرآن فی امیرالمؤمنین علیه السلام»: درباره آیاتی که به امام علی علیه السلام اشاره دارند.
- «منقبة المطهرین و مرتبة الطیبین» در فضائل اهل بیت علیهم السلام.
- «الخصائص فی فضل علی علیه السلام» در شرح فضائل امام علی علیه السلام.
- «حدیث الطیر» درباره حدیث معروف طیر مشوی.
- «ذکر المهدی و نعوته» درباره امام مهدی علیه السلام.
- «اربعون حدیثاً علی مذهب اهل السنة و الجماعة» مجموعه‌ای از احادیث بر اساس مذهب اهل سنت.
- «تثبیت الرؤیة یوم القیامة» درباره دیدار الهی در روز قیامت.
- «حدیث النزول» بررسی حدیث نزول.
- «الرد علی اللفظیة و الحلولیة» نقد عقاید گروه‌های خاص.
- «الصفات» اثری در موضوع صفات الهی.
- «طبقات المحدثین والرواة» درباره طبقات راویان حدیث.
- «الشعراء» اثری مرتبط با شاعران.
- «فضائل الخلفاء الاربعه» در فضائل خلفای چهارگانه.
- «الطب النبوی» کتابی در زمینه طب اسلامی.
روایتِ نزولِ آیه اکمال و آیه تبلیغ در غدیر[۱۳]
یکی از وجوه دلالت حدیث غدیر بر امامت امیرالمؤمنین علیه السلام نزول آیه اکمال و نیز آیه تبلیغ در رویداد غدیر است. اختصاص آن به غدیر هم نزد شیعه و غیر شیعه از مسلمات است، و بین مفسرین و محدثین اهل سنت مشهور است، اگر چه بعضی از آنان در صدد انحراف شأن نزول آیه بوده‌اند. در کنار شیعه، شماری از بزرگان اهل سنت و مشاهیر اعیان علمای آنان نزول آیه اکمال و آیه تبلیغ در روز غدیر خم را نقل کرده‌اند.
از جمله احمد بن عبدالله بن احمد بن اسحاق بن موسی بن مهران اصفهانی، ابونُعَیم (ت ۳۳۴- م۴۳۰ ق) است. ابونعیم اصفهانی در «ما نزل من القرآن فی علی علیه السلام» نزول آیه اکمال در روز غدیر را از ابوسعید خُدری و نزول آیه تبلیغ در واقعه غدیر خم را از عطیّه روایت کرده است.[۱۴]
فاضل رشیدالدین خان دهلوی نیز در «ایضاح لطافة المقال» روایت ابونعیم را به نقل از شیخ علی متخلّص به حزین آورده است. حاج عبدالوهّاب بن محمد نیز مانند همین روایت را از حافظ ابونعیم نقل کرده است.[۱۵] ابن خَلِّکان و صلاح صفدی و خطیب تبریزی[۱۶]او را بسیار توثیق کرده و ستوده‌اند.
نقلِ غدیریّه حسّان بن ثابت[۱۷]
یکی از وجوه دلالت حدیث غدیر بر امامت و جانشینی، شعر حسّان بن ثابت است. قضیه شعر سرودن حسّان بن ثابت در روز غدیر خم، در مقابل و به اذن پیامبر صلی الله علیه و آله را شماری از بزرگان اهل سنت نقل کرده‌اند. از جمله این افراد احمد بن عبدالله اصفهانی، ابونُعَیم است. وی در «ما نزل من القرآن فی علی علیه السلام» نیز اشعار حسّان در غدیر را پس از نقل مختصر ماجرای غدیر و نزول آیه اکمال از ابوسعید خُدری روایت کرده است.[۱۸]
پانویس
- ↑ منهج المقال، ج۲، ص۹۴.
- ↑ تاریخ الاسلام، ج۲۹، ص۲۷۵.
