آيه ۲۵ حج و غدیر

آیه ۲۵ حج و غدیر

مشخصات آیه
نام سوره	حج
شماره آیه	۲۵
جزء	۱۷
محتوای آیه
مکان نزول	مدینه
ترتیل آیه

آیه‌ای در نکوهش نگارش صحیفه

بستر نزول آیه ۲۵ سوره حج از سوی برخی محققان چنین ترسیم شده است: يكى از اقدامات منافقين در سال آخر عمر پيامبر صلى الله عليه و آله ماجراى نگارش صحیفه ملعونه است. پس از حجةالوداع و پيش از غدير، ابوبکر، عمر، معاذ بن جبل، سالم مولی ابی‌‏حذیفه و ابوعبیده جراح صحيفه‏‌اى نوشتند كه نگذارند خلافت به اهل‏ بیت‏ علیهم السلام برسد. صحیفه‌ای که اقدامی علیه دین الهی و رستگاری بشر بود. خداوند با نزول ۹ آيه پى‌درپى جوانب مختلف اين توطئه را مورد نكوهش قرار داد و آن را در متن قرآن ثبت كرد.

چون اين صحيفه در كعبه امضا شد و كُفرى در خانه خدا بود، آيه ۲۵ سوره حج نازل شد و از اين بُعد آن را معرفى كرد: وَ مَنْ يُرِدْ فيهِ بِاِلْحادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذابٍ اَليمٍ؛ هر كس با الحاد و كفر وارد خانه خدا شود او را عذاب دردناكى مى‏‌چشانيم .

اقدامی شبیه اقدام مشرکان در جاهلیت

برخی محققان موقعیت تاریخی نزول این آیه را چنین ترسیم کرده‌اند: انتخاب كعبه از سوى اصحاب صحيفه براى اقدام بر ضد خداى كعبه از شنيدنى ‏هاى تاريخ است.

از آن جالب‏ تر قسم ياد كردن و هم قسم شدن در خانه پروردگار براى پايدارى در تخريب دين خالق بشر است، كه اگر اين قسم به خدا بوده موضوع آن بر ضد خدا بوده، و اگر بر بت‏ ها و لات و عُزّى بوده چرا در خانه خدا بر بت قسم ياد كرده ‏اند؟!

از آن هم جالب ‏تر سپردن و پنهان كردن صحيفه داخل كعبه است، كه پيمان نامه ضد خدا را نزد خدا به امانت سپردند!!

اين گونه اقدام ضد خدا در خانه خدا يک بار ديگر سابقه داشته، آنگاه كه قريش قبل از هجرت پيامبر صلى الله عليه و آله براى تحت فشار قرار دادن آن حضرت در دار الندوة پيمانى بستند كه آن حضرت و يارانش و بنى ‏هاشم را در شِعب ابى ‏طالب زندانى كنند و با آنان مجالست و معامله نكنند، و اين صحيفه را در كعبه آويزان كردند.

پيامبر صلى الله عليه و آله نيز درباره صحيفه اهل سقيفه فرمود: در اين امت گروهى پيدا شده ‏اند كه در نوشتن صحيفه بر ضد ما شباهت به آنانى پيدا كرده ‏اند كه در جاهليت بر ضد ما صحيفه نوشتند و آن را در كعبه آويختند.

تحليل اعتقادى

خداوند در قرآن اين اقدام الحادى بر ضد ولايت اهل ‏بيت ‏عليهم السلام را آورده است، و امام صادق ‏علیه السلام در بيان آن مى ‏فرمايد:

آيه وَ مَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ... : «هر كس در مسجدالحرام به سبب الحاد و كفرش ظلمى را اراده كند، عذاب دردناک را به او مى‏ چشانيم» درباره اصحاب صحيفه نازل شده؛ آنگاه كه داخل كعبه بر كفر خود و انكار آنچه خدا از ولايت اميرالمؤمنين‏ عليه السلام نازل كرده هم پيمان شدند و قرار بستند، و به اين صورت در خانه خدا الحاد نمودند با ظلم به پيامبر صلى الله عليه و آله و ولىّ او.

فَبُعْداً لِلْقَوْمِ الظَّالِمِينَ : «پس قوم ظالم دور باشند».

از امام باقر علیه السلام درباره آيه وَ مَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحادٍ بِظُلْمٍ ... سؤال شد، حضرت فرمود: آنان بر ضد آل محمد عليهم السلام هم قسم شدند كه اگر پيامبر صلى الله عليه و آله از دنيا رفت خلافت را از آل محمد عليهم السلام مانع شوند و چيزى از خمس به آنان ندهند. خداوند هم آيه نازل كرد: أَمْ يَحْسَبُونَ أَنَّا لا نَسْمَعُ سِرَّهُمْ وَ نَجْواهُمْ... .

در حديث ديگرى در شأن نزول همين آيه آمده است:

«نَزَلَتْ فى مَنْ يَلْحَدُ بِأَميرِالْمُؤْمِنينَ‏ عليه السلام وَ يَظْلِمُهُ»: اين آيه درباره كسانى كه درباره اميرالمؤمنين ‏عليه السلام الحاد مى‏ ورزند و به آن حضرت ظلم مى‏ كنند، نازل شده است.

«الحاد» به معناى اعراض و انحراف از حق است، كه درباره ولايت اميرالمؤمنين ‏عليه السلام به معناى انحراف از راه خدايى ولايت و كشيده شدن به سوى راه ضد خدايى يعنى سقیفه است.

منابع

• بحارالانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهار؛ محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت: دار إحياء التراث العربی، ۱۴۰۳ق.