اقبال الاعمال (کتاب)
«اقبال الاعمال» تألیف سید رضی‌الدین علی بن موسی بن طاووس معروف به سید بن طاووس، در زمینه ادعیه و اعمال اسلامی است. این کتاب به زبان عربی نوشته شده و به بررسی اعمال و دعاهایی که در طول سال قمری انجام می‌شوند، می‌پردازد.
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| مذهب | شیعه |
| زبان | فارسی |
| تعداد جلد | ۱ ج |
نویسنده
سید رضی‌الدین علی بن موسی بن طاووس (۵۸۹-۶۶۴ ق)، معروف به سید بن طاووس، یکی از عالمان بزرگ شیعه در قرن هفتم هجری است. او از نوادگان امام حسن مجتبی علیه السلام و امام حسین علیه السلام می‌باشد و به همین دلیل به «ذوالحسنین» نیز شناخته می‌شود.
سید بن طاووس دوران کودکی و نوجوانی خود را تحت نظر پدر و جدش گذراند و پس از آن برای ادامه تحصیلات به کاظمین و بغداد مهاجرت کرد. او با زهرا خاتون، دختر وزیر ناصر بن زیدی، ازدواج کرد و مدتی در بغداد ساکن شد. سید بن طاووس در این مدت به تدریس و تربیت شاگردان مشغول بود. در زمان حمله مغولان به بغداد، سید بن طاووس با امان‌نامه‌ای که از هلاکوخان دریافت کرده بود، حدود هزار نفر از مردم عراق را نجات داد. او پس از فتح بغداد، به عنوان نقیب شیعیان منصوب شد، هر چند این مقام را به اکراه پذیرفت. وی تأکید داشت که هدفش حفظ جان شیعیان در برابر خطرات ناشی از حملات مغولان بوده است. سید بن طاووس پس از مدتی اقامت در بغداد، به حله، نجف و کربلا هجرت کرد و در هر یک از این شهرها حدود سه سال زندگی کرد. او در این دوران علاوه بر تدریس، بر سیر و سلوک معنوی خود تمرکز داشت.
تألیفات
سید بن طاووس، حدود ۵۰ تألیف در زمینه‌های مختلف، به ویژه دعا و زیارت دارد. او کتابخانه‌ای غنی با حدود ۱۵۰۰ کتاب در اختیار داشته و در تألیف آثار خود از آن‌ها بهره‌برداری کرده است. متأسفانه بسیاری از این کتاب‌ها در طول زمان از بین رفته‌اند و تنها منبع اطلاعات ما درباره آن‌ها، نوشته‌های خود سید بن طاووس است .
«المهمات و التتمات»، «فلاح السائل»، «زهرة الربیع»، «جمال الأسبوع»، « إقبال الأعمال»، «کشف المحجة لثمرة المهجة»، «مصباح الزائر و جناح المسافر»، «الملهوف على قتلى الطفوف»، «مهج الدعوات و منهج العنايات».«فرج المهموم فی معرفة نهج الحلال من علم النجوم»، «سعد السعود للنفوس منضود»، «محاسبة النفس»، «الیقین باختصاص علی بامرة المومنین»، «الأمان من أخطار الأسفار والأزمان»، «التحصین لأسرار ما زاد من أخبار كتاب اليقين»، «الدروع الواقیة»، «المجتنی من الدعاء المجتبی»، «الملاحم والفتن»، «فتح الأبواب بین ذوى الألباب و بین ربّ الأرباب».
محتوای کتاب
کتاب در سه بخش اصلی و به 12 قسمت تقسیم شده که هر قسمت به یک ماه اختصاص دارد. هر ماه نیز به باب‌ها و فصل‌های متعدد تقسیم شده تا دسترسی به مطالب هر روز از ماه آسان‌تر باشد.
اعمال ماه مبارک رمضان به دلیل اهمیت ویژه‌اش در کتابی دیگر به نام "المضمار" آمده است. سید بن طاووس در بخش اول این کتاب، ابتدای سال را ماه مبارک رمضان قرار داده و دلایل این انتخاب را بر اهمیت شرعی و عرفانی آن استوار کرده است ،بخش دوم به اعمال شوال، ذی القعده، ذی الحجه پرداخته ودر بخش سوم به اعمال ماه‌های دیگر سال پرداخته است. مؤلف علاوه بر جمع‌آوری ادعیه، نکات و اسرار معنوی، آداب عبادت و مشاهدات شخصی خود درباره مقامات اولیاءالله را نیز بیان کرده است، همچنین وی تاریخ وقوع وقایعی مانند مباهله، غدیر و ماجرای انگشتر دادن امیرالمؤمنین علیه السلام را نیز ذکر کرده است.
نقل خطبه غدير[۱]
خوشبختانه متن مفصل و كامل خطبه غدیر در نُه كتاب از مدارک معتبر شيعه كه هم اكنون در دست مى باشد و به چاپ هم رسيده، با اسناد متصل نقل شده است. رواياتِ اين نُه كتاب به سه طريق منتهى مى شود.
يكى از اين سه طريق خطبه غدير به روایت حذیفة بن یمان است كه با اسنادِ متصل در كتاب «الاقبال» تألیف سید بن طاووس[۲]به نقل از كتاب «النشر و الطىّ» نقل شده است.
البته در روايتِ خطبه غدير كه در كتاب «الاقبال» سيد ابن طاووس و نيز كتاب «الصراط المستقيم» علامه بياضى آمده نوعى تلخيص مشهود است، كه يا مؤلف در مقام اختصار بوده و يا راوى اصل، آن را مختصر نموده است.
يک سند از اسناد خطبه غدير كه به حذيفة بن يمان منتهى مى شود در كتاب «الاقبال» سيد ابن طاووس به نقل از كتاب «النشر و الطىّ» آمده است. عين سند از اين قرار است:
قال السيد ابن طاووس فى كتاب «الإقبال»: قال مؤلف كتاب «النشر و الطىّ»: عن أحمد بن محمد بن على المهلب: أخبرنا الشريف أبوالقاسم على بن محمد بن على بن القاسم الشعرانى، عن أبيه: حدثنا سلمة بن الفضل الأنصارى، عن أبى مريم، عن قيس بن حيّان (حنّان)، عن عطية السعدى، عن حذيفة بن اليمان.