- ↑ أبو نُعَیْم الأصبهانی الصُّوفیّ الأحْوَل، سِبْط الزّاهد محمد بن یوسف البنّاء. کان أحد الأعلام ومَن جمع الله له بین العُلُوّ فی الرّوایة والمعرفة التّامة والدّرایة. رحلَ الحفّاظ إلیه من الأقطار، وأَلحقَ الصِّغار بالکبار. تاریخ الاسلام -الذهبی، شمس الدین جلد: 29 صفحه: 275
- ↑ احْمَد بن عبدالله بن أَحْمد بن إِسْحَاق بن مُوسَی بن مهْرَان الإِمَام الْجَلِیل الْحَافِظ أَبُو نعیم الْأَصْبَهَانِیّ الصُّوفِی الْجَامِع بَین الْفِقْه والتصوف وَالنِّهَایَة فِی الْحِفْظ والضبط، ولد فِی رَجَب سنة سِتّ وثلاثمائة بأصبهان، وَهُوَ سبط الشَّیْخ الزَّاهِد مُحَمَّد بن یُوسُف الْبَنَّا أحد مَشَایِخ الصُّوفِیَّة، وَأحد الْأَعْلَام الَّذین جمع الله لَهُم بَین الْعُلُوّ فِی الرِّوَایَة وَالنِّهَایَة فِی الدِّرَایَة، رَحل إِلَیْهِ الْحفاظ من الأقطار، واستجاز لَهُ أَبوهُ طَائِفَة من شُیُوخ الْعَصْر تفرد فِی الدُّنْیَا عَنْهُم. طبقات الشافعیه الکبری، جلد: 4 صفحه: 18
- ↑ تاریخ الاسلام -الذهبی، شمس الدین جلد: 29 صفحه: 275
- ↑ طبقات الشافعیه الکبری جلد: 4 صفحه: 19
- ↑ تذکره الحفاظ طبقات الحفاظ للذهبی جلد: 3 صفحه: 195
- ↑ تذکره الحفاظ طبقات الحفاظ للذهبی جلد: 3 صفحه: 195
- ↑ تاریخ الاسلام - الذهبی، شمس الدین جلد: 29 صفحه: 277
- ↑ شذرات الذهب فی أخبار من ذهب ابن العماد الحنبلی، جلد: 1صفحه: 36
- ↑ وصنّف مُعْجمًا لشیوخه، وصنَّف کتاب «حِلْیة الأولیاء»، وکتاب «معرفة الصّحابة»، وکتاب «دلائل النُّبُوَّة»، وکتاب «المستخرج علی البخاری والمستخرج علی مسلم»، وکتاب «تاریخ بلده»، وکتاب «صفة الجنَّة»، وکتاب «فضائل الصحابة». تاریخ الاسلام - الذهبی، شمس الدین جلد: 29 صفحه: 276
- ↑ أبو نعیم أحمد بن عبدالله بن أحمد بن إسحاق بن موسی بن مهران الأصبهانی الحافظ المشهور صاحب کتاب حلیة الأولیاء؛ کان من الأعلام المحدثین، وأکابر الحفاظ الثقات، أخذ عن الأفاضل، وأخذوا عنه، وانتفعوا به، وکتابه الحلیة من أحسن الکتب. وفیات الأعیان جلد: 1 صفحه: 91
- ↑ چکیده عبقات الانوار (حدیث غدیر): ص۴۴۸، ۴۶۳. غدیر در قرآن: ج۱ ص۸۷.
- ↑ ما نزل من القرآن فی علی علیه السلام (مخطوط).
- ↑ ما نزل من القرآن فی علی علیه السلام: ص ۸۶. نفحات الازهار: ج ۸ ص۱۹۵–۲۵۷.
- ↑ وفیات الاعیان: ج ۱ ص ۲۶. الوافی بالوفیات: ج ۷ ص ۸۱. رجال المشکاة، الاکمال فی اسماء الرجال (چاپ شده همراه با المشکاة): ج ۳ ص ۸۰۵.
- ↑ چکیده عبقات الانوار (حدیث غدیر): ص ۴۷۷.
- ↑ ما نزل من القرآن فی علی علیه السلام (مخطوط).
منابع
- تاریخ الاسلام و وفیات المشاهیر و الاعلام؛ محمد بن احمد ذهبی، تحقیق: عمر عبدالسلام تدمری، بیروت: دار الکتاب العربی، ۱۴۰۹ق.
- منهج المقال فی تحقيق أحوال الرجال؛ محمد بن علی استرآبادی، قم: مؤسسة آل البيت عليهم السلام لاحياء التراث، ۱۴۲۲ق.